CHÙA ĐẠI
LỘC
(Di tích Lịch sử
Văn hóa cấp thành phố)
Chùa Đại Lộc xã Đại Hợp, huyện
Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng, là cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo, gắn bó với lịch
sử phát triển của địa phương và cuộc sống của người dân xã Đại Hợp.
Tiếp cận nguồn tư liệu từ bia
ký, chùa Đại Lộc hiện còn lưu giữ được 6 chiếc bia ký. Toàn bộ số bia ký này đều
mang niên đại thời Hậu Lê, thế kỷ XVII, XVIII. Ngoài ra, một số tư liệu khác
(các thác bản văn bia lưu tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm) cho rằng chùa Đại Lộc (tức
chùa Đông, Vĩnh Đình Tự) được xây dựng từ thời Mạc, thế kỷ XVI. Từ tư liệu bia
ký, chùa Đại Lộc được hình dung như một cổ tự linh thiêng án ngữ ở phía đông.
Trước mặt là non nước Đồ Sơn. Sau lưng là Dương Kinh của Vương triều Mạc - nơi
sinh ra các bậc hào kiệt một thời làm nên nghiệp đế vương. Bên trong ngôi chùa
có nhiều công trình lớn nhỏ như toà thượng điện, toà siêu hương, gác chuông,
trai phòng... Nhiều tượng phật như Hộ pháp, Adi đà, Đức Ông, chuông đồng được tạo
tác từ thế kỷ XVII, XVIII. Theo trí nhớ của nhân dân địa phương trước khi chùa
Đại Lộc được trùng tu tôn tạo lại như hiện nay, các công trình như gác chuông,
nhà siêu hương, trại phòng và các đai vũ đã không còn nữa, chỉ còn lại duy nhất
ngôi chùa chính mang phong cách kiến trúc nghệ thuật thời Nguyễn nhưng đã bị đổ
nát, xiêu vẹo.
Chùa Đại Lộc có bố cục kiến trúc
kiểu chữ đinh truyền thống với 5 gian tiền đường và 3 gian Phật điện, quay hướng
nam. Nhìn chính diện, chính giữa bờ nóc mái đắp một bức đại tự bằng vôi vữa ghi
dòng chữ Hán “Vĩnh Đình Tự". Hai đầu mái đắp đôi kìm ngậm bờ nóc. Đuôi
cong cuốn nhiều lớp theo hình dấu hỏi. Mái lợp ngói vẩy. Cột đóng trụ xây cao.
Cũng từ mặt chính diện, hàng cột hiên nâng đỡ tàu lá mái được làm hoàn toàn bằng
đá, đục đẽo thành hình vuông. Qua bậc tam cấp và hiên là bước vào trong toà tiền
đường. Toàn bộ kiến trúc bên trong của ngôi chùa được làm hoàn toàn bằng gỗ
lim. Vẫn những mô típ quen thuộc từ vì nóc mái, vì dưới, cột cái, cột quân, xà
thượng, xà hạ được làm theo thức đăng đối, trong ngoài. Vì nóc mái mang kết cấu
của mô típ chồng rường giá chiêng. Nối hai đầu cột cái là một thanh câu đầu dẹt
bào soi hình vỏ măng. Vì dưới chùa Đại Lộc được tạo thành bởi một thanh kẻ chuyển
hình lục lăng, một đầu ăn mộng vào cột cái, đầu kia ngồi trên đỉnh cột quân. Khoảng
cách giữa cột cái và cột quân lớn hơn trong điều kiện cho phép và đáp ứng được
nhu cầu mở rộng lòng công trình. Vì mái hiên này có kết cấu tương tự như vì dưới
ở bên trong toà tiền đường, một đầu ăn mộng vào cột quân, đầu ngoài kê trên đỉnh
cột hiên bằng đá, bên trên là các chi tiết được tạo ra để nâng đỡ hoành rui
xuôi theo chiều dốc mặt mái. Bố cục 5 gian ở toà tiền đường nhưng chỉ do 4 vì gỗ
tạo thành. Tòa Hậu cung, tức phật đường của ngôi chùa là một cung chuôi vô gồm
3 gian. Kết cấu kiến trúc cũng tương tự như ở toà tiền đường do được làm mới, tạo
ra sự đồng bộ và hài hoà.
Kiến trúc ngôi chùa dù mới được
trùng tu nhưng vẫn đảm bảo những giá trị truyền thống, không bị bê tông hóa như
một số di tích khác. Chùa được trang trí các bức hoành phi, câu đối ở toà phật
điện sơn son thếp vàng rực rỡ. Việc bài trí tượng phật ở các ban thờ trong chùa
rất trang hoàng. Các ban thờ tự khác như ban thờ các vị sư tổ, ban Mẫu, ban Trần
triều, được bài trí riêng, không nằm trong toà phật điện.
Hiện nay, chùa Đại Lộc còn bảo
lưu được nhiều di vật quí: Chuông đồng một quả, bia đá 5 chiếc: Chiếc thứ nhất
bia Thạch đài trụ, Chiếc thứ 2 là bia “Hưng Phúc Vĩnh Đình tự”, chiếc thứ 3 là
“Hưng Phúc Vĩnh Đình am bi ký”, Chiếc thứ 4 là “Hưng phúc tái tạo Vĩnh Đình tự
bi ký”, chiếc thứ 5 là “Hưng Phúc Vĩnh Đình tự bi ký”.
Là một công trình thuộc về tôn
giáo đạo Phật nên mọi sinh hoạt ở đây đều gắn liền với qui định của tôn giáo.
Trước ngưỡng thiền môn, người dân đến đây với tâm nguyện mong muốn được đức Phật
từ bi độ trì cứu thế. Vào các ngày sóc, vọng hay lễ tiết của đạo phật, tại chùa
Đại Lộc, người dân thường đến chùa vãng cảnh thắp hương cầu Phật. Tuy nhiên, ở
đây không có bất cứ một hoạt động nào liên quan đến lễ hội cổ truyền hay các
phong tục tập quán của địa phương.
Ngày 24 tháng 10 năm 2005, Uỷ
ban Nhân dân thành phố ra Quyết định số 2428-QĐ/UBND công nhận Chùa Đại
Lộc là Di tích Lịch
sử Văn hóa cấp thành phố.