ĐỀN VUA BÀ
(Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố)
Đền Vua Bà thuộc xã An Hồng, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng. Đó cũng là tên gọi của người dân trong và ngoài địa phương đối với công trình văn hóa tâm linh, tín ngưỡng duy nhất còn lại thờ bậc nghĩa liệt của xã An Hồng.
Trong thời kỳ trung đại của lịch sử Việt Nam, một trong những trang sử vẻ vang chống ngoại xâm của dân tộc ta mang tầm ý nghĩa thời đại và quốc tế là cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên Mông của quân và dân ta thế kỷ XIII. Quân dân Đại Việt dưới sự lãnh đạo của Vương triều Trần đã ba lần đánh tan quân xâm lược. Trận quyết chiến cuối cùng trên sông Bạch Đằng do Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn chỉ huy đã chôn vùi vĩnh viễn mộng xâm lăng của đế chế Nguyên Mông đối với đất nước ta. Để có được những chiến công vang dội đó, đã có rất nhiều sự hi sinh to lớn của các anh hùng nghĩa sĩ, cũng như nhân dân địa phương nơi diễn ra trận chiến. Mảnh đất làng Song Mai, Mai Thự xưa kia (nay là xã An Hồng, huyện An ương) là những trang ấp nằm cận kề với sông Bạch Đằng. Vào thế kỷ XIII, người dân nơi đây đã có nhiều công lao đóng góp cho chiến thắng Bạch Đằng. Vua Bà là một trong những người được nhân dân Mai Thự, Song Mai dựng đền thờ suy tôn là bậc phúc Thần để phụng sự hương hỏa cho đến bây giờ.
Đền có kiến trúc chữ đinh, gồm ba gian tiền đường và một gian hậu cung. Ngôi đền nhìn về hướng Đông Nam. Trước kia, công trình làm bằng gỗ, song do chiến tranh, thời tiết khắc nghiệt nên tiền đường của ngôi đình đã bị đổ nát, riêng hậu cung đền làm đầu thế kỷ XX, nay vẫn còn. Năm 2009, nhân dân địa phương phục dựng lại ba gian tiền đường. Nhìn chung toàn bộ ngôi đền được xây dựng theo kiểu kiến trúc cổ truyền, xây bít đốc có đấu trụ, hồi văn.
Trải qua thăng trầm của lịch sử, đặc biệt là các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc, các công trình tín ngưỡng tâm linh hầu hết đều bị phá hủy. Đền Vua Bà tuy bị thất lạc nhiều đồ thờ tự nhưng vẫn bảo lưu được một số di vật, cổ vật có giá trị lịch sử.
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, hàng năm vào ngày 28 tháng Chạp dân làng tổ chức hội lễ, trong lễ có đoàn tế Nam quan gồm các trai tân hành lễ. Hội lễ tổ chức một ngày, trong hội có các trò chơi như: Đu, vật, tổ tôm điếm, đánh cờ người, hát đúm, hát chèo cổ…
Ngày 27 tháng 01 năm 2011, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 151-QĐ/UBND công nhận đền Vua Bà là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố.