ĐÌNH, ĐỀN THÁI LAI
(Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố)
Đình, đền Thái Lai thuộc xã Tân Phong, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng. Di tích nằm cách trung tâm huyện 5 km và cách trung tâm thành phố khoảng 17 km. Đây là công trình kiến trúc tâm linh, tín ngưỡng cổ truyền của dân làng Thái Lai.
Đình thờ Thành hoàng: Khôi Đức; Khuất Lâm. Đền thờ đức thánh Trần Hưng Đạo. Các ngài là người có công với dân, với nước, trong việc đánh đuổi giặc ngoại xâm, mang lại bình an cho nhân dân.
Đình Thái Lai tọa lạc trên một gò đất cao ở trung tâm của làng. Đình được khởi dựng năm 1927. Công trình hướng Tây, bố cục mặt bằng hình chữ đinh, gồm 5 gian đại đình và 3 gian chuôi vồ. Ngôi đình xưa là một công trình kiến trúc gỗ lim khá bề thế, kết cấu góc mái theo kiểu chéo đao tàu góc. Năm 1947, đình bị tiêu thổ, vật liệu được dân làng xây dựng trường học. Ngôi đình hiện nay hướng Tây, được dân làng phục dựng lại trên nền đất cũ. Đền được khởi dựng sau đình. Cũng giống như ngôi đình, đền hướng Tây, bố cục mặt bằng chữ đinh và bị tiêu thổ kháng chiến vào năm 1947. Ngôi đền cũ hiện còn lại 2 gian hậu cung. Hiện nay, nhân dân mới phục dựng lại phần bái đường. Khuôn viên đình, đền Thái Lai khá rộng, phía trước là khoảng sân, xung quanh có nhiều ao, hồ, kênh, lạch.
Đình, đền Thái Lai là nơi ghi nhận những sự kiện kháng chiến quan trọng trong suốt những năm trước, sau cách mạng Tháng Tám và cả những năm kháng chiến chống Mỹ.
Ngày 30/9/1940, một số cán bộ tỉnh Kiến An như: Đoàn Đắc Diễm, Nguyễn Đức Bạn, Đặng Quang Chất, Hoàng Thị Nam tổ chức hội nghị tuyên truyền cho Việt Minh tại đình làng Thái Lai. Từ năm 1943 đến 1945, đình Thái Lai liên tục là địa điểm tin cậy, là cơ sở bí mật của cán bộ cách mạng, nhiều cuộc họp quan trọng đã diễn ra tại đình làng, một số đồng chí đã trở thành đảng viên Đảng Cộng sản dưới mái đình này. Trong 9 năm kháng chiến chống Mỹ, đình là địa điểm hoạt động bí mật, đồng thời là trụ sở quan trọng trong phong trào khởi nghĩa của xã Tân Phong. Hòa bình lập lại, đình là trường học.
Trải qua thăng trầm của lịch sử, binh lửa chiến tranh nhưng hiện tại đình, đền Thái Lai còn bảo lưu được một số các di vật, cổ vật: Sắc phong; tượng Thành hoàng; khám thờ; sập thờ; đại tự; nhang án…
Tại đình, cứ vào dịp đầu xuân năm mới, người dân Thái Lai lại có dịp thể hiện lòng tôn kính của mình đối với các phúc thần của làng. Lễ hội thường được tổ chức trong 3 ngày (âm lịch): Ngày 10 tháng Giêng; ngày 10 tháng 10; ngày 12 tháng 2. Tại đền, hàng năm dân làng tổ chức lễ hội vào các ngày 13 tháng 3 và 20 tháng 8 (âm lịch). Vào dịp này, nhân dân tổ chức tế lễ tại đền, dân làng và khách thập phương tụ hội về đây rất đông, cầu cho mùa màng bội thu, mọi người được mạnh khỏe, ấm no, hạnh phúc.
Ngày 12 tháng 01 năm 2012, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 65-QĐ/UBND công nhận đình, đền Thái Lai là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố.