TỪ ĐƯỜNG CỤ NGUYỄN SƠN HÀ
(Di tích Lưu niệm Doanh nhân yêu nước)
Từ đường cụ Nguyễn Sơn Hà ở số nhà 49 Lạch Tray, quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. Đây là công trình đẹp, dòng họ đã xây dựng lên ngôi từ đường để phụng thờ, tri ân tới những người đã có công với dân với nước.
Cụ Nguyễn Sơn Hà (1894 - 1980), nguyên quán ở làng Phượng Cách, phủ Quốc Oai, tỉnh Hà Tây, nay thuộc thành phố Hà Nội. Ông sinh quán ở Hà Nội nhưng hoạt động chính trị, xã hội, văn hóa chủ yếu ở Hải Phòng. Xuất thân từ một gia đình nghèo, nhưng ông lại có tinh thần dân tộc. Cha, em trai và em gái đều tham gia chống Pháp. Kế thừa truyền thống đó, khi còn trẻ tuổi Nguyễn Sơn Hà đến Hải Phòng làm công cho hãng sơn Xô Va Cốt Truy (Sauvage Cottu). Mặc dù là kế toán, nhưng ông đã kín đáo học kỹ nghệ pha chế sơn của hãng. Ông đã kiên trì học hỏi, vượt mọi khó khăn, thử thách chế tạo được sơn mang tên Rê đít tăng cô (Résistanco) nổi tiếng không thua kém sơn ngoại thời ấy. Gia đình ông còn nổi tiếng về hoạt động văn hóa - xã hội như tham gia và đóng góp cho các tổ chức từ thiện, cứu giúp đồng bào nghèo khó vận hạn.
Từ đường của gia đình ông Nguyễn Sơn Hà được xây dựng năm Kỷ Mão (1939). Công trình có 3 tầng, xây bê tông, mái lợp ngói khay, ẩn mình sau lớp hàng rào, cổng lan can thấp, hòa cùng không khí náo nhiệt của đô thị Hải Phòng thời hội nhập. Đây là một trong ít những kiến trúc dân dụng thời thuộc Pháp còn lại trên thành phố Cảng, có thời gian tồn tại trên 70 năm, còn tương đối hoàn chỉnh, vững chắc. Tòa nhà bao gồm 3 nhà liên hoàn, có hai lối cầu thang gỗ lên xuống, ban công quay hướng Đông Nam cùng hai cổng ra vào nằm trên trục đường Lạch Tray, quận Ngô Quyền.
Sau khi Nhật đảo chính Pháp, ông Nguyễn Sơn Hà được Nhật mời làm Phó Thị trưởng thành phố Hải Phòng cùng với luật sư Vũ Trọng Khánh (giữ chức vụ Thị trưởng). Ông đã lợi dụng địa vị hợp pháp của mình, tổ chức cứu đói khi phát xít Nhật gây nạn đói khủng khiếp năm Ất Dậu.
Trên cương vị Hội trưởng Hội truyền bá quốc ngữ ở Hải Phòng, ông đã góp phần củng cố phát triển phong trào ở Hải Phòng và vận động kỹ sư Nguyễn Xiển xây dựng phong trào này ở tỉnh Kiến An.
Cách mạng Tháng Tám thành công, gia đình ông đã ủng hộ 100 lạng vàng và nhiều tiền bạc cho quỹ độc lập của Chính phủ do Bác Hồ đứng đầu. Cả ông bà và con trai đều tham gia xây dựng chính quyền cách mạng: Bà tham gia Ủy ban nhân dân cách mạng thành phố; ông được bầu vào Quốc hội khóa I; con trai lớn tham gia chỉ huy đội tự vệ chiến đấu và anh dũng hi sinh ngay trong cuộc kháng chiến chống Pháp vào tháng 11/1946.
Sau mười năm hoạt động và cống hiến, ông đã được Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Độc lập hạng nhất; huân chương Đại đoàn kết dân tộc; Huân chương Kháng chiến hạng nhì; Chính phủ trao tặng: Bằng có công với nước; đặc biệt, nhân kỷ niệm 50 năm ngày giải phóng Hải Phòng, tên của ông đã vinh dự được đặt tên cho một con đường trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
Một số di vật bài trí tại di tích: Bộ bàn ghế bằng gỗ gụ kiểu cổ điển, bàn tròn, mặt đá nổi gân. Tại phòng khách, nơi từ đường hiện có trưng bày một số tư liệu cá nhân về hoạt động của cụ Nguyễn Sơn Hà và gia đình: Bức thư của Hồ Chủ Tịch, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, Hoàng Quốc Việt, Lê Quang Đạo gửi cụ Nguyễn Sơn Hà; Phát biểu của Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Tùng cùng với nhiều loại sách có giá trị khác.
Ngày 02 tháng 4 năm 2010, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 513-QĐ/UBND công nhận Từ đường cụ Nguyễn Sơn Hà là Di tích Lưu niệm Doanh nhân yêu nước.