ĐỒNG CHÍ ĐỖ MƯỜI VỚI PHONG TRÀO CÁCH MẠNG THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG 1955-1956

ĐỒNG CHÍ ĐỖ MƯỜI VỚI PHONG TRÀO CÁCH MẠNG THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG 1955-1956

                                                                ------

Tổng Bí thư Đỗ Mười, người cộng sản mẫu mực, trung kiên, một con người của hành động, suốt đời hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, của đất nước và của nhân dân ta. Đồng chí có những đóng góp lớn cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước cũng như xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đối với Hải Phòng, đồng chí Đỗ Mười để lại nhiều dấu ấn trong sự nghiệp cách mạng cũng như xây dựng và phát triển Thành phố Cảng, đặc biệt là với vai trò trong giai đoạn là Bí thư Khu ủy Tả Ngạn, Trưởng ban khu tập kết 300 ngày và trên cương vị Bí thư Thành ủy Hải Phòng.

1. Đồng chí Đỗ Mười - Bí thư Khu ủy Tả Ngạn, Trưởng ban khu tập kết 300 ngày

Đầu năm 1950, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta bước vào thời kỳ quyết liệt. Lúc này, địch đã chiếm đóng gần hết Đồng bằng Bắc Bộ và liên tiếp mở các cuộc càn quét lớn, hòng phá tan các cơ sở của ta, đẩy bộ đội chủ lực và du kích ra khỏi đồng bằng. Với vai trò là người đứng đầu Khu Tả ngạn, đồng chí Đỗ Mười đã có những quyết định sáng suốt, vừa chỉ huy đánh địch giữ vững địa bàn, vừa chỉ đạo các địa phương khôi phục, đẩy mạnh sản xuất, bảo đảm đủ lương thực nuôi quân và chi viện cho chiến trường Tây Bắc, Việt Bắc. Giai đoạn (1951-1954), mặc dù các cuộc chiến đấu trên địa bàn Khu Tả ngạn diễn ra rất khốc liệt, nhưng nhiệm vụ sản xuất vẫn không bị gián đoạn, bảo đảm đủ lương thực cho quân và dân trên địa bàn, tham gia tiếp tế hàng nghìn tấn thóc, hàng chục tấn thịt cá cho mặt trận Tây Bắc, Việt Bắc. Với sự nỗ lực phấn đấu, hy sinh của quân và dân Khu Tả ngạn, trong đó có sự đóng góp đặc biệt quan trọng của đồng chí Đỗ Mười, âm mưu bình định đồng bằng Bắc Bộ của thực dân Pháp đã thất bại hoàn toàn. Đồng chí đã cùng quân dân Khu Tả ngạn thực hiện thắng lợi chủ trương của Đảng: Biến hậu phương của địch thành tiền phương của ta. Sau này, cùng với các chiến trường khác, quân và dân Khu Tả ngạn tiếp tục có những đóng góp to lớn vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Bắc, xây dựng hậu phương vững chắc cho tiền tuyến lớn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Ngày 20/7/1954, Hiệp định Genève được ký kết, quân Pháp có 300 ngày tạm đóng quân trên miền Bắc trước khi rút quân về nước. Trước tình hình đó, Ban Bí thư Trung ương Đảng quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Khu 300 ngày và giao cho đồng chí Đỗ Mười, Bí thư Khu uỷ Tả ngạn làm Trưởng ban. Đây là một vùng rộng lớn, bao gồm toàn bộ tỉnh Kiến An, thành phố Hải Phòng, đặc khu Hòn Gai và một phần các tỉnh Quảng Yên, Hải Dương. Trong Khu 300 ngày, địch tập trung đông quân và có nhiều hoạt động lôi kéo, cài cắm lực lượng phản động để phục vụ âm mưu phá hoại miền Bắc sau này. Đồng chí Đỗ Mười đã đề nghị Ủy ban Liên hiệp đình chiến đẩy nhanh tiến độ bàn giao, không bị động sa vào việc bàn giao tài sản, không để địch viện cớ trì hoãn rút quân, kết hợp với chống địch phá hoại các cơ sở sản xuất, nhà máy, xí nghiệp. Trên cơ sở đó, Ban Chỉ đạo đã yêu cầu các tỉnh, thành ủy trong khu vận động nhân dân tăng cường đoàn kết, nâng cao cảnh giác, kiên quyết bóc gỡ các tổ chức do địch cài cắm, tăng cường công tác địch vận, làm tan rã đội ngũ ngụy quân; làm công tác tư tưởng, vận động đồng bào công giáo thực hiện nghiêm các chủ trương, chính sách của Đảng… Với sự chỉ đạo linh hoạt, cụ thể của đồng chí Đỗ Mười, Ban Chỉ đạo đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tiếp quản Khu 300 ngày, nhanh chóng xây dựng bộ máy chính quyền, duy trì an ninh-trật tự trong khu, phát động nhân dân khôi phục sản xuất, ổn định đời sống.

Trong những năm tháng công tác trên địa bàn vùng châu thổ sông Hồng, khu Tả Ngạn, đồng chí Đỗ Mười luôn một lòng tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhân dân, tôi luyện phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng, tác phong công tác sâu sát nắm chắc cơ sở, dựa vào cơ sở để thực hiện nhiệm vụ cách mạng.

2. Đồng chí Đỗ Mười, Bí thư Thành ủy Hải Phòng, trực tiếp lãnh đạo bảo vệ, xây dựng và phát triển thành phố

Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Tổng Bí thư Đỗ Mười không chỉ là người chiến sĩ cộng sản kiên trung, nhà lãnh đạo xuất sắc có nhiều đóng góp to lớn được khẳng định trong thời kỳ đổi mới đất nước, mà còn là tấm gương lớn về nhân cách người cộng sản mẫu mực. Tháng 3 năm 1955, Trung ương Đảng chỉ định đồng chí Đỗ Mười trực tiếp làm Bí Thư Thành ủy Hải Phòng và kiện toàn Ban chấp hành Đảng bộ. Đồng chí là người gắn bó sâu sắc với Hải Phòng từ những năm đầu giải phóng cho đến thời kỳ chiến đấu, bảo vệ, xây dựng và phát triển thành phố, để lại nhiều dấn ấn đậm nét trong lòng cán bộ, quân và dân thành phố Cảng.

Ngày 15/5/1955, hai ngày sau khi tiếp quản thành phố, Thành uỷ Hải Phòng họp, dưới sự chù trì của đồng chí Đỗ Mười, Bí thư Thành uỷ, Chủ tịch Ủy ban quân chính thành phố, tập trung phân tích ý kiến và nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân, đề ra những biện pháp vận động quần chúng, đảm bảo trật tự trị an, làm vệ sinh, đón tiếp cán bộ và học sinh miền Nam ra tập kết. Từ đây, Uỷ ban hành chính thành phố được thành lập để tiếp tục công việc của Uỷ ban quân chính. Các ngành chuyên môn của thành phố cũng được chấn chỉnh, kiện toàn. Một số cơ quan được sáp nhập như Công chính và Kiều lộ, Xuất nhập khẩu và Hải quan... Một số cơ quan được thành lập như Uỷ ban kế hoạch, Chi cục thống kê...

Nhận thấy vai trò lãnh đạo, chỉ đạo có yếu tố quyết định, đồng chí Bí thư cùng Thành ủy Hải Phòng đã bổ sung cán bộ lãnh đạo cho các cơ sở trọng yếu như các nhà máy Điện, Nước, Xi măng, xí nghiệp Cảng, Sở Dầu và một số xí nghiệp, công trường, các tổng kho, các Công ty Thương nghiệp... Cán bộ miền Nam tập kết nhanh chóng được Thành uỷ Hải Phòng quan tâm bố trí công tác vào các cơ quan, xí nghiệp, nông trường hoặc cử đi học các lớp đào tạo dài hạn của trung ương… Với đồng chí Bí thư, cán bộ phải được rèn luyện và trưởng thành qua thực tiễn của cách mạng để thể hiện năng lực cũng như bản lĩnh chính trị. Thời điểm đó, Hải Phòng - Kiến An có tới 316 cán bộ, đảng viên bị địch bắt trao trả trước và sau đình chiến được xem xét, phục hồi đảng tịch cho 398 trường hợp và bố trí công tác thoả đáng. Đối với 3.369 viên chức lưu dung, Bí thư Thành uỷ chỉ đạo công tác tổ chức lớp học tập, bố trí công việc, đảm bảo quyền lợi theo đúng chính sách vùng mới giải phóng.

Trật tự xã hội được lập lại, bộ máy cơ bản được kiện toàn, đây cũng là chương trình hành động cá nhân được đặt ra của đồng chí Đỗ Mười khi được về tiếp quản thành phố Hải Phòng. Qua cách lựa chọn và bổ sung cán bộ cho các đơn vị, địa phương, có thể nhận thấy đồng chí Bí thư là người luôn chăm lo đào tạo cán bộ cho Đảng và Nhà nước, nhất là những cán bộ đã kinh qua chiến đấu ở các chiến trường, con em các đồng chí cách mạng lão thành, con em các đồng chí thương binh, liệt sĩ…

Với vai trò là người đứng đầu Đảng bộ thành phố, đồng chí Đỗ Mười tiếp tục chỉ đạo phổ biến tám chính sách của Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hoà đối với các thành thị mới giải phóng, trong đó, có những điểm cơ bản như bảo hộ tính mạng, tài sản của nhân dân, kể cả ngoại kiều, bảo hộ công thương nghiệp, các công trình công cộng, tự do tín ngưỡng, giữ nguyên lương và việc làm bình thường cho các viên chức trong bộ máy nhà nước cũ... Việc tuyên truyền giải thích các chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ đã được tiến hành sâu rộng bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng như hội họp, mít tinh, các phương tiện thông tin đại chúng, biểu diễn văn nghệ... Lập lại mọi sinh hoạt bình thường của thành phố, đấu tranh đòi mở hội nghị Hiệp thương, Tổng tuyển cử thống nhất đất nước, giới thiệu Cương lĩnh Mặt trận Tổ quốc Việt Nam...

Để ổn định đời sống Nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi việc khôi phục và phát triển kinh tế, đồng chí Bí thư Thành ủy còn quan tâm lãnh đạo việc bảo đảm trật tự, trị an. Ngay sau khi giải phóng, những đối tượng lưu manh chuyên nghiệp được đưa đi cải tạo tập trung. Hàng ngàn tàn binh kể cả sĩ quan, hạ sĩ quan nguỵ, các đảng phái phản động, viên chức chính quyền cũ được đăng ký khai báo. Việc thu hồi vũ khí được tiến hành khẩn trương. Đồng chí Bí thư còn chỉ đạo xây dựng Ban bảo vệ thống nhất toàn thành phố và 60 Ban bảo vệ ở các cơ quan, xí nghiệp, lập Phòng bảo vệ kinh tế ở các nhà máy Xi măng, Cảng, tổ chức và huấn luyện cảnh sát kinh tế, thành lập quận công an trên sông để trấn áp bọn lưu manh, đặc vụ, côn đồ, do thám đồng thời quản lý thuyền bè. Chỉ đạo ngành công an đảm bảo an toàn cho các cuộc mít tinh, bảo vệ lãnh tụ, cán bộ cao cấp và các chuyên gia nước bạn, các đoàn tham quan nước ngoài đến thăm Hải Phòng.

Với nhiệt huyết cách mạng, lại trưởng thành từ một công nhân, chịu khó tự học, tự nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn cùng với sự mẫn cảm chính trị đã tạo cho đồng chí Đỗ Mười sự hiểu biết sâu sắc về nhiều lĩnh vực với một tư duy sắc sảo, nhạy bén, đồng chí đã sống và chiến đấu thực sự cuộc đời của người dân lao động lam lũ, vất vả. Với vai trò là Bí thư Thành ủy, đồng chí Đỗ Mười đã tập trung giải quyết các vấn đề cấp thiết của đời sống, như xuất 200 tấn gạo cứu đói, sắp xếp việc làm cho người lao động và bố trí chỗ ở tốt hơn cho các gia đình công nhân vệ sinh. Đồng chí giao cho công đoàn thành phố, trách nhiệm sắp xếp việc làm cho công nhân. Từ tháng 5 đến tháng 9 năm 1955, Công đoàn tiến hành xây dựng kế hoạch và đưa được 7.400 công nhân đi xây dựng công trường đường sắt Hà Nội - Lào Cai. Việc lấy công nhân cũng được đồng chí Bí thư chỉ đạo cụ thể: Chỉ lấy công nhân ở những xí nghiệp chưa có khả năng phục hồi, công nhân viên chức, nhà binh và tư chức. Những công nhân ở xí nghiệp chủ chốt đang phục vụ sản xuất như Xi măng, Sở Dầu, Cảng và ở các cơ sở tiểu thủ công nghiệp tạm thời được giải quyết công việc làm ở thành phố. Công nhân đi công trường được tổ chức thành đội theo xí nghiệp, có sự chỉ đạo chặt chẽ để khi cần khôi phục các xí nghiệp thì tiện đưa về ngay.

Say mê, sâu sát với công việc, đồng chí Đỗ Mười sẵn sàng xả thân trong phong trào cách mạng của quần chúng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, “đánh Đông dẹp Bắc”, đâu khó là có mặt, là người “tốc chiến tốc thắng”. Đồng chí là một tấm gương suốt đời học tập, tự học tập nâng cao trình độ hiểu biết.

Sau ngày giải phóng Hải Phòng - Kiến An còn bao lỗi trăn trở về vấn đề an sinh xã hội, song dưới sự chỉ đạo của đồng chí Bí thư Đỗ Mười, nhiều thành phần trong xã hội trong đó có các cháu học sinh miền Nam tập kết được chính quyền và Nhân dân thành phố bố trí nơi ăn, ở, học tập chu đáo với tình cảm Bắc - Nam ruột thịt… Những hoạt động trên đã mở đầu cho một phong trào đấu tranh thống nhất Bắc - Nam kéo dài suốt 20 năm, ngày càng sôi nổi, mạnh mẽ với nhiều hình thức và nội dung phong phú.

Quán triệt tinh thần Nghị quyết của Bộ Chính trị (9/1954) và sự chỉ đạo linh hoạt của đồng chí Bí thư Thành ủy, tiểu công nghiệp, thủ công nghiệp, nông nghiệp và Hải Cảng nhanh chóng được phục hồi. Đồng chí Đỗ Mười đặc biệt quan tâm, chỉ đạo các xí nghiệp lợi ích công cộng như điện, nước, xe lửa, bưu điện, vệ sinh hoạt động bình thường đề đảm bảo nhu cầu hàng ngày của Nhân dân. Công suất các xí nghiệp này đều được nâng cao dần. Đường điện được đưa vào 43 ngõ lao động. Giờ sử dụng nước ngọt của khu lao động từ 03 giờ/ngày lên 10 giờ/ngày, những khu lao động trước không có nước thì nay đã được cung cấp đầy đủ. Sau vài ngày tiếp quản thành phố, dưới sự chỉ đạo của đồng chí Bí thư Đỗ Mười và lãnh đạo thành phố Hà Nội, tuyến xe lửa Hải Phòng - Hà Nội đã chạy hai chuyến đi - về một ngày và sau một tháng (15/6/1955) đưa lên 3 chuyến mỗi ngày. Bưu điện đảm bảo việc phục vụ nhân dân về thư, điện, điện thoại, khai thác thêm đường điện tín Hải Phòng đi Hà Nội, Hải Dương, Kiến An. Việc chuyển và nhận điện giữa Hải Phòng với nước ngoài cũng hoạt động trở lại bình thường.

Nhiều nhà máy được khôi phục trở lại. Với sự nỗ lực của công nhân và sự giúp đỡ của các chuyên gia Liên Xô, đúng ngày 7/11/1955, ngày kỷ niệm Cách mạng tháng Mười Nga, một lò nung đầu tiên đã hoạt động trở lại, vượt mức 23 ngày so với quy định. Đến hết năm 1955, nhà máy đã phục hồi 3 lò. Nhà máy Xi măng lại nhả khói, làm nức lòng nhân dân thành phố, nói lên tinh thần sáng tạo, ý thức làm chủ của giai cấp công nhân dưới chế độ mới; Liên hiệp Công đoàn thành phố giúp cho công nhân nhà máy Robe khôi phục lại sản xuất dưới hình thức một “tập đoàn sản xuất tự cứu”. Đây là tập đoàn sản xuất đầu tiên của công nhân sau tiếp quản. Xưởng XACRIC cũng được phục hồi thành Xưởng đóng tàu 3 (sau này là nhà máy đóng tàu Tam Bạc).

Kết hợp mềm dẻo giữa lý luận và thực tiễn trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đồng chí Đỗ Mười luôn để lại trong lòng mỗi người dân Hải Phòng hình ảnh một nhà lãnh đạo vừa có tầm nhìn bao quát với những quyết sách đúng đắn, mang tầm lịch sử, vừa luôn quan tâm, sâu sát, lắng nghe cấp dưới để có những chỉ đạo sát hợp với thực tế, từ đó giúp cho thành phố Hải Phòng đạt được hết thắng lợi này đến thắng lợi khác ở những thời kỳ, giai đoạn cam go của cách mạng.

Cùng với việc phục hồi sản xuất, Bí thư Thành ủy còn tập trung chỉ đạo làm tốt công tác xây dựng Đảng trong các nhà máy, xí nghiệp. Đồng chí luôn băn khoăn làm thế nào để công tác xây dựng Đảng ngày càng tốt hơn, để ngày càng giảm đi những cán bộ lãnh đạo thoái hóa, biến chất, mất lòng dân, làm thế nào để chọn đúng những cán bộ xứng tầm với sự lớn mạnh của Đảng, sự phát triển của đất nước. Dưới sự chỉ đạo của đồng chí, công tác ổn định tổ chức, xây dựng Đảng và chính quyền làm tốt ngay sau tiếp quản có tác dụng quyết định đến việc ổn định tình hình các mặt ở thành phố Hải Phòng. Giữ vững nguyên tắc, kiên định lập trường, nhưng cũng rất lắng nghe và cầu thị là con người của đồng chí Đỗ Mười. Đối với đồng chí, cán bộ phải được rèn luyện và trưởng thành qua thực tiễn của cách mạng để thể hiện năng lực cũng như bản lĩnh chính trị. Với tình cảm chân thành và trách nhiệm của một cán bộ lãnh đạo đi trước, đồng chí luôn tận tình giúp đỡ, truyền đạt những kinh nghiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo cho các thế hệ đi sau.

Hơn 6 tháng sau giải phóng, dưới sự chỉ đạo của đồng Bí thư Thành uỷ, mọi công tác, lĩnh vực trọng tâm ở Hải Phòng dần ổn định. Kinh tế quốc doanh lớn dần, kinh tế tư nhân bắt đầu được điều chỉnh. Văn hoá - Xã hội được ổn định, cán bộ giáo dục vào tiếp quản Hải Phòng cùng các thầy giáo, học sinh ở cùng tạm chiếm cũ đã phục hồi, trường sở được sửa chữa, bộ máy quản lý được củng cố để chuẩn bị cho việc khai giảng năm học hoà bình đầu tiên. Ngành văn hoá thông tin, thể dục thể thao cũng đẩy mạnh mọi hoạt động, góp phần tích cực vào công tác tuyên truyền về thắng lợi của cuộc kháng chiến và làm cho Nhân dân hiểu rõ đường lối chính sách của Đảng và Chính phủ. Hoạt động nhộn nhịp của các đoàn văn công, các đội chiếu phim lưu động và các rạp chiếu bóng làm cho Nhân dân Hải Phòng vốn ở trong vùng tạm chiếm sâu, bắt đầu hiểu và yêu thích nền nghệ thuật cách mạng và dân tộc. Phong trào văn nghệ quần chúng phát triển mạnh trong các trường học, đường phố, xí nghiệp... Ngành y tế, tổ chức tiêm phòng dịch cho nhân dân, chặn đứng được bệnh dịch, đậu mùa, cúm... Cuối năm 1955, lực lượng tự vệ bí mật trong kháng chiến nay chính thức ra công khai và bổ sung thêm các chiến sĩ mới. Việc đưa tổ chức tự vệ ra công khai đã góp phần nâng cao ưu thế của chính quyền nhân dân, đảm bảo an toàn cho các hoạt động khôi phục kinh tế, an ninh chính trị và giữ gìn trật tự xã hội. Hải Phòng dần dần trở thành căn cứ chính của Hải quân nhân dân Việt Nam. Các sân bay Cát Bi và Kiến An cũng được khôi phục. Phân viện quân y 12 được thành lập để phục vụ các đơn vị toàn vùng duyên hải. Việc thông tin liên lạc giữa các đơn vị trong thành phố, giữa Hải Phòng với khu vực duyên hải và Tổng quân uỷ thường xuyên được đảm bảo thông suốt.

Để phát huy vai trò của quần chúng trong việc quản lý thành phố, đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, đồng chí Bí thư Thành uỷ đặc biệt quan tâm đến vai trò và vị trí của công đoàn. Hoạt động của công đoàn tập trung vào việc tuyên truyền, giáo dục, tập hợp lực lượng công nhân, góp phần giải quyết nạn thất nghiệp, phục hồi Cảng và các nhà máy làm cho tình hình kinh tế - xã hội của thành phố nhanh chóng được ổn định. Ở Hải Phòng ngày 20/5/1955, Đại hội thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam được tổ chức. Đại hội thông qua chương trình hành động, bầu Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố. Qua cuộc vận động này, Đảng đoàn - mặt trận được củng cố, lãnh đạo các tổ chức quần chúng mở rộng đoàn kết, chỉ đạo chặt chẽ công tác Hoa vận, công tác tôn giáo vận, chống âm mưu chia rẽ của kẻ địch. Các đoàn thể Thanh niên, Phụ nữ cũng từng bước được phát triển, củng cố, trở thành nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc trong mọi công tác.

Những ai có điều kiện tiếp cận, gặp gỡ, gần gũi với đồng chí Đỗ Mười đều dễ dàng nhận thấy ở đồng chí, một cuộc sống thật giản dị, thanh bạch, khiêm tốn và cả khoan dung độ lượng, một bộ óc sáng suốt đầy trí tuệ, luôn say mê vì sự nghiệp của nước, của dân. Đồng chí Đỗ Mười xứng đáng là một người học trò xuất sắc của Bác Hồ.

Hoà bình lập lại, miền Bắc có điều kiện để triển khai cải cách ruộng đất trên quy mô lớn. Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng chủ trương căn bản hoàn thành cải cách ruộng đất trước tháng 7/1956. Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng chỉ rõ: Cải cách ruộng đất quan hệ trực tiếp đến củng cố miền Bắc, đưa lại quyền làm chủ ruộng đất cho nông dân. Tháng 12/1955, cải cách ruộng đất đợt 5 được tiến hành ở 172 xã trong 20 tỉnh và hai thành phố, trong đó có tỉnh Kiến An và thành phố Hải Phòng. Dưới sự chỉ đạo của đồng chí Bí thư Thành uỷ, cải cách ruộng đất được tiến hành ở Hải Phòng, từ tháng 1 đến tháng 5/1956 theo các bước: bắt rễ, xâu chuỗi, phát động quần chúng, vạch thành phần, truy thu thuế, thoái tô, chia ruộng đất, xác định diện tích, sản lượng để lập sổ bộ thuế nông nghiệp, chỉnh đốn tổ chức, bồi dưỡng cán bộ... Kết quả, ở ngoại thành Hải Phòng đã xoá bỏ quan hệ bóc lột phong kiến ở nông thôn, đem lại ruộng đất, uy thế chính trị và quyền làm chủ của nhân dân, tạo tiền đề đưa nông thôn tiến vào con đường hợp tác hóa nông nghiệp.

Thực hiện Nghị quyết của Thành uỷ và sự chỉ đạo sáng suốt của đồng chí Bí thư Thành ủy, công tác xây dựng Cảng được đẩy mạnh, hình thành các khu vực kế tiếp nhau như cảng 1, cảng 2, khu chuyển tải ở Chùa Vẽ, Vật Cách... Năm 1956, Cảng nạo vét được 1.967.000 m³ đất, đảm bảo tàu 8.000 tấn ra vào dễ dàng. Tổ chức Đảng, Công đoàn, Đoàn thanh niên lao động của Cảng ngày càng được củng cố, phát triển. Ban giám đốc Cảng mở những lớp đào tạo công nhân lái cần cẩu, xe Trắc tơ để giải quyết vấn đề thiếu công nhân kỹ thuật. Lần đầu tiên 32 nữ công nhân bốc vác trẻ được đào tạo thành thợ lái xe.

Đối với tư bản tư nhân, Thành uỷ Hải Phòng đứng đầu là đồng chí Bí thư chủ trương “khuyến khích họ bỏ vốn vào sản xuất theo đúng đường lối, không những để cho họ kiếm lời sinh sống mà còn làm giàu cho xã hội, tạo điều kiện để giải quyết những khó khăn về khôi phục kinh tế, đồng thời hướng họ tiến theo con đường xã hội chủ nghĩa”. Năm 1955, chưa có cơ sở công nhân tư bản tư doanh nào hoạt động, năm 1956 đã có 253 xí nghiệp với 2.882 công nhân viên.

Đối với giai cấp tư sản dân tộc, Bí thư Thành ủy cùng các đồng chí lãnh đạo thành phố khuyến khích mặt tích cực của họ, biểu dương một cách đúng mức đối với những người có nhiều cố gắng, chịu bỏ vốn, cải tiến kỹ thuật. Về chính sách lao tư đã chiếu cố hoàn cảnh thực tế từng ngành để làm hợp đồng trong từng thời gian cho sát. Hợp đồng tập thể dựa trên cơ sở thực sự thoả thuận giữa chủ và thợ, đảm bảo nguyên tắc giữa công và tư phải bình đẳng, công bằng, bảo vệ quyền lợi hai bên. Bên nào không tôn trọng thì luật pháp sẽ can thiệp. Ngân hàng cho vay dài hạn hơn, mức cao hơn và nới rộng quyền cho địa phương. Về thuế, phương châm là chiếu cố đến sản xuất, miễn thuế doanh nghiệp và lợi tức cho các “Tập đoàn công nhân tự cứu” còn khó khăn. Đối với các nhà sản xuất gia công, với các cơ sở sản xuất mới chưa ổn định còn khó khăn, có chiếu cố tỷ lệ lãi. Đối với các nhà sản xuất thủ công nghiệp hay công nghiệp mới mở thì giảm số lợi tức chịu thuế hoặc miễn cho họ 1 đến 2 năm đầu.

Với tác phong làm việc chuyên nghiệp, sâu sát cơ sở, giữ vững nguyên tắc, tôn trọng và lắng nghe ý kiến cấp dưới, đồng chí Bí thư Thành ủy luôn giữ được mối quan hệ đoàn kết, gắn bó, phát huy được trí tuệ tập thể trong lãnh đạo, chỉ đạo.

Với trình độ, năng lực và uy tín, tháng 10/1956, đồng chí Đỗ Mười được Trung ương điều về công tác ở Hà Nội. Có thể khẳng định, dù chỉ trong thời gian ngắn trên cương vị Bí thư Thành ủy Hải Phòng, nhất là thời gian đầu tiếp quản thành phố, trong hoàn cảnh hết sức đặc biệt, song đồng chí Đỗ Mười đã nhanh chóng nắm bắt tình hình, đề ra sách lược khôn khéo, lãnh đạo tài tình phong trào, vừa xây dựng đời sống mới cho Nhân dân, vừa đối phó với thù trong giặc ngoài. Nhờ vậy, Hải Phòng giữ vững được chính quyền nhân dân, mở rộng Mặt trận dân tộc thống nhất, xây dựng được lực lượng vũ trang đông đảo, mạnh mẽ. Nhân dân Hải Phòng đã đánh bại hoàn toàn âm mưu xâm lược của thực dân Pháp. Trong thắng lợi chung đó, có phần đóng góp rất quan trọng của đồng chí Đỗ Mười.

Sau này, dù giữ nhiều trọng trách cao hơn, song đồng chí Đỗ Mười vẫn dành cho Hải phòng một tình cảm đặc biệt, qua mỗi lần về thăm và làm việc với thành phố Cảng, đồng chí đã để lại nhiều dấu ấn đậm nét trong lòng cán bộ, quân và dân Hải Phòng.

Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí Đỗ Mười thể hiện một nhân cách lớn, có tầm ảnh hưởng đối với đất nước và thành phố Hải Phòng, như Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã nhận xét: “Anh Đỗ Mười là một con người sâu sát thực tế, sâu sát quần chúng nhân dân, nói đi đôi với làm, có tư duy nhạy bén, sắc sảo. Anh là một con người hành động, hành động quyết liệt. Hơn 70 năm liên tục công tác, được phân công phụ trách nhiều ngành, nhiều lĩnh vực của Đảng và Nhà nước, cả trong chiến tranh và trong hòa bình, anh được tôi luyện, thử thách trong thực tiễn trở thành một cán bộ có bản lĩnh vững vàng, sắc sảo, quyết đoán, gắn bó máu thịt với nhân dân. Ở anh thực tiễn và lý luận quyện chặt với nhau, thể hiện giữa chính trị và kinh tế, giữa Đảng và chính quyền và nhân dân tạo nên chất xám trong anh, góp phần quan trọng khi anh đề xuất các chủ trương đường lối, chính sách của Đảng đúng đắn, phù hợp lòng dân, được nhân dân ủng hộ”.

Để tỏ lòng biết ơn đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười, thành phố Hải Phòng đã đặt tên của đồng chí cho một con đường lớn ở Khu đô thị mới Bắc sông Cấm – Trung tâm Chính trị Hành chính của thành phố Hải Phòng. Đồng chí là tấm gương sáng, tiêu biểu về đạo đức, lối sống, suốt đời cống hiến cho sự nghiệp cách mạng, phục vụ Nhân dân... để cán bộ, đảng viên và nhân dân thành phố Hải Phòng nói riêng và cả nước nói chung học tập, noi theo.

Tài liệu tham khảo

1- Lịch sử Đảng bộ Hải Phòng Tập II (1996), Nxb Hải Phòng;

2 - Những câu chuyện về đồng chí Đỗ Mười;Nxb Dân trí;

3 -  Đỗ Mười Tuyển tập (1976 – 2016), (2020), Nxb Chính trị quốc gia;