ĐÌNH QUY TỨC
(Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố)
Đình Quy Tức, trước 1945 thuộc xã Quy Tức, tổng Phù Lưu, huyện An Lão, tỉnh Kiến An, nay thuộc phường Phù Liễn, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng; đình cách trung tâm thành phố khoảng hơn 10 km. Đây là công trình kiến trúc văn hóa tâm linh, tín ngưỡng cổ truyền của nhân dân phường Phù Liễn nói riêng và du khách thập phương nói chung; đồng thời, đình làng còn là nơi sinh hoạt văn hóa truyền thống của người dân địa phương nơi đây.
Đình Quy Tức thờ hai nhân vật lịch sử đời Trần: Công chúa Chiêu Hoa, phò mã Đô Úy Cao Toàn (Phò mã Đô uý Đại vương). Hai vợ chồng ngài đã có công rất lớn như: tự bỏ ra nhiều vàng bạc, châu báu để xây cầu, mở chợ, lập quán, xây chùa, bố thí kẻ nghèo khó, ốm đau bệnh tật. Ngoài ra còn tâu xin vua cha miễn trừ nhiều thứ phu phen tập dịch cho làng xã, nên dân chúng trong ngoài đều ngưỡng mộ, đội ơn mưa móc của bà. Dân gian địa phương còn lưu truyền câu: “Thượng cây xanh, hạ đống sành” để chỉ ruộng nương, điền ấp của Công chúa kéo dài từ đống Chùa theo dải núi Thiên văn, cột cờ tới bờ sông Đa Độ ngày nay, khoảng ruộng kéo dài sang tận bên sông gọi là dải yếm mũi A, đều là điền sản của bà lúc đó. Đồng thời, khi giặc Mông Nguyên kéo sang xâm lược nước ta, Vua Trần kêu gọi cả nước đứng lên chống giặc. Trong đó, hai vợ chồng ngài đã bỏ tiền ruộng cho em gái là công chúa Chiêu Chinh (hiện còn di tích thờ ở Kha Lâm, phường Nam Sơn) mua lương thực, sắm vũ khí chiêu mộ dân binh giúp vua cùng đánh giặc. Khi giặc tan dã hai vợ chồng ngài lại ra sức cho giúp dân khắc phục hoạ binh đao bằng cách chia thêm ruộng đất cho dân cầy cấy, làng xóm yên vui. Đất nước bình yên, vua Trần Thánh Tông nhường ngôi cho Nhân Tông, làm Thái Thượng Hoàng, rối lên Yên Tử sơn tu Phật. Bà Chiều Hoa cùng Công chúa Quỳnh Trân (ở làng Mõ) và Công chúa Chiêu Chinh (ở làng Kha Lâm) mỗi người đều lập một ngôi chùa, dâng hương, lễ phật, hưởng phúc thái bình.
Đình Quy Tức trải qua thời gian, thăng trầm của lịch sử đình đã bị hư hại nặng nề; Nhân dân đã liên tục tu tạo, sửa sang, đến tháng11/2003 đình đã trở thành một công trình văn hoá tín ngưỡng có quy mô bề thế. Đình được chia thành ba phần rõ rệt, tạo ra vẻ hoành tráng của một công trình văn hoá truyền thống có cây đa, giếng nước, mái đình, nơi quy tụ của cộng đồng dân cư.
Đình có kiến trúc theo kiểu chữ đinh, gồm 5 gian bái đường, 3 gian cung chuôi vồ, trong đó gian bái đường kết cấu bằng 4 hàng vì nóc, cột cái được gia công rất khéo hằng công nghệ, vật liệu thay thế gỗ tứ thiết; 3 gian giữa lắp bộ cửa gỗ theo lối “Thượng song – hạ bản”; 3 gian cung chuôi vồ có kết cấu vì nóc mái tương tự như toà bái đường. Đặc biệt hơn để tạo thành nơi cung cấm đặt khám, kiệu các vị Thành Hoàng người ta đã phục chế bộ cửa cung cấm, trang trí hình tứ linh, mai điểu, rùa đôi lá sen ở chính giữa, lối ra vào ở hai cửa bên, trang trí đôi câu đôi kiểu lòng máng góp phần tạo thành không gian linh thiêng nhất của ngôi đình. Tổng số: 22 cột bằng bê tông đánh mầu giả gỗ, kiểu “Thượng thu hạ thách”. Đao góc mái đắp kiểu phượng déo, giữa bờ dải đắp đôi nghê chầu. Tỏa về hai phía sân đình, mé đấu đao hướng Bắc – Nam là hai toà kiến trúc có quy mô nhỏ, gian thờ ngai án bài vị các vị Cao Sơn, Quý Minh, Nam Hải Tôn thần, trước được dân làng tôn thờ ở các miếu thuộc thôn làng cũ, nay mới có điều kiện quy tập về khu vực đình. Phần diện tích phía tả là nơi thờ vọng các liệt sĩ địa phương hy sinh trong các cuộc kháng chiến cứu nước vừa qua.
Trải qua thăng trầm của lịch sử, đặc biệt là các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc, các công trình tín ngưỡng tâm linh hầu hết đều bị phá hủy. Đình Quy Tức tuy bị thất lạc nhiều đồ thờ tự nhưng vẫn bảo lưu được một số di vật, cổ vật có giá trị lịch sử, như: Hương án, có niên đại nghệ thuật cuối Thế kỷ 19; khám tượng 02 vị Thành Hoàng (Công Chúa Chiêu Huệ Hoa, cung phu quân là phò mã Đỗ Uý Cao Toàn được đặt chính nơi cung cấm); bát hương đồng; long đình… Đặc biệt, còn lưu giữ được một số Sắc phong của một số triều vua thời Nguyễn như: Tự Đức năm Thứ 6 (1853), Tự Đức năm Thứ 33 (1883), Thành Thái, Duy Tân, Khải Định gồm 13 sắc cho 5 vị Thành Hoàng được Nhân dân Quy Tức tôn thờ từ xưa đến ngày nay.
Hàng năm vào ngày 10 tháng 4 dân làng tổ chức tế lễ truyền ngôn làng ngày kỵ thần, sau đó được đổi sang ngày 28-12; trong tế giết lợn đồng tế các vị thần. Thánh hoá ngày 12 tháng 01, ngoài ra còn tế lễ theo thời tiết; tế lễ xong, căn cứ theo vị trí thứ bậc trong làng mà phân phát lễ phẩm cho từng đối tượng trong làng.
Ngày 28 tháng 01 năm 2005, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 178-QĐ/UB về việc xếp hạng và cấp bằng công nhận Đình Quy Tức là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố.