ĐÌNH
LÀNG BÍCH ĐỘNG
(Di
tích Lịch sử cấp thành phố)
-----
Đình
Bích Động tọa lạc tại thôn Bích Động, xã Liên Am, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải
Phòng, là một xã nằm ở phía Nam huyện Vĩnh Bảo, cách trung tâm huyện khoảng
5km.
Sự
hình thành của vùng đất Liên Am cũng như huyện Vĩnh Bảo gắn liền với các giai
đoạn phát triển của lưu vực sông Hồng và sông Thái Bình. Cách đây hàng ngàn
năm, vùng đất này chỉ là nơi hoang vu, sình lầy nhiều lau sậy. Mặc dù tên gọi
xã Liên Am có từ tháng 4/1947 song lịch sử hình thành các làng xã của Liên Am
có từ lâu đời. Liên Am là xã có bề dầy lịch sử, mỗi làng trong xã Liên Am có một
nét đẹp văn hóa riêng. Tục thờ cúng tổ tiên được gìn giữ và truyền nối từ ngàn
đời nay. Làng nào cũng dựng đình, xây chùa với kiểu kiến trúc truyền thống,
trong đó có đình Bích Động có lịch sử hình thành từ lâu đời và là trung tâm tín
ngưỡng, sinh hoạt văn hóa, diễn xướng dân gian của cộng đồng địa phương.
Truyền
thuyết ở địa phương cũng như Bản kê khai thần tích thần sắc (năm 1938) của làng
Bích Động, tổng Thượng Am, phủ Vĩnh Bảo, tỉnh Hải Dương cung cấp thông tin về
04 vị Thành hoàng làng là: Đệ nhất Linh Lang Dương liệt đại vương; Đệ nhị Linh
Lang Diễn Phúc đại vương; Đệ tam Linh Lang Tập Khánh đại vương; Đệ tứ Linh Lang
Diệu uy đại vương. Các vị đều là nhân thần, là các tướng lĩnh thời vua Hùng thứ
6 và có công lao lớn trong việc đánh đuổi giặc Ân xâm lược nước ta.
Đình làng Bích Động tọa lạc trên một
khu đất bằng phẳng, sát cánh đồng, rộng chừng 1.400m2. Đình quay hướng
Nam là hướng mang lại sinh khí, may mắn, an nhiên cho nhân dân. Mặt trước có hồ
nước, là nơi “tụ thủy, tụ phúc” cho công trình. Từ hồ nước có bức bình
phong với công năng che chắn những luồng khí độc dẫn vào trong đình. Đi qua khoảng
sân được lát gạch đỏ vuông vắn, sạch đẹp là tới công trình chính của đình. Đình
có bố cục mặt bằng mái hình chữ Nhị, gồm toà tiền tế và hậu cung, xây kiểu tường
hồi bít đốc, mái lợp ngói mũi. Trang trí trên hệ mái công trình là hình
lưỡng long chầu hổ phù đội quả lôi, đấu chữ T, bờ nóc gắn gạch hoa chanh. Hệ
khung chịu lực của toà tiền tế là các bộ vì gỗ lim được đặt trên hệ cột làm bằng
xi măng cốt sắt. Vì nóc và vì nách của tiền tế đình đều được làm kiểu thức “chồng
rường giá chiêng”. Hệ thống cửa tòa tiền tế gồm 3 gian cửa gỗ kiểu thượng song
hạ bản, mỗi gian 4 cánh. Hậu cung được xây dựng đơn giản với 3 gian nhưng kích
thước nhỏ hơn tiền tế. Không gian của toà hậu cung được đặc biệt trú trọng với
thần tượng ngài thành hoàng ngự trên long ngai. Nhìn tổng thể, kiến trúc đình có quy mô vừa phải nhưng chắc
chắn, có thể bảo tồn được lâu dài để phát huy giá trị văn hóa tâm linh, đời sống
tín ngưỡng của cộng đồng dân cư địa phương.
Trải qua thời gian, hiện trong đình Bích Động còn lưu giữ
được một số di vật, cổ vật niên đại thế kỷ XIX- XX, như:
- 05 đạo sắc phong
- Văn bia: bia được
làm bằng đá xanh nguyên khối, thuộc loại bia dẹt khắc chữ Hán 01 mặt, trán bia
chạm khắc trang trí hình rồng chầu mặt nguyệt, thân bia trang trí lá lật, hoa
sen… Bia có tên “Động lý càn khôn - Bích Động toàn chí bi văn”.
- Văn bia: bia làm bằng đá xanh nguyên khối, kiểu bia dẹt khắc
chữ Hán 02 nhưng chữ đã bị mờ. Trán bia chạm khắc trang trí hình rồng chầu mặt
nhật, thân bia trang trí một tượng hình người dạng phù điêu đang ở tư thế ngồi
thiền trên một sập thờ kiểu chân quỳ, xung quanh trang trí đao lửa, cánh sen,
mây cụm. Bia tên “Hậu phật bi ký”.
- Long ngai: Chất liệu gỗ, sơn son thếp vàng, trên cùng là
tay ngai ôm lấy lưng rồi chạy ra hai bên phía trước, tay ngai như thân của đôi
rồng, đầu tay ngai được chạm hai đầu rồng trong tư thế vươn cổ ra phía trước.
Thân ngai có sáu trụ con tiện chia đều hai bên để đỡ tay ngai. Bệ ngai tạo kiểu
chân quỳ giật tam cấp thót dần lên, trong các cấp bệ được chạm khắc các đề tài
chim thiêng, hoa cúc, hổ phù.
- Bài vị: Bài vị làm bằng chất liệu gỗ, sơn son thếp vàng và
được chạm khắc trang trí hình rồng, mây, hoa lá thiêng.
- Tượng thành hoàng: Chất liệu gỗ, sơn son thếp bạc. Thần tượng
được tạc theo lối tượng tròn, ngồi trên ngai, hai chân buông thẳng, mở rộng bằng
vai. Tay trái tượng đặt nhẹ trên gối trái, tay phải cầm hốt, mình khoác áo
chùng nhiều lớp chạm đề tài rồng mây. Mặt tượng vuông chữ điền, mày lưỡi mác, mắt
nhìn thẳng, râu dài, tai lớn quyền quý.
Đình làng Bích Động còn là không gian
linh thiêng nơi cộng đồng tổ chức các lễ hội truyền thống: lễ tế thần
vào hai dịp là ngày 10/8 và ngày 10/6 âm lịch; ngày 10/6, dân làng có tổ chức
rước kiệu bát cống. Trong quá trình tổ chức lễ hội, nhân
dân địa phương còn bảo lưu và thực hành nhiều nghi lễ, trò chơi dân gian truyền
thông như: rước kiệu, đánh cờ tướng, đập niêu đất, kéo co… Bên cạnh đó, đình
còn là nơi ghi dấu nhiều sự kiện kháng chiến quan trọng của Nhân dân trong thời
kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, góp phần minh chứng về những năm
tháng hào hùng của ông cha ta trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc.
Ngày 14/12/2021, Ủy ban nhân dân thành phố ban
hành Quyết định số 3636/QĐ-UBND xếp hạng di tích Lịch sử cấp thành phố đối với
Đình làng Bích Động, xã Liên Am, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng.