ĐÌNH HẠ CÔI
(Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố)
Đình Hạ Côi thuộc xã Kỳ Sơn, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Đây là công trình văn hóa tín ngưỡng của người dân địa phương, tôn thờ những người có công với dân với nước.
Theo các tư liệu lịch sử của địa phương và qua cuốn từ điển địa danh Hải Phòng, đình Hạ Côi thờ hai vị thần làm Thành hoàng làng: Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn và Cao Sơn tôn thần, tên húy là Hồng. Tại địa phương không có thần tích, thần sắc của hai ông. Song đức thánh Trần Hưng Đạo được chính sử ghi chép nhiều, cũng từ đó, người dân Việt Nam hiểu biết về thân thế, sự nghiệp của ngài. Ông là nhà quân sự thiên tài, ba lần cầm quân đánh đuổi giặc Mông – Nguyên (1258, 1285 và 1288), được phong chức Quốc công tiết chế, thống lĩnh quân đội cả nước. Ông còn là tác giả bài Hịch tướng sĩ, các sách Binh thư yếu lược. Trong tín ngưỡng dân gian còn tôn vinh ông là cha của thiên hạ. Do vậy mới có câu: “Tháng tám giỗ Cha, tháng ba giỗ Mẹ”. Về vị thần Cao Sơn, do địa phương và hệ thống tư liệu lịch sử hiện nay chưa ghi chép được, chúng ta chỉ nắm được tên thần hiệu của ngài là Cao Sơn tôn thần và tên húy là Hồng.
Đình Hạ Côi là ngôi đình cổ, thủa ban đầu theo tương truyền, đình nằm ở vị trí dưới chân núi chùa Am, địa điểm ghi dấu tích luyện quân của Trần Hưng Đạo. Di tích hiện nay nằm ngay bên đường liên thôn của xã Kỳ Sơn. Đình quay hướng Nam ghé Tây. Từ đường liên thôn qua nghinh môn được làm theo kiểu cột đồng trụ, hai bên chính môn có tả môn, hữu môn vào sân đình. Sân đình được lát toàn bộ những tấm đá xanh có kích thước rộng bản. Trước cửa đình có một diêm tích được làm cao hơn sân khoảng 15 cm và cũng được lát bằng đã xanh như mặt sân dùng làm chiếu tế. Bậc tam cấp và phần hiên cũng được làm bằng vật liệu đá xanh.
Do những biến đổi của lịch sử, đặc biệt là qua hai cuộc chiến tranh, nên di tích đã bị mất mát khá nhiều, hiện đình chỉ còn lưu giữ được mấy tấm bia đá.
Tại đình Hạ Côi, hàng năm dân làng thường tổ chức các dịp lễ tết như ngày 7, 8, 9 tháng 3; lễ đức thánh Trần 20, 21 tháng 8; lễ chạp thần 23 tháng chạp. Trong lễ hội có nhiều hoạt động văn nghệ, vui chơi như hát chèo, đu, chọi gà, cờ tướng…
Ngày 21 tháng 01 năm 2009, Uỷ ban Nhân dân thành phố ra Quyết định số 162-QĐ/UBND công nhận đình Hạ Côi là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố.