ĐÌNH GIA VIÊN
(Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố)
Đình Gia Viên (tên gọi cũ Đình Cấm) là một công trình kiến trúc truyền thống, thuộc địa bàn phường Gia Viên, quận Ngô Quyền. Trải qua thời gian, người dân nơi đây vẫn gìn giữ được những phong tục tập quán tốt đẹp về lịch sử và truyền thống yêu nước qua các thời kỳ đấu tranh cách mạng của địa phương. Để tri ân những người đã có công với dân, với nước, người dân làng Gia Viên đã lập nơi thờ tự bên bờ sông Cấm.
Đình Gia Viên, ngoài việc thờ phụng Ngô Vương Thiên tử (Đức Ngô Vương Quyền), còn thờ Đức Đông Hải Đại Vương, Đức Nam Hải Đại Vương. Trong đó, Đức Ngô Vương Quyền đã có công lớn trong trận đại thắng Bạch Đằng năm 938, chấm dứt 1.000 năm đô hộ của phong kiến phương Bắc, mở ra Kỷ nguyên Độc lập – Tự chủ của đất nước ta. Đức Đông Hải Đại Vương Đoàn Thượng, một danh tướng trung thần nhà Lý đã từng đến vùng Gia Viên để lập đồn Gia Viên. Ngài có công hưng doanh vùng đất nơi đóng quân, chiếu dân, đắp đê trị thuỷ đánh dẹp trộm cướp, bảo vệ cuộc sống bình yên cho dân. Nam Hải Đại Vương Phạm Tử Nghi, ông là một võ tướng nổi tiếng vào đầu thế kỷ XVI, có công đắp con đường Thiên Lôi qua hai xã: An Dương - Vĩnh Niệm, góp phần mở mang làng xóm vùng Duyên Hải - Hải Phòng hiện nay. Sau 4 lần phải di chuyển địa điểm, ngày 6 tháng 2 năm Canh Ngọ (1910) - Duy Tân năm thứ 3, ngôi đình của làng đã được xây dựng khang trang.
Đình có bố cục mặt bằng kiểu “Nội công - Ngoại quốc” gồm: 5 gian tiền đường và 3 gian cung cấm; trong đó toà tiền đường là sự kết hợp giữa vật liệu cổ truyền như gỗ, gạch, gốm cổ với công nghệ xây dựng tiên tiến, xây cất theo lối tường hồi - bít đốc, vì nóc mái được kết cấu theo kiểu “Kẻ chồng, Giá chiêng”. Đặc biệt, Kiến trúc cung cấm là phần trọng yếu của ngôi đình, nơi đặt bát hương đại, khám tượng 3 vị: Ngô Vương Thiên Tử, ban chính giữa; Đông Hải Đại Vương; Nam Hải Đại Vương ở ban hữu và ban tả. Toà cung cấm được kết cấu “Đấu chồng - giá chiêng”. Hai vì bên (vì số 3 và 4) có kết cấu “Đấu chồng - Cốn nó”. Nội thất thờ tự được bố trí theo lối 3 cung - 3 cửa - ứng với vị Thành Hoàng. Phía trên mỗi khám tượng của mỗi vị đều có treo đại tự đề duệ hiệu của các vị thần được ban phong như: “Ngô Vương Thiên Tử” “Đông Hải Đại Vương”, “Nam Hải Đại Vương” cùng câu đối viết bằng chữ Hán, do người đời sau ca ngợi công tích của các Ngài. Chính giữa bụng câu đầu của vì gỗ toà cung cấm có khắc dòng chữ thông báo niên hiệu khởi dựng ngày 6 tháng 2 năm Canh Thân, 1910 tức năm Duy Tân. Đặc biệt, qua cách thức trang trí sơn thiếp, nhất là ba bộ cửa võng, khám tượng các vị thần, nhiều nhà sử học xác định nghệ thuật Nguyễn nửa cuối thế kỷ XX.
Trải qua thời gian, đình Gia Viên hiện còn lưu giữ được khá nhiều di vật, cổ vật, đồ thờ tự có giá trị văn hóa khá phong phú, khá đặc sắc, nhất là mang giá trị nghệ thuật rải rác từ nửa đầu thế kỷ XX đến nay (mang phong cách nghệ thuật Nguyễn). Cụ thể như: phần đại tự, câu đối, sắc phong và bia ký tại di tích, có trong phần những biên dịch Hán cổ, trong bộ hồ sơ chung: quán tẩy sở 01 đôi, niên đại Thế kỷ 20, nhang án 03 chiếc, bát biểu 01 bộ, niên đại thế kỷ 20, đại tự 03 bức, câu đối 04 đôi phẳng và 10 đôi hình lòng máng, bia đá 10 chiếc, niên đại Nguyễn cuối Thế kỷ 19 và đầu Thế kỷ 20; Tượng Đức Ngô Vương, tượng Đức Đông Hải Đại Vương Đoàn Thượng và Đức Nam Hải Đại Vương Phạm Tử Nghi, có Niên đại nghệ thuật cuối thế kỉ XIX và giữa thế kỉ XX và Bàn thờ Bà Vũ Quận Quyến Hoa Công chúa.
Trước năm 1945, đình có tổ chức tế lễ, rước xách vào những năm mưa thuận, gió hoà, còn thường chỉ mở hội lễ, giao lưu với các bản đình trong vùng. Phẩm lễ rước theo các vị Thánh gồm: Hương đăng, nải quả, xôi trắng, thịt lợn được giao cho gia đình cai đảm đứng ra lo liệu cho hội làng. Cũng như các làng xã lân cận cùng thờ Ngô Quyền, hội mở xung quanh ngày 18/01, 12/3. Đặc biệt, những năm trở lại đây, đình Gia Viên còn có lệ khác như: Tết Nguyên Đán, lễ Kỵ Thánh tháng Giêng. Các vị thần được thờ phụng trên các đền miếu thuộc địa phận làng cổ Gia Viên cũ, nay đều được hội tụ đầm ấm tại khuôn viên ngôi đình Gia Viên được nhân dân ghi nhớ, kỷ niệm ngày sinh, ngày mất: Đức Đông Hải, Đức Nam Hải.
Ngày 19 tháng 01 năm 2004, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 204-QĐ/UB công nhận đình Gia Viên là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố.