ĐỒNG CHÍ LÊ QUANG ĐẠO ĐỐI VỚI PHONG TRÀO CÁCH MẠNG HẢI PHÒNG

 Đồng chí Lê Quang Đạo là một trong những đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Đảng và cách mạng Việt Nam, trưởng thành trong cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc. Cuộc đời hoạt động cách mạng phong phú, sinh động và đầy nhiệt huyết của đồng chí với những cống hiến và phấn đấu không mệt mỏi đã nêu cao lý tưởng cộng sản, góp phần vào thắng lợi trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung và thành phố Hải Phòng nói riêng.

I. Khái quát về cuộc đời, sự nghiệp đồng chí Lê Quang Đạo

Đồng chí Lê Quang Đạo (tên khai sinh là Nguyễn Đức Nguyện), sinh ngày 08/8/1921, tại xã Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay là phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh). Ông xuất thân trong một gia đình có bề dày truyền thống yêu nước, trên vùng đất đậm đà bản sắc văn hóa và giàu truyền thống cách mạng, đồng chí Lê Quang Đạo đã sớm được hun đúc tình yêu quê hương, đau đáu nỗi đau mất nước, từ đó lĩnh hội, giác ngộ lý tưởng cách mạng, và trở thành chiến sĩ cộng sản khi tuổi đời còn rất trẻ.

Ngay từ tuổi thanh niên, đồng chí Lê Quang Đạo đã tham gia phong trào Thanh niên dân chủ Hà Nội (năm 1938), phong trào Thanh niên phản đế Đông Dương (năm 1939) và được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (năm 1940). Năm 1941 - 1942 là Bí thư Ban cán sự tỉnh Bắc Ninh. Cuối 1942 tham gia Xứ uỷ Bắc Kỳ, 1943 - 1945 Bí thư Ban cán sự Đảng bộ Thành phố Hà Nội, Uỷ viên Thường vụ Xứ uỷ. Từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, đồng chí từng làm Bí thư Thành ủy Hải Phòng, Bí thư Thành ủy Hà Nội, Ủy viên Thường vụ Liên khu III, phụ trách công tác tuyên huấn. Năm 1949, là Phó trưởng Ban Tuyên huấn Trung ương Đảng. Từ năm 1950 đến năm 1976, đồng chí được điều động vào Quân đội nhân dân Việt Nam được phong hàm Trung tướng (năm 1974). Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (tháng 9/1960) đồng chí được bầu là Ủy viên dự khuyết Ban chấp hành Trung ương Đảng, rồi Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV (tháng 12/1976) và là Bí thư Ban chấp hành Trung ương Đảng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V (năm 1982). Tháng 7/1987, tại kỳ họp Quốc hội lần thứ nhất (khóa VIII), được bầu làm Chủ tịch Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chủ tịch Đoàn chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (khóa IV).

Hăng hái hoạt động cách mạng, đồng chí đã không sợ hy sinh, gian khổ, sớm được giao những trọng trách lớn.  Ở cương vị nào, đồng chí cũng thể hiện là một nhà lãnh đạo sáng suốt, tài tình, góp phần vào thành công trong công cuộc kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đồng chí Lê Quang Đạo là tấm gương về cuộc đời cao đẹp của người cộng sản mẫu mực, một nhà yêu nước chân chính, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là tấm gương sáng để lớp lớp thế hệ sau tôn vinh và học tập.

II. Quá trình trực tiếp lãnh đạo bảo vệ chính quyền cách mạng thành phố Hải Phòng (1945 - 1946)

Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, chính quyền cách mạng non trẻ của Việt Nam phải đối mặt với muôn vàn khó khăn. Tình thế "thù trong, giặc ngoài" trở nên cấp bách khi các lực lượng Đồng minh (quân Trung Hoa Dân quốc ở miền Bắc và quân Anh ở miền Nam) kéo vào tước vũ khí quân Nhật. Lợi dụng tình hình đó, các tổ chức, đảng phái tay sai của Nhật và Pháp cũng trỗi dậy, chống phá quyết liệt chính quyền mới. Bên cạnh đó, nền kinh tế - xã hội Việt Nam vốn đã nghèo nàn, lạc hậu lại càng kiệt quệ do hậu quả nặng nề của chiến tranh. Tình hình đó đẩy đất nước vào thế "ngàn cân treo sợi tóc".

Cuối năm 1945, đồng chí Lê Quang Đạo được Trung ương điều về Hải Phòng giữa bối cảnh vô cùng khó khăn, phức tạp. Tại Hải Phòng lúc bấy giờ, ngoài quân Nhật ở các tỉnh ven biển dồn về, còn 2 vạn quân đội Trung Hoa dân quốc ở tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) tràn sang, ngày đêm quấy nhiễu, cướp phá, giết người, gây cho ta rất nhiều khó khăn. Lực lượng Việt Nam Quốc dân Đảng (Việt quốc) và Việt Nam Cách mạng đồng minh Hội (Việt cách) ra sức tuyên truyền xuyên tạc các chính sách của ta, vu khống, sách nhiễu và bắt cóc cán bộ. Tàn quân Pháp lén lút hoạt động trở lại trên các vùng đảo ven biển. Lúc này, tổ chức Thành ủy vẫn chưa được khôi phục. Chính quyền cơ sở chưa được củng cố. Lực lượng vũ trang cách mạng đã được hình thành nhưng còn non yếu, số lượng ít, chưa được huấn luyện, trang bị vũ khí còn thô sơ.

Đây là lần đầu tiên đồng chí Lê Quang Đạo đến Hải Phòng - một thành phố cảng có vị trí quan trọng ở miền Bắc, cũng là nơi “đầu sóng ngọn gió” của cách mạng lúc bấy giờ. Đồng chí Lê Quang Đạo đã nhanh chóng hòa mình vào guồng công việc và hòa nhập ngay với các đồng chí đang phải ngày đêm đối phó, xử lý bao chuyện xảy ra, liên tiếp, dồn dập và vô cùng phức tạp.

Trước năm 1945, Hải Phòng đã có Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố nhưng bị địch phá nhiều lần nên tạm thời bị tan vỡ. Thực hiện chủ trương của Trung ương và xứ ủy, đồng chí Lê Quang Đạo đã bí mật, khẩn trương lập ngay bộ máy lãnh đạo, tổ chức cơ quan Thành ủy Hải Phòng để lãnh đạo phong trào cách mạng và củng cố chính quyền. Tháng 11-1945, trên cơ sở một số chi bộ đã xây dựng, Ban Thành ủy được thành lập, do đồng chí Lê Quang Đạo làm Bí thư. Về hoạt động công khai, đồng chí Lê Quang Đạo được Mặt trận Việt Minh cử làm Chủ nhiệm Thành bộ Việt Minh với bí danh Trần Hoạt, trực tiếp chỉ đạo báo Dân chủ. Trụ sở Thành bộ Việt Minh đặt tại đường Cát Dài (nay là phố Hai Bà Trưng).

Ngay  sau  khi  được tái  lập, dưới sự chỉ đạo của Bí thư Lê Quang Đạo, Thành ủy Hải Phòng đã họp và xác định các nhiệm vụ cấp bách: xây dựng và phát triển đảng viên, phục hồi và phát triển các cơ sở đảng; củng cố thực lực cách  mạng về mọi mặt, đẩy mạnh hoạt động của các tổ chức cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh; xây dựng lực lượng vũ trang lớn mạnh, trấn áp bọn phản cách mạng; đồng thời thực hiện chính sách đối ngoại khôn khéo với kẻ thù. 

Nhận thức vai trò quan trọng của lực lượng vũ trang, đồng chí Lê Quang Đạo hết sức chú trọng xây dựng và củng cố các lực lượng xung kích. Hải Phòng đã tổ chức 3 tiểu đoàn Vệ quốc đoàn, hàng chục đội tự vệ chiến đấu và hàng nghìn tự vệ cứu quốc, sẵn sàng chiến đấu. Tổ chức cảnh sát xung phong Hải Phòng (sau đổi tên là Công an xung phong) được thành lập, trở thành một trong những lực lượng nòng cốt bảo vệ chính quyền cách mạng, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân. Trong nội thành, khắp nhà máy, công xưởng, đường phố cũng như trong vùng nông thôn, đâu đâu cũng dấy lên không khí toàn dân vũ trang sôi nổi.

Trong không khí phấn khởi của những ngày đầu xây dựng chế độ mới, cùng cả nước, Thành ủy Hải Phòng tổ chức những cuộc vận động “Tuần lễ vàng”, “Sản xuất”, “Tiết kiệm”, “Cứu đói”, “Bình dân học vụ”... Những cuộc vận động đó đã thu được thắng lợi bước đầu rất quan trọng,  gây được chuyển biến về nhiều mặt ở thành phố và các vùng nông thôn.

Để đối phó với quân đội Trung Hoa dân quốc, đồng chí Lê Quang Đạo phổ biến và quán triệt Đảng bộ Hải Phòng nghiêm chỉnh chấp hành chủ trương của Trung ương và Chủ tịch Hồ Chí Minh: kiên quyết bảo vệ chính quyền, nhưng mềm dẻo đối phó với quân Tưởng. Ta nhấn mạnh trách nhiệm của quân đội Trung Hoa là vào Việt Nam để giải giáp quân đội Nhật. Nếu quân đội Trung Hoa dân quốc xâm phạm chủ quyền thì ta sẵn sàng đối phó bằng cách tích cực đề kháng, huy động toàn lực lượng quần chúng biểu tình phản đối.

Tại Hải Phòng, việc thực hiện chủ trương gặp nhiều trở ngại do sự chống phá, sách nhiễu hàng ngày của quân Trung Hoa Dân quốc và tay sai, gây căm phẫn trong nhân dân. Dưới sự chỉ đạo khôn khéo của đồng chí Lê Quang Đạo, ta cơ bản đề phòng được khiêu khích, tránh xung đột vũ trang với quân Trung Hoa Dân quốc. Quân đội ta rút về nông thôn, giao công an và tự vệ bảo vệ an ninh. Cán bộ, đảng viên tích cực tuyên truyền, vận động quần chúng đoàn kết đấu tranh, dùng áp lực nhân dân ngăn chặn gây rối. Đồng chí Lê Quang Đạo hàng tuần tổ chức họp với đại biểu cứu quốc, nhân sĩ, trí thức, tư sản dân tộc để giải thích chính sách, bác bỏ luận điệu xuyên tạc. Các buổi gặp gỡ này cùng với tuyên truyền đã giúp nhân dân Hải Phòng hiểu rõ chính sách, hăng hái tham gia cách mạng, tránh xung đột với quân Trung Hoa Dân quốc và đề phòng quân Pháp trở lại.

Đối với bọn tay sai, Thành ủy chủ trương một mặt tìm cách cô lập và giải thích cho nhân dân thấy rõ bộ mặt phản động của chúng; mặt khác dùng lực lượng quần chúng làm hậu thuẫn cho chính quyền kiên quyết trấ áp. Dựa vào sức mạnh của lực lượng chính trị quần chúng kết hợp với lực lượng vũ trang, chúng ta từng bước đánh bại âm mưu của quân Tưởng Giới Thạch và tay sai. Cuối tháng 11/1945, nhân lúc quân đội Trung Hoa dân quốc ở Kiến An đi diễn tập, Tỉnh ủy Kiến An và Thành ủy Hải Phòng quyết định dùng lực lượng quân sự nhanh chóng tiêu diệt tổ chức Việt quốc ở nhà Bảo Hương, thị xã Kiến An, làm thất bại hoàn toàn âm mưu của bọn tay sai phản động định gây bạo loạn. Đến đầu tháng 4/1946, cơ quan an ninh Hải Phòng phối hợp với các lực lượng vũ trang đã trừng trị bọn phản động tay sai Việt quốc là Bạch Thái Tòng và Hoàng Ngọc Bách, từ đó tiêu diệt tận gốc lực lượng tay sai của Tưởng Giới Thạch ở Hải Phòng.

Để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, củng cố chính quyền các cấp, Chính phủ công bố Sắc lệnh Tổng tuyển cử và quyết định Tổng tuyển cử trong cả nước vào ngày 06/01/1946. Ở Hải Phòng, từ cuối năm 1945, Thành ủy và chính quyền thành phố đã chuẩn bị quyết liệt cho cuộc bầu cử Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong quá trình chuẩn bị bầu cử, đồng chí Lê Quang Đạo nhận thấy muốn Tổng tuyển cử thành công, vấn đề quan trọng nhất là phải lựa chọn được đại biểu xứng đáng và được nhân dân tin cậy đưa ra tranh cử. Qua tìm hiểu, đồng chí nhận thấy ở Hải Phòng có một đội ngũ nhân sĩ, trí thức, nhà tư sản dân tộc yêu nước và có uy tín trong nhân dân như cụ Thi Sơn, cụ Cử Luyện, nhà tư sản Nguyễn Sơn Hà, Phan Đại Thành... Vấn đề quyết định lúc này là Thành ủy phải đưa ra những người tiêu biểu nhất và tuyên truyền cho Nhân dân hiểu rõ hơn về họ. 

Cuối tháng 12/1945, đồng chí Lê Quang Đạo đã trình bày trước đại biểu nhân dân thành phố kế hoạch của chính quyền, Mặt trận về việc bầu đại biểu Quốc hội và kế hoạch bầu cử Hội đồng nhân dân các cấp. Mặt trận Việt Minh chính thức giới thiệu danh sách ứng viên để các đại biểu và nhân dân tự do bàn bạc, lựa chọn. Biết rõ quân đội Trung Hoa dân quốc và bọn tay sai sẽ tìm mọi cách để phá hoại cuộc bầu cử, Thành ủy đã dự kiến nhiều biện pháp để đối phó. Cuộc Tổng tuyển cử thực sự mang tính chất như một cuộc đấu tranh chính trị quyết liệt. Gần đến ngày bầu cử, tư lệnh quân Tưởng ở Hải Phòng đã yêu cầu quân đội ta phải rút khỏi doanh trại của mình trong thành phố, nhường chỗ cho quân của chúng đến đóng. Bộ Chỉ huy quân sự xin ý kiến Thành ủy về chủ trương rút hay không rút. Đồng chí Lê Quang Đạo xin ý kiến của Trung ương, nhưng do bị mất liên lạc nên không xin được ý kiến chỉ đạo. Cuộc họp giữa Thành ủy cùng với các đồng chí lãnh đạo chính quyền và chỉ huy quân đội có nhiều ý kiến khác nhau. Cuối cùng, đồng chí Lê Quang Đạo quyết định thực hiện theo tinh thần chính sách chung của Đảng và Chính phủ, chủ trương phải nhân nhượng, cho bộ đội ta bí mật rút về một số địa điểm, nhưng để lại một số quân mai phục. 

Cuộc tổng tuyển cử đầu tiên ở Hải Phòng diễn ra trong vòng vây của kẻ thù nhưng đã giành được thắng lợi rực rỡ, trên 96% cử tri đã đi bỏ phiếu bầu. Các đại biểu trúng cử đều là những người trong Mặt trận Việt Minh và những người do Mặt trận giới thiệu. Sau cuộc bầu cử, Bí thư Thành ủy Lê Quang Đạo dẫn đầu đoàn đại biểu Hải Phòng lên gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh và được Người tiếp đón thân tình, cởi mở. Cuộc nói chuyện với Chủ tịch Hồ Chí Minh giúp Lê Quang Đạo sáng rõ hơn nhiều về tình thế trước mắt, về chính sách của Đảng và Mặt trận, về phương pháp đấu tranh cách mạng...

Thời gian này, đồng chí Lê Quang Đạo viết một số bài đăng trên báo Cứu quốc như “Nhiệm vụ chiến sĩ cứu quốc miền bể” (ký bút danh Ái Dân), “Thế giới trong năm vừa qua” (ký bút danh Trần Hoạt), “Triển vọng kháng chiến” (ký bút danh Ái Dân) v “Tâm sự ngày cuối năm” (ký tên Lê Quang Đạo).

Vào cuối tháng 02/1946, tình hình cả nước nói chung và thành phố Hải Phòng nói riêng vô cùng rối ren, phức tạp. Hiệp định Hoa - Pháp chưa được ký kết chính thức, cuộc thương lượng giữa Chính phủ Pháp và Chính phủ ta chưa có kết quả, nhưng Pháp vẫn ngang nhiên tiến vào vùng biển Hải Phòng. Nhận được tin này, đồng chí Lê Quang Đạo đã lập tức tổ chức họp Thành ủy, các tổ chức chính quyền, các đoàn thể quần chúng, lực lượng vũ trang... rà soát lại kế hoạch chuẩn bị chiến đấu về mọi mặt. Mặt trận Việt Minh tổ chức một cuộc mít tinh lớn tại quảng trường trước Nhà hát thành phố nhằm động viên toàn dân sẵn sàng đối phó với quân Pháp đổ bộ. Kế hoạch bảo vệ cuộc mít tinh được bàn bạc kỹ đề phòng những trường hợp bất trắc xảy ra. Đồng chí Lê Quang Đạo thay mặt Mặt trậnViệt Minh thông báo ngắn gọn tình hình đất nước, tình hình tàu Pháp đang tiến vào vùng biển Hải Phòng, kêu gọi toàn dân đoàn kết sẵn sàng chiến đấu. Mọi người dự mít tinh nhiệt liệt hưởng ứng, hô vang khẩu hiệu. Sau đó, quân Tưởng ra lệnh lùng bắt Trần Hoạt, người mà chúng cho là chủ trì cuộc mít tinh. Bị địch truy bắt nên nơi làm việc và chỗ ở của Lê Quang Đạo phải thường xuyên thay đổi.

Những nơi đồng chí hay lui tới thời gian này là nhà cụ thân sinh Nguyễn Đình Thi, nhà cụ Phan Đại Thành, nhà cụ thân sinh chị Hậu... Những cuộc họp của Thành ủy, chính quyền vẫn diễn ra ngay trong thành phố, nhưng không phải tại trụ sở mà ở nhà dân, có đường rút lui khi thấy động. 

Đầu tháng 3/1946, hạm đội Pháp đến vịnh Bắc Bộ. Trước tình hình đó, Thường vụ Trung ương Đảng họp và ra Chỉ thị “Tình hình và chủ trương” (ngày 03/3/1946). Sau  khi phân tích tình  hình của ta và địch, bản Chỉ thị nêu rõ chủ trương của ta: “...nếu Pháp giữ chủ trương cho Đông Dương tự trị theo bản Tuyên ngôn ngày  24/3/1945, thì nhất định đánh, và rất có thể đánh lâu dài theo lối du kích, nhưng  nếu  Pháp  công  nhận Đông Dương tự chủ thì có thể hòa, hòa để phá tan thâm thù của bọn Tàu trắng, bọn phản động Việt Nam và bọn phát xít Pháp còn  sót  lại, chúng  định  hãm  ta  vào tình thế cô độc, buộc ta phải đánh với nhiều kẻ thù một lúc để giử thực lực của ta tiêu hao”[1]. Nhận được Chỉ thị này, Bí thư Thành ủy Lê Quang Đạo tích cực triển khai kế hoạch sẵn sàng chiến đấu và chuẩn bị cho nhân dân thành phố triệt để tản cư, sẵn sàng tiêu thổ kháng chiến khi có lệnh.

Ngay sau khi Hiệp định Sơ bộ 06/3/1946 được ký kết, nắm được diễn biến cụ thể ở Hải Phòng, Chính phủ ta đã cử một phái đoàn do đồng chí Võ Nguyên Giáp dẫn đầu xuống Hải Phòng, mang theo chỉ thị mới của Trung ương. Đêm hôm đó, tại nhà Chủ tịch Ủy ban hành chính thành phố Vũ Quốc Uy, Thành ủy đã có cuộc họp với phái đoàn của đồng chí Võ Nguyên Giáp. Đồng chí Lê Quang Đạo báo cáo tình hình với phái đoàn. Chiều ngày 07/3, Thành bộ Việt Minh đã tổ chức một cuộc mít tinh lớn tại bến xe cạnh sông Lấp. Đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Chính phủ giải thích lý do ký Hiệp định, nội dung bản Hiệp định và yêu cầu đồng bào đoàn kết, cảnh giác, triệt để chấp hành mọi mệnh lệnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ.

Đổ bộ lên Hải Phòng, thực dân Pháp đã móc nối với bọn tay chân cũ và chiêu mộ thêm mới. Chúng tự động chiếm đóng một số địa điểm nằm ngoài quy định của Hiệp định, như Nhà máy phốt phát Phong Thành Lợi, Ngân hàng Pháp - Hoa và đòi gác chung với ta ở cầu Hạ Lý, cầu xi măng Nhà hát thành phố... Chúng bắt cóc cán bộ và nhân dân, cướp của, giết người, cho bọn tay chân đặt mìn phá trụ sở Ủy ban hành chính thành phố, phá trụ sở báo Dân chủ và phòng thông tin, ném lựu đạn vào khách sạn Đông Á và một số nhà của cán bộ.

Thời gian này, công việc của đồng chí Lê Quang Đạo tăng lên gấp bội. Đồng chí làm việc miệt mài, không kể ngày đêm, chỉ đạo Thành ủy thực hiện nghiêm túc chủ trương “Hòa để tiến” (ngày 09/3/1946) của Trung ương, đồng thời phải hết sức khẩn trương chuẩn bị sẵn sàng đối phó nếu chiến tranh xảy ra, vừa phải lãnh đạo bảo đảm an ninh trật tự và ổn định đời sống, vừa ngăn chặn âm mưu và hành động khiêu khích, từng bước lấn chiếm thành phố của thực dân Pháp. Thành ủy và Mặt trận Việt Minh đã tổ chức nhiều cuộc bãi công, mít tinh, tuần hành thị uy và tổ chức một đợt giải thích về chủ trương mới của Đảng. Đồng chí Lê Quang Đạo dành nhiều thời gian đi đến nhiều nơi trong thành phố, gặp các đơn vị Vệ quốc đoàn, tự vệ, thanh niên; có nhiều cuộc nói chuyện để cán bộ, nhân dân thông suốt đường lối của Đảng, nhắc nhở mọi người tự kiềm chế, tránh rơi vào âm mưu của thực dân Pháp và tay sai.

III. Khẳng định vai trò lãnh đạo, công lao to lớn của đồng chí Lê Quang đạo đối với chính quyền và nhân dân thành phố Hải Phòng

Có thể nói, dù chỉ có thời gian ngắn trên cương vị Bí thư Thành ủy Hải Phòng, trong hoàn cảnh hết sức khó khăn, đồng chí Lê Quang Đạo đã nhanh chóng nắm bắt tình hình, đề ra sách lược khôn khéo, lãnh đạo tài tình phong trào cách mạng, vừa xây dựng đời sống mới cho Nhân dân, vừa đối phó với nhiều kẻ thù.  Nhờ vậy, Hải Phòng giữ vững được chính quyền nhân dân, mở rộng Mặt trận dân tộc thống nhất, đẩy lùi nạn đói và nạn dốt, xây dựng được lực lượng vũ trang và nửa vũ trang đông đảo, mạnh mẽ.  Nhân dân Hải Phòng đã đánh bại âm mưu lật đổ chính quyền của quân đội Tưởng Giới Thạch và tay sai, bước đầu làm thất bại âm mưu phong tỏa và lấn chiếm Hải Phòng của thực dân Pháp. Trong thắng lợi chung đó, có phần đóng góp rất quan trọng của đồng chí Lê Quang Đạo.     

Đồng chí Lê Quang Đạo tuy giữ những trọng trách trong Đảng, Quân đội, Nhà nước và Mặt trận nhưng ông vẫn sống giản dị, hòa nhã, lịch thiệp với bạn bè và đồng chí. Khi xác minh được người đồng chí - Vũ Quý bị xử lý oan, ông đã kiên trì thuyết phục Ban tổ chức Trung ương sửa sai công nhận Vũ Quý là liệt sỹ cách mạng. Khi Hội khoa học lịch sử và Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh Hải Phòng tổ chức Hội thảo về Vũ Quý với Hải Phòng, ông đã thu xếp thời gian tham gia, đóng góp nhiều ý kiến quan trọng về cuộc đời hoạt động cách mạng và cống hiến của liệt sỹ Vũ Quý.

Quá trình lãnh đạo phong trào cách mạng tại Hải Phòng, đồng chí đã vận dụng sáng tạo chính sách đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết được các tầng lớp nhân dân, tạo ra sức mạnh để đối phó có hiệu quả với thù trong giặc ngoài. Hồi tưởng lại thời kỳ này, ông Trần Đắc Thọ nguyên ủy viên thường trực Ủy ban Kháng chiến hành chính Hải Phòng viết: “Thời gian này anh Lê Quang Đạo làm việc gần như không có ngày nghỉ. Anh giải quyết công việc rất thông minh, linh hoạt. Chủ trương của Đảng và Chính phủ về “Hòa để tiến” rất đúng đắn, song không phải đã thuyết phục ngay tất cả mọi người. Anh Đạo đã mất rất nhiều lần hội họp và nhiều cuộc nói chuyện với cán bộ và nhân dân thông suốt, tin tưởng tuyệt đối ở Chủ tịch Hồ Chí Minh”[2].

Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí Lê Quang Đạo có ảnh hưởng rất lớn đối với đất nước và thành phố cảng Hải Phòng. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nhận xét: “Đồng chí Lê Quang Đạo là một cán bộ lãnh đạo có đức độ và tài năng của Đảng và Quân đội ta... gặp đồng chí Lê Quang Đạo giữa một Hải Phòng còn khét mùi thuốc súng, và dự cuộc mít tinh đầy khí thế của đồng bào và công nhân thành phố Cảng do Thành bộ Việt Minh Hải Phòng tổ chức, tôi có cảm nghĩ là người học sinh Thăng Long năm xưa, nay đã trưởng thành vững chắc qua phong trào chuẩn bị khởi nghĩa và Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Sau này, mỗi lần Lê Quang Đạo được Quân ủy cử ra mặt trận, tôi nghĩ rằng: từ Hải Phòng năm 1946, anh đã được chuẩn bị và rèn luyện để trụ vững nơi đầu sóng ngọn gió”[3].

Với những công lao và đóng góp to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, đồng chí Lê Quang Đạo đã được Đảng, Nhà nước ta tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh, Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng và nhiều Huân chương, Huy chương cao quý khác.