ĐỀN TIÊN NGA
(Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố)
Đền Tiên Nga là công trình tín ngưỡng văn hóa, trước kia thuộc làng cổ Gia Viên, hiện có địa chỉ tại phố Lê Lợi, thuộc phường Máy Tơ, quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng.
Đền Tiên Nga thờ vị nhân thần Vũ Quận. Theo Từ điển Bách khoa địa danh Hải Phòng, làng Gia Viên cũ có đền Tiên Nga thờ Quyến Hoa công chúa, nữ tướng lo việc quân lương cho Ngô Quyền. Chứng cứ lịch sử cho việc thờ cúng này chính là việc nhân dân địa phương còn giữ lại 2 bản sao sắc phong ngày 24 tháng 7 niên hiệu Khải Định năm thứ 9 (1924), với lời dịch: Sắc cho miếu (đền) Tiên Nga phường 6, thành phố Hải Phòng đã từng thờ phúc thần Vũ Quận Quyến Hoa công chúa, người đã phù giúp cho đất nước, vỗ về, che chở muôn dân, linh ứng. Nay nhân lễ mừng thọ trẫm 40 tuổi, bèn ban chiếu, báo ân lễ, gia phong mỹ tự cho thần là: “Đoan Túc dực bảo trung hưng; cho phép tiếp tục thờ tự…”.
Nội dung thờ tự thứ hai tại đền Tiên Nga là thờ Liễu Hạnh công chúa, tín ngưỡng dân gian Việt Nam thường gọi là Mẫu (Tam tòa Thánh Mẫu).
Bên cạnh đó, công trình còn có ban thờ tưởng niệm các chiến sĩ yêu nước trong phong trào Đông Du như: Phan Bội Châu, Tăng Bạt Hổ, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Hữu Tuệ - người làng Cấm (Gia Viên)… Đền Tiên Nga là một di tích lịch sử duy nhất của phong trào Đông Du tại Hải Phòng ngày nay.
Đền Tiên Nga có kiến trúc cổng sân và những công trình ngoài trời, tạo không gian linh thiêng của di tích. Sau nhiều lần tu tạo, đền vẫn giữ kiến trúc kiểu chữ Đinh, có đáy hậu cung và 3 cửa bàn thờ song song theo một trục từ lớp ngoài vào trong. Phần hậu cung được phân cách với bên ngoài bằng lớp cửa gỗ. Chính giữa là Mẫu Liễu áo đỏ, bên tả là Mẫu Thượng Ngàn áo xanh, bên hữu là Mẫu Thoải áo trắng. Chính giữa là bàn thờ khám, tượng thờ bà Vũ Quận Quyến Hoa công chúa, phía trên khám tượng bà Vũ Quận là bức cửa võng, chạm thủng và bong hình thức trang trí nghệ thuật nhà Nguyễn cuối thế kỷ XIX. Bên tả ban thờ Vũ Quận là bàn thờ bát bộ Sơn trang, bên hữu là ban thờ Đức Thánh Trần, các ban thờ Ngọc Hoàng, Phật Thích ca.
Lễ hội đền Tiên Nga được Nhân dân địa phương tổ chức vào các ngày: Ngày 3-3: giỗ mẫu Liễu Hạnh, ngày 16-6: giỗ bà Vũ Quận, ngày 20-8: kỵ Đức Thánh Trần.
Đền Tiên Nga là điểm hội tụ, lưu giữ nét đẹp truyền thống quý báu của đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”. Với những giá trị đó, ngày 09/02/2007, UBND thành phố Hải Phòng đã ban hành Quyết định số 242/QĐ-UBND xếp hạng Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố đối với Đền Tiên Nga.