ĐÌNH PHÙ LƯU
(Di
tích Kiến trúc Nghệ thuật cấp thành phố)
-----
Trước đây, đình Phù Lưu thuộc tổng Phù
Lưu, tỉnh Kiến An, nay thuộc khu dân cư số 7, phường Tràng Minh, quận Kiến An,
thành phố Hải Phòng. Xuất phát từ trung tâm thành phố Hải Phòng, qua Cầu Niệm tới
thẳng trung tâm quận Kiến An. Đến ngã 5 vườn hoa Kiến An, rẽ theo đường Trần Tất
Văn, hỏi về trụ sở UBND phường Tràng Minh, quận Kiến An, sẽ được chỉ dẫn tới
đình Phù Lưu. Di tích cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng 14 km.
Đình làng cổ Phù Lưu, trước đây ngôi
đình lớn, đứng đầu tổng (Phù Lưu bao gồm nhiều thôn làng cũ của tỉnh Kiến An)
nay thuộc phường Tràng Minh, quận Kiến An, Hải Phòng. Khu vực di tích của phường
hiện nay thờ 4 vị là: Cao Sơn Đại Vương, Quý Minh Đại Vương, Hưng Đạo Đại
Vương, Nam Hải Đại Vương.
Đình Phù Lưu có kết cấu mặt bằng kiểu
chữ Đinh, có 5 gian bằng gỗ tứ thiết. Mặc chính quay hướng Tây Nam. Mái lợp
ngói ta gồm hai lớp mái đao cong duyên dáng. Trang trí bờ nóc mái qua bộ linh vật:
hùm ngậm bờ nóc, nghê chầu. Đầu đao “Long chầu, phượng mớm” mang tiếng nói nghệ
thuật Nguyễn đầu thế kỷ 20.
Kết cấu vì nóc mái kiểu “Giá -
chiêng", đình Phù Lưu được tu sửa nhiều lần vào năm Canh Ngọ 1930, Bảo Đại
Ất Dậu niên là lần gần nhất được ghi trên bụng câu đầu. Một số niên hiệu trước
được khắc bằng hán tự, họ tên người công đức vào vào một số cây cột lim, hiện
còn lưu giấy vào các năm Tự Đức thứ 24. Hiện tại đình có kết cấu 5 gian bái đường
còn giữ được nguyên vẹn nhiều mạng trạm khắc trên phần kết cấu gỗ như: 4 thanh
bảy hiên đề tài: lão trúc hoá long nét trạm khoẻ khoắn cả hai mặt 4 thanh 7. Gian
trung tâm vì 1 - 2, hình chạm bong chờm trên mặt cốn trên kẻ nách nối cột cái với
cột quân: nhiều hình sinh vật, tôm, cá, hoa sen theo nối tuỳ hứng của nghệ nhân
dân gian thể hiện. Các mảng trang trí thể hiện tập trung ở cả hai phía gian bên
vì 3 - 4, 5 - 6 của bộ khung gỗ ngôi đình. Ngay cả trong kết cấu vì góc đao của
ngôi đình trên từng thanh giường cụt, đấu kẻ chạm cách điệu từ hình cánh sen nở.
Dưới thanh câu đầu đấu vì 1 - 2, bằng những cây gỗ nguyên cây đặt gối trên hai
đầu cột cái. Cuối câu đầu là đôi đầu dư cách điệu hình rồng râu xoắn mắt lỗi,
đao ngắn, đặc trưng nghệ thuật Nguyễn thế kỷ 20.
Dấu vết của ngôi đình cũ chỉ còn để lại
ở kiến trúc trên cột góc, hai chái bồ câu phía tả và hữu gian vì 5 - 6 mà thôi.
Dấu vết kiến trúc gỗ thời Lê Trung Hưng còn lại trên bộ khung ngôi đình, còn lại
không nhiều, qua một số lỗ mộng chân sàn gỗ, hoặc một số dòng chữ Hán khắc vào
cột góc đình, họ tên một số người trong làng xã công đức.
Di tích Phù Lưu hiện tại trừ phần hậu
cung vừa được tu tạo, phần giá trị nghệ thuật kiến trúc cổ tập trung chủ yếu
vào 5 gian tiến đường. Tại đây còn bảo lưu hầu như nguyên vẹn bộ khung gỗ, kiểu
dáng ngôi đình việt có nguồn gốc tạo dựng từ thời Lê Trung Hưng (Bảo Thái vào
năm thứ 6-1725), tu tạo vào năm Bảo Đại Ất Dậu (1930).
Đình còn lưu giữ được những mảng chạm
khắc trang trí trên kiến trúc bộ khung gỗ: 4 góc, đầu dư cốn trên kẻ, đặc trưng
nghệ thuật Nguyễn đầu thế kỷ 20, mang ý tưởng, ước vọng của người nông dân nơi
thôn dã truyền thống, canh tác nông nghiệp. Theo thời gian, năm tháng, Đình Phù
Lưu còn bảo tồn được một số đồ thờ tự, tế khí và tư liệu có giá trị về lịch sử,
mỹ thuật, văn hóa như: Đại Tự, kiểu cuốn thư, viền trang trí: lão trúc hoá long
1 bức; Bát biểu: 1 bộ 8 cây; Khám tượng, thờ Đức Hưng Đạo Đại Vương; Rùa, hạc
chất liệu gỗ: 1 đôi; Bát hương men xanh : 4 chiếc; Câu đối phẳng: 1 đôi; Bia đá
hậu thần: 3 chiếc. Trong đó có một tấm bia kích thước: 0,75 x 0,40 x 15cm có
niên hiệu Bảo Thái năm thứ 6, Hậu đình bia ký, nội dung bằng chữ hán cổ tạm dịch
nội dung như sau: "Ông Phủ Bằng tự là Phúc Lập, là người thôn làng, tính
tình khoan hoà chính trực, công bằng. Ông công đức 150 quan tiến cho làng xã
làm việc công được bầu Hậu thân" Bia được lập vào ngày đẹp tháng 5 niên hiệu
Bảo Thái thứ 6 (1925). Đây là một tư liệu giá trị, chứng minh cho nguồn gốc thời
gian tạo dựng của ngôi chùa Phù Lưu trong lịch sử hình thành làng xã xưa.
Tại phía Tây Bắc khu khuôn viên ngôi
đình Phù lưu còn có một công trình kiến trúc nhỏ được gọi là miếu Ông, tôn thờ
Đức Nam Hải Đại Vương Phạm Tử Nghi. Tại ngôi đình Phù Lưu, trong những ngày
giành chính quyền cách mạng tháng 8/1945, là nơi tập trung quần chúng mít tinh
chào mừng chính quyền cách mạng, địa điểm tổ chức ngày bầu cử Quốc hội khoá I của
nước Việt Nam mới. Nơi học tập bình dân học vụ xoá nạn mù chữ của nhân dân, nơi
mở các lớp đào tạo bồi dưỡng cho cán bộ cơ sở về nghiệp vụ kế toán nông nghiệp.
Trong cuộc chiến đấu của quân và dân ta
đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại bằng Không quân và Hải quân của Mỹ. Thời kỳ
1965 - 1972, đình Phù Lưu lần lượt đón tiếp cán bộ, công nhân sơ tán phòng
không tại đình trong những ngày chiến tranh phá hoại: Bộ tư lệnh 350, xí nghiệp
bánh kẹo, Công ty nông thổ sản Hải Phòng. Sau ngày đánh thắng giặc Mỹ, đình Phù
Lưu tiếp tục được hợp tác xã nông nghiệp tạm thời sử dụng mặt bằng để sản xuất
tiểu thủ công nghiệp xuất khẩu thêu ren.
Xưa kia, Đình
Phù Lưu là nơi hội họp của làng tổng, bàn việc làng, việc nước của các dòng họ.
Ngày nay, vào tháng 2 âm lịch hàng năm, chính quyền địa phương thường tổ chức Lễ
hội truyền thống đình Phù Lưu. Lễ hội đình Phù Lưu gồm 2 phần: phần lễ có lễ
cúng khai quang, lễ tế trình, lễ dâng hương, lễ tế tạ cầu cho “Quốc thái dân
an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu”; phần hội tổ chức các hoạt động trò
chơi dân gian, biểu diễn văn nghệ quần chúng.
Ngày 21 tháng 01 năm 2009, Uỷ ban nhân
dân thành phố ra quyết định số 171/QĐ-UBND công nhận Đình Phù Lưu là Di tích Kiến
trúc Nghệ thuật cấp thành phố.