KHÁI LƯỢC LỊCH SỬ - VĂN HÓA VÀ GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG CỦA VÙNG ĐẤT HẢI PHÒNG

1. Đặc trưng về vùng đất, lịch sử - văn hóa, con người Hải Phòng

1.1 Về vị trí địa lý

Hải Phòng là một thành phố ven biển thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng, có vị trí địa lý: Phía Bắc giáp tỉnh Quảng Ninh, phía Tây giáp tỉnh Hải Dương, phía Nam giáp tỉnh Thái Bình, phía Đông giáp Vịnh Bắc Bộ thuộc Biển Đông. Diện tích 1.515km², trong đó có 163,6km² là diện tích các đảo, bao gồm cụm đảo Cát Bà và Long Châu, các đảo Bạch Long Vĩ, Hòn Dấu (hay Hòn Dáu) và Cát Hải. Bán đảo Đồ Sơn nhô ra biển như một ranh giới tự nhiên phân chia bờ biển Hải Phòng thành hai vùng khác nhau. Bờ biển Hải Phòng có chiều dài 125 km với 5 cửa sông chính là Lạch Huyện, Nam Triệu, Lạch Tray, Văn Úc và Thái Bình.

Tại thời điểm năm 2025, Thành phố Hải Phòng có 15 đơn vị hành chính trực thuộc, gồm 8 quận (Hồng Bàng, Lê Chân, Ngô Quyền, Kiến An, Hải An, Đồ Sơn, Dương Kinh, An Dương), 6 huyện (An Lão, Bạch Long Vĩ, Cát Hải, Kiến Thụy, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo) và 01 thành phố (Thủy Nguyên).

Hải Phòng là vùng đất đầu sóng, ngọn gió “phên dậu” phía Đông của đất nước, có vị thế chiến lược trong toàn bộ tiến trình đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.

1.2 Về lịch sử - văn hóa

Từ trong lao động sản xuất, người Hải Phòng còn có bề dày lịch sử văn hoá đa dạng, phong phú trên các lĩnh vực tiếng nói, lễ hội, giáo dục, lễ nghi, phong tục… Thư tịch cổ thường ghi người Hải Phòng vũ dũng, có lúc mạnh tợn nhưng cơ bản chất phác, giản dị, trọng nghĩa. Dù ưa mạnh hay chất phác thì người Hải Phòng vẫn hướng mạnh tới việc học hành, thi cử. Các thần tích Hải Phòng từng nhắc nhiều tới việc đỗ đạt cao của nhiều nhân vật lịch sử địa phương như ba chị em họ Tạ (Tiên Lãng), Phạm Đàm (Vĩnh Bảo)… thời Hai Bà Trưng, Nguyễn Hồng (An Dương), Cao Đức Làng (Vĩnh Bảo) thời Lý Bí…

Đến thế kỷ XVI, nhà Mạc rất chú trọng khoa cử và giáo dục. Nhiều khoa thi đã được mở, nhiều nhân tài của đất nước được đào tạo. Dương Kinh (Kiến Thụy) là một trung tâm giáo dục lớn của đất nước thời Mạc. Thời Lê Trung Hưng, thời Nguyễn, thư tịch cổ và các di tích văn chỉ, bia đá đã phản ánh rõ truyền thống hiếu học của người Hải Phòng. Tại Tràng Kênh có bia đá ghi tên và chức vụ của những người đỗ đạt từ năm Quang Thuận 1460 đến năm Chính Hoà 1693. Bia Cảnh Hưng (1782) ở Niệm Nghĩa, bia Cảnh Hưng ở Dư Hàng cho biết về việc xây dựng Văn từ và hoạt động của Hội Tư văn địa phương… Thế kỷ XVI, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (Vĩnh Bảo) là nhà thơ, nhà tư tưởng lớn của dân tộc.

Phật giáo từ Ấn Độ đã vào nước ta khá sớm qua con đường biển Hải Phòng. Thư tịch cổ (Giao Châu ký, Thuỷ kinh chú) từng nhắc tới có cây tháp thời A Dục Vương (vua Ấn Độ) trước công nguyên ở khu vực Hải Phòng. Truyền thuyết về bà Mai Thị Cầu (thế kỷ VI) xây hai ngôi chùa Phúc Đô tự và Phúc Khảo tự... Thời Mạc, chùa chiền Phật giáo phát triển ngày càng mạnh mẽ cho đến ngày nay tồn tại một hệ thống chùa tháp dày đặc khắp các miền đất Hải Phòng.

Bên cạnh Phật giáo, Nho giáo cùng nhiều tập tục, tín ngưỡng, lễ hội lâu đời trong Nhân dân luôn được duy trì, lưu truyền từ đời này qua đời khác. Truyền thống thượng võ được thể hiện qua các lò võ, lò vật, bơi chải, chèo thuyền ở Đồ Sơn, An Dương, Thuỷ Nguyên, Kiến Thụy, Vĩnh Bảo. Chọi trâu Đồ Sơn là lễ hội truyền thống lâu đời độc đáo của Hải Phòng. Đoạn Xá, Trung Hành có tục múa rối… An Lão có lễ hội mừng người đỗ đạt, người có công bảo vệ đền miếu, đường xá, đê điều… Hội Hát Đúm giao duyên lưu truyền rộng tại các làng ven biển Cát Hải, Cát Bà, Đồ Sơn, Kiến Thụy, An Lão, An Dương, Thuỷ Nguyên. Vĩnh Bảo có rối nước, Thuỷ Nguyên có đền thờ tổ ca công Đông Môn…

Các công trình nghệ thuật kiến trúc cổ truyền vừa là nơi diễn ra các  hoạt động văn hoá, vừa thể hiện tài năng mỹ thuật của người Hải Phòng. Vào thời Lý, với sự thịnh đạt của Phật giáo, tháp Tường Long (Đồ Sơn) là một trong những kiệt tác của nghệ thuật Hoàng gia Đại Việt. Thời Trần, trong sự phát triển của nghệ thuật chùa làng, Hải Phòng có bệ đá chùa Do Nha. Thời Mạc, nghệ thuật Mạc phát triển rực rỡ nhất ở Hải Phòng với Kinh đô Dương Kinh, với hệ thống chùa dày đặc và hệ thống tượng Phật, tượng ông hoàng, bà chúa. Thời Lê Trung hưng, thời Nguyễn, nghệ thuật Hải Phòng đa dạng với các kiến trúc đình, chùa, miếu mạo… mà tiêu biểu là đình Hàng Kênh, đình Dư Hàng, chùa Đông Khê, chùa Vẽ…

Là cửa ngõ phên dậu Đông Bắc của Tổ quốc, Hải Phòng luôn là nơi đi đầu trong nhiều cuộc chiến đấu bảo vệ đất nước. Thời Hai Bà Trưng, Hải Phòng có thần tích 15 địa phương với khoảng 30 danh tướng tham gia cuộc chiến đấu, khẳng định quyền tự chủ của người Việt trên lãnh thổ Văn Lang - Âu Lạc. Khởi nghĩa Lý Bí chống ách đô hộ nhà Lương, Hải Phòng có thần tích 7 địa phương với 8 danh tướng tham gia… Khi đất nước quật khởi giành độc lập tự chủ, người Hải Phòng tham gia đại thắng Bạch Đằng năm 938 của Ngô Quyền chống quân Nam Hán; chống quân Tống năm 981 của Lê Đại Hành; chống quân Nguyên Mông năm 1288 của Trần Hưng Đạo. Cuối thế kỷ XIX, Nhân dân Hải Phòng tích cực tham gia đấu tranh vũ trang chống Thực dân Pháp xâm lược dưới sự lãnh đạo của các sĩ phu phong kiến. Đầu thế kỷ XX, Hải Phòng có phong trào đấu tranh dân chủ của học sinh, trí thức yêu nước như phong trào Đông Du do Phan Bội Châu lãnh đạo, phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục, Cải cách hương thôn... Trong kháng chiến chống Thực dân Pháp xâm lược lần thứ hai, Hải Phòng là chiến trường chống Pháp sớm nhất ở khu vực Bắc Bộ và tiếp tục lập nhiều chiến công vang dội như chống càn Tiên Lãng, đánh địch trên đường 5, tập kích thị xã Kiến An, tập kích Sở Dầu, đánh sân bay Cát Bi…Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Hải Phòng chiến thắng trong chiến tranh hủy diệt của không quân và hải quân Mỹ, góp phần giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Người dân Hải Phòng luôn tự hào về những giá trị văn hóa độc đáo của quê hương mình, từ lịch sử hào hùng đến những phong tục tập quán đặc sắc. Những giá trị văn hóa và truyền thống này là nền tảng tinh thần quý báu, là động lực quan trọng cho sự phát triển bền vững của thành phố Hải Phòng trong tương lai. Việc bảo tồn và phát huy những giá trị này không chỉ là trách nhiệm của mỗi người dân mà còn là yếu tố then chốt để xây dựng Hải Phòng trở thành một thành phố văn minh, hiện đại và giàu bản sắc.

1.3. Về con người

Do có vị trí thuận lợi và tiềm năng thiên nhiên to lớn nên Hải Phòng luôn hấp dẫn con người ở mọi miền đất nước đến tụ cư sinh sống. Khoảng 2 vạn năm trước, người nguyên thuỷ bắt đầu đến sinh sống ở Hải Phòng và để lại những di tích thuộc văn hóa Soi Nhụ phân bố chủ yếu trên đảo Cát Bà và một số ít ở Thuỷ Nguyên. Khoảng 6.000 năm trước, những người thuộc văn hóa Soi Nhụ tiến lên người Cái Bèo với các di tích thuộc văn hoá Cái Bèo mà cái nôi sinh thành là đảo Cát Bà. Khoảng 5.000 đến 3.500 năm trước, từ văn hoá Cái Bèo đã phát triển dần nền văn hoá Hạ Long rực rỡ khắp vùng biển Đông Bắc. Cùng thời gian với người Hạ Long giai đoạn cuối, tại khu vực Thuỷ Nguyên, từ vùng châu thổ Bắc Bộ, các nhóm người thuộc văn hóa Phùng Nguyên khoảng 3.500 năm trước đã có sự di chuyển, hoà hợp với người Hạ Long tại Hải Phòng - Quảng Ninh và để lại nhóm di tích Tràng Kênh mà hiện nay có ý kiến đề nghị gọi là văn hoá Tràng Kênh.

Người Việt cổ thời Đông Sơn tìm các khu vực xung quanh có điều kiện tụ cư như Thuỷ Nguyên, Núi Voi để sinh sống, rồi sau đó dần toả rộng, chiếm lĩnh hầu khắp các địa bàn Hải Phòng. Tư liệu khảo cổ học và tư liệu thần tích Hải Phòng đều ghi thời kỳ này vùng đất Hải Phòng tiếp tục thu hút con người từ Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Dương, Thanh Hoá… đến cư trú, làm ăn.

Vào khoảng đầu Công nguyên, khi nhà Hán đô hộ nước ta, bên cạnh người Việt, Hải Phòng bắt đầu có thêm những người nước ngoài đến làm ăn sinh sống như người Hán, người Nam Việt đã bị nội thuộc Hán ở Trung Quốc. Thời cận đại (1888-1955) người Việt tiếp tục đến Hải Phòng từ một số vùng duyên hải Việt Nam. Cũng thời gian này, người nước ngoài lập nghiệp ở Hải Phòng còn có người Hoa, người Pháp và người Âu, Phi. Nội thành Hải Phòng từng có lúc chia thành các khu người Việt, khu người Pháp và khu người Hoa.

Từ khi hoà bình lập lại đến nay, cư dân Hải Phòng chủ yếu là người Việt. Với sự mở mang phát triển của thành phố biển văn minh, hiện đại, Hải Phòng vẫn đang tiếp tục là địa chỉ thu hút nguồn lao động và nhân tài của nhiều vùng đất nước.

2. Giá trị truyền thống của vùng đất Hải Phòng

2.1. Tinh thần yêu nước nồng nàn và ý chí quật cường

Hải Phòng, vùng đất địa linh nhân kiệt, nổi tiếng với truyền thống yêu nước nồng nàn và ý chí quật cường, được hun đúc qua hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Tinh thần ấy đã trở thành một phẩm chất đặc trưng, một niềm tự hào sâu sắc của người dân nơi đây, thể hiện qua nhiều giai đoạn lịch sử hào hùng. Người Hải Phòng luôn thể hiện tinh thần kiên cường, không ngại khó khăn, gian khổ, sẵn sàng đứng lên bảo vệ những giá trị thiêng liêng của quê hương, đất nước.

Thời kỳ chống quân Nguyên Mông, vùng cửa sông Bạch Đằng lịch sử đã chứng kiến những chiến công oanh liệt của quân dân Đại Việt dưới sự chỉ huy tài ba của Ngô Quyền, Lê Đại Hành và Trần Hưng Đạo. Người dân Hải Phòng đã đóng góp sức người, sức của, thậm chí cả xương máu, để xây dựng trận địa cọc ngầm, góp phần đánh tan những đạo quân xâm lược hùng mạnh, bảo vệ nền độc lập của đất nước. Những địa danh như sông Bạch Đằng, Từ Lương Xâm, Tràng Kênh mãi mãi ghi dấu những chiến thắng lẫy lừng này.

 Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Hải Phòng là một trong những địa phương đi đầu và chịu nhiều gian khổ nhất. Với khẩu hiệu "Đi trước về sau", người dân Hải Phòng đã kiên cường bám trụ, chiến đấu anh dũng, góp phần vào những chiến thắng vang dội như "Đường 5 anh dũng", "Đường 10 quật khởi", "Tiên Lãng phá càn", "Thủy Nguyên quật khởi", "Sở Dầu, Cát Bi rực lửa"... Thành phố đã vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng danh hiệu "Thành phố Trung dũng - Quyết thắng", và sau này được Đảng và Nhà nước trao tặng Huân chương Sao vàng cao quý.

Người Hải Phòng luôn tự hào về lịch sử hào hùng, về những đóng góp to lớn của cha ông trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái được người dân Hải Phòng gìn giữ và phát huy, tạo nên sức mạnh to lớn trong mọi hoàn cảnh. Trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tinh thần ấy chuyển hóa thành ý chí quyết tâm xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh. Hải Phòng tiếp tục được phát huy mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng và phát triển thành phố, cũng như trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Những phong trào thi đua yêu nước sôi nổi trên mọi lĩnh vực đời sống đã góp phần đưa Hải Phòng trở thành một trong những trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội quan trọng của cả nước.

Tinh thần yêu nước nồng nàn và ý chí quật cường đã thấm sâu vào máu thịt của người Hải Phòng, trở thành một di sản vô giá, một động lực mạnh mẽ để thành phố tiếp tục phát triển và đóng góp vào sự nghiệp chung của đất nước. Những địa danh lịch sử, những câu chuyện về những người con ưu tú của Hải Phòng mãi mãi là nguồn cảm hứng cho các thế hệ mai sau.

2.2. Tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái

Người Hải Phòng vốn nổi tiếng là những người dân hào sảng, nghĩa tình và giàu lòng tương thân tương ái. Tinh thần này đã trở thành một nét đẹp văn hóa truyền thống, ăn sâu vào nếp sống và cách ứng xử của người dân nơi đây, thể hiện qua nhiều khía cạnh: Giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng, người Hải Phòng luôn sẵn lòng giúp đỡ những người gặp khó khăn, từ những việc nhỏ nhặt như chỉ đường, giúp đỡ người già, trẻ em đến những việc lớn hơn như hỗ trợ nhau trong công việc, chia sẻ khi hoạn nạn, thiên tai. Người Hải Phòng quan tâm, chia sẻ và giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống: Những hình ảnh "tối lửa tắt đèn có nhau" không còn xa lạ; ý thức trách nhiệm cộng đồng cao. Người dân Hải Phòng luôn có ý thức xây dựng và bảo vệ cộng đồng, tích cực tham gia vào các hoạt động xã hội, đóng góp vào các quỹ từ thiện, ủng hộ những hoàn cảnh khó khăn…

Trong những tình huống khó khăn, hoạn nạn, tinh thần tương thân tương ái lại  càng được thể hiện rõ nét. Người Hải Phòng sẵn sàng chia sẻ, công sức, thậm chí cả nơi ở để giúp đỡ những người gặp phải thiên tai, dịch bệnh. Các hoạt động quyên góp, ủng hộ diễn ra sôi nổi, rộng khắp nơi. Không chỉ giúp đỡ về vật chất, người Hải Phòng còn dành sự quan tâm, động viên tinh thần đối với những người gặp khó khăn, cùng nhau vượt qua giai đoạn thử thách. Các hoạt động nổi bật "Túi gạo nghĩa tình" được phát động rộng rãi, thể hiện sự sẻ chia với những hoàn cảnh khó khăn.  Trong cơn bão số 3 (Yagi) năm 2024, người dân và các lực lượng chức năng Hải Phòng đã tương trợ lẫn nhau, khắc phục hậu quả thiên tai. Thậm chí, thành phố còn chủ động nhường nguồn lực hỗ trợ của Trung ương cho các địa phương khó khăn hơn, thể hiện tinh thần cao đẹp. Nhiều cá nhân và tập thể ở Hải Phòng đã có những hành động thiết thực, giúp đỡ trẻ mồ côi, người già neo đơn, người khuyết tật, lan tỏa tinh thần "tương thân tương ái" trong cộng đồng. Các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố cũng tích cực tham gia các hoạt động thiện nguyện, ủng hộ cộng đồng, đặc biệt trong các dịp lễ Tết.

Tinh thần tương thân tương ái là một phẩm chất đáng quý và đáng tự hào của người dân Hải Phòng. Nó không chỉ giúp cộng đồng gắn kết, vượt qua khó khăn mà còn góp phần xây dựng một xã hội văn minh, nhân ái.

2.3. Tính cần cù, sáng tạo trong lao động

Từ xưa đến nay, Hải Phòng vốn là một vùng đất có bề dày lịch sử và văn hóa, nơi con người luôn phải đối mặt với những thách thức từ thiên nhiên như bão lũ, sóng biển. Chính điều này, đã hun đúc nên đức tính cần cù, chịu khó của người dân nơi đây. Trong nông nghiệp, dù không phải là vựa lúa lớn nhất cả nước, nhưng người nông dân Hải Phòng luôn chăm chỉ, tận tụy với đồng ruộng, cải tạo đất đai để nâng cao năng suất. Người Hải Phòng không ngại khó khăn, tìm tòi các giống cây trồng, vật nuôi mới phù hợp với điều kiện địa phương. Trong ngư nghiệp, biển cả là nguồn sống của biết bao thế hệ người dân Hải Phòng. Sự cần mẫn của những người ngư dân thể hiện qua những chuyến ra khơi bám biển, đối mặt với bao gian nan, nguy hiểm để mang về những mẻ cá tươi ngon. Người Hải Phòng cũng không ngừng học hỏi các kỹ thuật đánh bắt mới, đóng tàu thuyền hiện đại phục vụ công việc. Trong Công nghiệp và dịch vụ, Hải Phòng là một trong những trung tâm công nghiệp và cảng biển lớn của cả nước. Sự phát triển này có sự đóng góp không nhỏ của những người công nhân, kỹ sư, người lao động luôn miệt mài làm việc, học hỏi để nâng cao tay nghề, góp phần xây dựng thành phố giàu đẹp.

Bên cạnh sự cần cù, người Hải Phòng còn nổi tiếng với tinh thần sáng tạo trong lao động. Điều này thể hiện qua việc ứng dụng khoa học kỹ thuật trong các ngành kinh tế, người dân luôn chủ động tiếp cận và ứng dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, từ cơ giới hóa nông nghiệp đến tự động hóa trong công nghiệp và nâng cao chất lượng dịch vụ. Đổi mới phương pháp làm việc, người dân nơi đây không ngại thử nghiệm những cách làm mới, tìm ra những giải pháp hiệu quả hơn để tăng năng suất và chất lượng công việc. Sự năng động này được bộc lộ trong các doanh nghiệp, các hợp tác xã và cả trong đời sống hàng ngày. Sáng tạo trong sản phẩm và dịch vụ, Hải Phòng có nhiều sản phẩm truyền thống nổi tiếng như: Bánh đa cua, đây là món ăn đặc trưng của Hải Phòng với bánh đa đỏ, riêu cua, chả lá lốt, chả cá... ; nem cua bể với nhân cua, tôm, thịt, mộc nhĩ, chiên giòn, ăn kèm bún và nước mắm chua ngọt; bánh mì cay, que nhỏ, giòn tan, kẹp pate và tương ớt "chí chương"; hải sản khô Cát Bà như mực khô, tôm khô, cá khô... tươi ngon từ vùng biển Cát Bà; nước mắm Cát Hải, đây là loại nước mắm truyền thống có hương vị đặc trưng; mật ong Cát Bà tự nhiên, thơm ngon từ các loài hoa trên đảo Cát Bà; rượu nếp cái hoa vàng là loại rượu được ủ từ gạo nếp cái hoa vàng, có hương thơm đặc trưng; nem chua An Thọ; chả chìa Hạ Lũng; cơm cháy hải sản… Những sản phẩm này không chỉ là đặc sản mà còn là một phần văn hóa, lịch sử của vùng Hải Phòng. Những người làm ra những sản phẩm này không ngừng tìm tòi, cải tiến để giữ gìn hương vị đặc trưng và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Trong lĩnh vực dịch vụ, sự sáng tạo thể hiện qua việc tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách.

Có thể nói, tính cần cù và sáng tạo trong lao động đã trở thành một nét đẹp văn hóa, một động lực quan trọng giúp Hải Phòng vượt qua khó khăn, phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng tương lai ngày càng tươi sáng.

2.4. Trọng nghĩa tình, thủy chung

Hải Phòng nổi tiếng là vùng đất của những con người "ăn sóng nói gió", mạnh mẽ và đặc biệt trọng tình nghĩa, thủy chung. Đây không chỉ là một nét tính cách mà đã trở thành một phần văn hóa của người dân nơi đây. Khi đã hứa, người Hải Phòng luôn cố gắng thực hiện đến cùng, coi trọng lời nói và cam kết của mình, dù trong công việc hay cuộc sống hằng ngày. Chung thủy trong các mối quan hệ, dù là tình bạn, đồng nghiệp hay tình yêu, con người nơi đây luôn trân trọng vun đắp các mối quan hệ và luôn son sắt, một lòng. Tình yêu và niềm tự hào về quê hương Hải Phòng rất sâu đậm trong lòng mỗi người dân. Người Hải Phòng luôn hướng về cội nguồn và có ý thức xây dựng, phát triển thành phố; truyền thống lịch sử của một vùng đất cảng biển đã hun đúc nên tinh thần kiên cường, bất khuất, không ngại khó khăn, thử thách; sẵn sàng đứng lên bảo vệ những giá trị tốt đẹp. Trong các hoạt động xã hội người Hải Phòng luôn nhiệt tình tham gia, đóng góp sức người, sức của để giúp đỡ cộng đồng. Đã có nhiều tấm gương về tình bạn, tình đồng nghiệp gắn bó, giúp đỡ lẫn nhau vượt qua mọi khó khăn, thử thách. Sự chung thủy trong tình yêu và hôn nhân cũng là một nét đẹp được trân trọng ở vùng đất này.

Truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” đã và đang được thành phố Hải Phòng quan tâm phát huy trong những năm qua, luôn là một trong những địa phương đi đầu trên cả nước về thực hiện chính sách đối với người có công, thương bệnh binh, thân nhân gia đình liệt sĩ. Hàng năm, các cấp chính quyền, đoàn thể và người dân thường xuyên tổ chức các hoạt động thăm hỏi, tặng quà, động viên các gia đình thương binh, liệt sĩ, Mẹ Việt Nam Anh hùng và những người có công với cách mạng vào các dịp lễ, Tết. Nhiều chương trình hỗ trợ về nhà ở, việc làm, chăm sóc sức khỏe được triển khai nhằm giúp đỡ các gia đình chính sách ổn định cuộc sống. Đã từ lâu, những việc làm này đã trở thành thường xuyên. Không chỉ là việc tặng quà gia đình chính sách, người có công trong dịp Lễ, Tết, mà thành phố còn có những chính sách, giải pháp căn cơ cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người có công. Ngoài tiền hỗ trợ của trung ương về xây, sửa nhà, Hải Phòng có nghị quyết hỗ trợ gia đình người có công vật liệu xây dựng gạch, xi măng, các đoàn thể, hội, doanh nghiệp, địa phương huy động xã hội hóa tiếp thêm nguồn lực tặng các gia đình chính sách xây, sửa nhà. Vì vậy, trong 5 năm 2015-2025, toàn thành phố có hàng vạn ngôi nhà người có công được xây mới, sửa chữa, cải thiện điều kiện ăn ở của các gia đình. Công tác giám định người nghi nhiễm chất độc hóa học, giải quyết hồ sơ công nhận liệt sĩ, điều dưỡng sức khỏe… cũng được đẩy nhanh, làm mạnh, không để tồn đọng trường hợp nào đủ điều kiện công nhận mà không được xem xét, chuyển đến cơ quan chức năng có thẩm quyền. Đến nay, 100% gia đình chính sách, người có công có mức sống bằng hoặc cao hơn mức sống của nhân dân nơi cư trú.

Nhằm tôn kính và tri ân các bậc tiền nhân, anh hùng liệt sĩ, hàng năm thành phố luôn tổ chức các hoạt động kỷ niệm, mít tinh. Người dân Hải Phòng rất coi trọng chăm sóc các di tích lịch sử, văn hóa, quan tâm bảo tồn và tôn tạo các đình, chùa, miếu, lăng mộ cổ, các di tích lịch sử cách mạng. Đây là những nơi ghi dấu công lao của nhiều anh hùng đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Các lễ hội truyền thống được tổ chức hàng năm: Lễ hội Đền Nghè, Nữ tướng Lê Chân, chọi trâu Đồ Sơn... Đây không chỉ là hoạt động văn hóa mà còn là dịp để tưởng nhớ công đức của những người có công với dân, với nước.

Trọng tình nghĩa, thủy chung là một phẩm chất đáng quý, đã trở thành bản sắc văn hóa đặc trưng của người dân Hải Phòng, góp phần tạo nên sự gắn kết cộng đồng và làm nên vẻ đẹp riêng của vùng đất này.

2.5. Cởi mở, phóng khoáng và hiếu khách

Trong cách giao tiếp người Hải Phòng thường nói chuyện thẳng thắn, chân thành, không vòng vo. Dù mới gặp lần đầu, ai cũng có thể cảm thấy sự nhiệt tình, sẵn sàng giúp đỡ. Cái "tôi" cá nhân thường không quá lớn, người Hải Phòng dễ dàng hòa đồng và tạo không khí vui vẻ. Người dân nơi đây luôn có một tinh thần “máu lửa”, hết mình trong cả công việc cũng như vui chơi; luôn hết lòng tiếp đãi bạn bè, khách quý, sẵn sàng chia sẻ những điều tốt đẹp nhất mình có. Văn hóa ẩm thực đường phố hay đặc sản Hải Phòng thường được chia sẻ một cách hào phóng. Trên mỗi vỉa hè, góc phố dễ dàng bắt gặp cảnh người dân địa phương "lai rai", cùng nhau thưởng thức những món ngon, vật lạ. Dù ở bất cứ đâu trên địa bàn thành phố Hải Phòng nếu cần sự giúp đỡ, người dân địa phương luôn sẵn lòng và chân thành chào đón bạn bè trên mọi miền Tổ quốc và bạn bè quốc tế.

Lịch sử văn hóa và giá trị truyền thống của người Hải Phòng là một sự kết hợp hài hòa giữa quá khứ hào hùng, bản sắc văn hóa biển và những phẩm chất tốt đẹp của con người nơi đây. Những giá trị này không chỉ được trân trọng, giữ gìn mà còn được trao truyền qua các thế hệ. Việc hiểu rõ và trân trọng những giá trị này là động lực to lớn để thành phố vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới, hội nhập và phát triển bền vững.