MIẾU - CHÙA TRUNG LĂNG
(Di tích lịch sử văn hoá cấp thành phố)
-----
Miếu và Chùa Trung Lăng thuộc thị trấn Tiên Lãng, huyện tiên
Lãng, thành phố Hải Phòng, cách trung tâm thành phố khoảng 20km. Xưa kia Trung
Lăng là một làng, xã cũ của tổng Phú Kê thời Nguyễn (1802 – 1945), qua thời kỳ
điều chỉnh lại các đơn vị hành chính, bỏ cấp tổng, lập các làng xã mới, thị trấn
Tiên Lãng được thành lập.
Cụm di tích Miếu và Chùa Trung Lăng là một
quần thể di tích gồm hai công trình: Miếu thờ hai vị Thành hoàng, chùa thờ Phật.
Quần thể di tích được quy hoạch gọn gẽ trên khu đất bằng
phẳng khoảng 1ha. Du khách muốn vào khu vực sân vườn và Miếu và Chùa thì phải qua cổng
Tam quan - kiếm gác chuông. Cổng Tam Quan được xây cất theo
kiểu vọng thành lâu “Thượng thu, hạ thách”. Phía trên
là hai tầng, góc đạo cong, nhọn về 4 góc. Chính giữa tầng trên cũng mái đạo
cong gọn, nhỏ hơn tầng dưới, đắp hình tượng mặt trời viền những tia lửa. Tầng
tiếp theo có diện tích và chiều cao lớn hơn so với tầng thượng, xung quanh có đặt
hàng lan can kiểu con tiện viền toàn bộ diện tích bao vỉa nơi treo quả chuông đồng
chung cho cả cụm di tích. Tầng cuối cùng tiếp đất, được xây theo lối cổng thành vòm cuốn, cao, đóng mở
bằng hai cánh cổng gỗ lớn chính giữa, hai bên là hai vòm cửa hẹp hơn.
Miếu Trung Lăng tọa
lạc trên một mặt bằng đẹp và phẳng quay về hướng Tây Nam.
Miếu có bố cục mặt bằng kiểu chữ đinh: gồm 3
gian bái đường, một gian hâụ cung. Bộ khung bằng gỗ lim vì nóc kết cấu kiểu
“kèo cầu quá giang”; tường, hồi được xây gạch theo lối “bít đốc”; mái lợp
ngói vẩy nến; khung cửa gỗ kiểu “bức bàn” chính giữa bậc tam cấp. Khuôn hết chiều cắt ngang của
tòa bái đường là đôi cột hình trụ chữ nhật, nóc trang trí kiểu đèn lồng, hân cột
đề đôi cấu đối ca ngợi công đức các vị thần được nhân dân tôn thờ. Miếu Trung Lăng
thờ 2 vị Thành hoàng là: Quốc Thượng Hầu Trình (tên húy là Trình) và Cao Sơn Hiển
ứng (tên húy là Hiển). Cả hai vị đều không rõ ngày sinh, hóa. Vị thứ nhất, hiển
thánh ngày 13/11 âm lịch thời Trần có công đánh Hải tặc, đóng quân ở Miếu làng.
Một số hiện vật còn lưu giữ tại Miếu Trung Lăng, gồm có:
(1).
Đạo sắc phong:
(i) Đạo sắc phong thứ nhất: Ngày 15/11 niên hiệu Tự Đức thứ 3 (1850) chuẩn định cho xã Trung
Lăng, huyện Tiên Minh phụng thờ như cũ, sắc cho vị Cao Sơn tôn thần…; (ii). Đạo sắc
phong hứ hai: Ngày 11/ 8 hiệu Duy Tân thứ 3 (1909) phong chung cho 3 vị thần
là: Cao Sơn đẳng thượng thần, Vị Dực bảo trung hưng linh, phù phụ trình Quận
Thượng hầu;
(iii). Đạo sắc phong thứ ba: Ngày 25/7 niên hiệu Khải Định 9 (1924): sắc cho xã Trung Lăng,
huyện Tiên Lãng, tỉnh Kiến An được thờ phụng các vị thần như cũ…
(2). Tượng hai vị Thành hoàng: Chất liệu gỗ phủ sơn ta, thiếp bạc ngả màu son rực rỡ. Cả hai vị tượng được
đặc tả trong thế thiết triều uy nghiên ngự trên ngai rồng. Đầu đội mũ triều phục
cánh chuồn, áo chảy dài trùm đến hai chân. Tay phải cầm quạt khép kín thành đoạn thẳng. Nghệ thuật tạc
tượng sống động, đạt nét cân đối cần thiết, phảng phất phong cách dòng tượng Bảo
Hà (Vĩnh Bảo). Tuy nhiên đây là hai pho tượng có niên đại đầu thế kỷ XX.
(3). Các đồ thờ khác:
01
Nhang án tiền được trang trí, sơn thếp theo lối mỹ thuật
cổ, gồm nhiều mảng chạm thuỷ, chạm lộng, mang đề tài tứ linh: rồng, phượng,
quy, long... trong từng ô mảng đề tài xen kẽ thể đăng đối. Chính giữa phần chiều
ngang là mảng chạm nổi đề tài hổ phù quen thuộc; 01 long đình;
biển hiệu, lọng dùng trong lễ rước thần, cùng bát hương đại,
biển đọc trúc, ống hương. Cùng với cờ, hoa, biển, y môn thêu hình rồng và
mây... Tất cả đã tạo nên vẻ linh thiêng tại ngôi miếu thờ hai vị Thành hoàng của
dân làng Trung Lăng.
Chùa Trung Lăng có tên chữ là Quang Khánh tự, toạ lạc trong quần thể di tích chung.
Chùa có bố cục mặt bằng kiểu chữ đinh gồm: Bái đường và
hậu cung. Bộ khung gỗ còn chắc chắn. Vì nóc kết cấu kiểu “giá chiêng”, “biến thể” gồm 4 vì gỗ; tường
hồi xây theo lối “bít đốc”, mái hẹp ngói ta
hai lớp. Ba gian giữa lắp bộ cửa bức bàn, hai gian sát hồi thổ ô thoáng. Đôi cột
trụ khối chữ nhật đứng song song theo bề mặt của bái đường. Nóc cột trang trí
kiểu đèn lồng, thân đề câu đối vịnh cảnh chùa. Trong chùa hiện còn bảo quản được
21 pho tượng có niên đại rải rác thuộc các thế kỷ XVIII, XIX, XX như: Bộ tượng Tam Thế; tượng
Di Đà Tam Tôn; tượng Đức Ngọc Hoàng, Nam Tào, Bắc Đẩu; tượng Đức Ông, tượng Tổ…
Trong khuôn viên cụm di tích, còn có thờ Tam Tòa thánh mẫu, đây là một kiến
trúc theo lối cổ có ban Tam Tòa thánh mẫu, núi Sơn Trang. Khu vườn còn được bổ
sung một ban thờ ngoài trời có bệ, ban thờ bằng đá, pho tượng Phật bà Quan Âm đứng
trên toà sen 2 lớp cánh, tay cầm ống nước cam lồ ban phước cho chúng sinh cùng
cỏ cây hoa lá.
Một số di vật tiêu biểu được lưu giữ
tại chùa Trung Lăng, gồm có:
(1). Nhang án gỗ: 01 chiếc ở
tòa Tam Bảo, di vật được phục chế theo niên đại nghệ thuật Nguyễn cuối thế kỷ
20.
(2). Quả chuông đồng: Treo trên tầng 2 cổng Tam quan, có số đo: 105cm; đường kính 53cm, niên đại
cuối thế kỷ XX.
(3). Đồ đá: Có một số bia đá được thu thập và trình bày tại khu vườn cảnh
ngay trước sân chùa, phần lớn bia bị mòn mờ, không biên dịch được. Duy nhất còn lại tấm bia dựng ngay trước cổng tam quan
bên lối đi vào khu di tích còn khá nguyên vẹn, bia hậu đình bia ký, mang niên hiệu Vĩnh Thịnh năm thứ 3
- triều Vua Lê Dụ Tông 1707 qua những thông tin ban đầu trên tấm bia quý này
cho thấy: vào đầu thế kỷ XVIII, người dân Trung Lăng đã từng tu dựng được 1 ngôi đình
làng của địa phương tương ứng với thời kỳ nở rộ của kiến trúc đình làng ở làng
xã Bắc Bộ đương thời.
Miếu - Chùa Trung Lăng từ xưa đã trở thành trung tâm của mọi hoạt động văn
hoa, tín ngưỡng của người dân địa phương. Nhân dân địa phương coi đây là nơi
chư phật, Bồ Tát giáo hóa chúng sinh; một không gian linh thiêng, ẩn chứa đầy
các dấu tích hoạt động cách mạng và kháng chiến giải phong dân tộc của một thế
hệ bộ đội, dân quân du kích vùng Tiên Lãng anh hùng.
Hiện nay,
tại cụm di tích dân làng tổ chức thường niên việc tế lễ vào ngày 12-13/11 âm lịch,
ngày hiển thánh của Quốc Thượng Hầu Trình. Ngoài ra còn tổ chức lễ kỳ an vào
các ngày 01/4 âm lịch, tế hạ điền vào tháng 6, tế thượng điền vào tháng 7 âm lịch…
Các hoạt động lễ hội tại cụm di tích miếu và chùa Trung Lăng thu hút đông đảo
du khách từ trong và ngoài thành phố về tham gia lễ hội, tham quan và chiêm
bái.
Ngày
28/01/2005, Ủy ban nhân dân thành phố ra quyết định số 178/QĐ-UB công nhận miếu
và chùa Trung Lăng là Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố.