ĐÌNH CHÍNH LÝ
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đình Chính Lý là công trình tâm linh, tín ngưỡng quan trọng của cộng đồng người dân thôn Chính Lý, xã Quang Phục, huyện Tiên Lãng. Đình cách trung tâm thành phố khoảng 24 km.
Thần tích, thần sắc thôn Chính Lý, xã Chính Nghị, tổng Kỳ Vỹ, huyện Tiên Lãng, tỉnh Kiến An – nay là thôn Chính Lý, xã Quang Phục, huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng lưu trữ tại Viện Thông tin Khoa học xã hội Việt Nam cho biết: Đình Chính Lý thờ bốn vị thánh nương triều Tống (Trung Quốc) có công phù trợ giúp vua Trần Anh Tông chống giặc Chiêm Thành.
Đình Chính Lý được khởi dựng từ lâu đời. Nội dung các đạo sắc phong cho biết, muộn nhất từ niên hiệu Thành Thái thứ nhất (1889), thôn Chính Lý, xã Chính Nghị, tổng Kỳ Vỹ, huyện Tiên Lãng, tỉnh Hải Dương đã phụng thờ bốn vị tôn thần Cửa Cờn Nam Hải quốc gia, được phong tặng Hàm hoằng Quang đại Chí đức Bạc bác Hiến hóa Trang huy Dực bảo Trung hưng Thượng đẳng thần.
Giấy khai thần tích làng Chính Nghị năm 1938 cùng lời kể của các cụ cao tuổi ở địa phương cho biết: đình Chính Lý được làm bằng gỗ lim, lợp ngói, bố cục hình chữ Đinh với 5 gian tiền tế và 2 gian hậu cung. Trong khuôn viên đình có giếng vuông, cây đề cổ thụ… Đình Chính Lý được bảo tồn đến năm 1950 thì bị bỏ dở vì giặc Pháp chiếm Tiên Lãng. Đình được dỡ bỏ để không cho quân địch đóng bốt; toàn bộ khung gỗ được đưa sang làng Xuân La để làm cầu. Đến năm 2014 chính quyền và Nhân dân địa phương khôi phục lại đình; đến năm 2017 thì khánh thành.
Đình Chính Lý hiện nay được phục dựng trên khoảng ruộng, bên hữu là chùa làng; hướng Tây Bắc, phía trước là dòng sông Cấm. Đình có bố cục mặt bằng chữ Đinh truyền thống. Kiến trúc gồm có 3 gian, 2 chái tiền tế và 1 gian hậu cung. Kiến trúc tòa tiền tế kiểu thức mái đao tầu góc, mái lợp ngói vẩy. Trang trí trên hệ mái tòa nhà có đề tài như: Lưỡng long chầu mặt nguyệt, đầu kìm đắp kìm ngậm bờ nóc, các đầu đao đắp tổ hợp rồng, phượng. Hệ khung chịu lực của tòa nhà là các bộ vì được dựng bằng xi măng cốt sắt. Trang trí trên các cấu kiện kiến trúc phòng theo đề tài truyền thống Việt với đấu sen, đắp hoa văn lá lật trên má các con rường, xà, bẩy hiên… Hậu cung được xây dựng đơn giản với 1 gian. Không gian của tòa nhà được đặc biệt chú trọng với nhang án đặt thần tượng và long ngai, bài vị của Đại Càn quốc gia Nam Hải tứ vị thánh nương. Nhìn tổng thể, kiến trúc đình Chính Lý mới được phục dựng, song với cách thức xây dựng theo thức cổ truyền mái ngói đao cong đã góp phần làm cho ngôi đình mang dáng dấp đình làng truyền thống và linh thiêng.
Trải qua thời gian lịch sử, hiện nay đình Chính Lý chỉ còn bảo tồn được một số hiện vật và tảng kê kiến trúc sau:
1. Tượng hoàng hậu: chất liệu gỗ, tượng tròn, kích thước vừa phải
2. Long ngai, bài vị ba vị thánh nương: chất liệu gỗ, kích thước vừa phải, được sơn thếp, chính giữa bài vị sơn nâu đỏ, không viết hoặc khắc minh văn.
3. Ba tảng kê: chất liệu đá, đường kính khoảng 25 cm. Tảng kê được tạo tác giật cấp với phần dưới hình vuông, kế trên là hình lục giác, bên trên là hai hình tròn giật cấp.
4. Bát hương: chất liệu đá, trang trí tỉ mỉ họa tiết hoa sen, lá cách điệu và đề tài chim hạc.
5. Sắc phong (bản chép tay của Lý trưởng năm 1938): một đạo ngày 18/11, niên hiệu Thành Thái thứ nhất (1889), một đạo ngày 11/8, niên hiệu Duy Tân thứ ba (1909), một đạo ngày 25/7, niên hiệu Khải Định thứ 9 (1924).
Sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng: trong những năm gần đây, nhân dân địa phương lấy ngày 18/11 âm lịch (ngày vua Thành Thái thứ nhất ban sắc cho thôn Chính Lý được phụng thờ bốn vị Tôn thần Cửa Cờn Nam Hải quốc gia) làm ngày tổ chức lễ hội.
Đình Chính Lý là nơi linh thiêng tôn thờ Thành hoàng làng, những vị thần luôn hiển linh che chở cho cuộc sống của người dân. Đình là không gian sinh hoạt chung của cộng đồng làng xã, nơi chứng kiến những thăng trầm của lịch sử quê hương.
Căn cứ vào giá trị lịch sử, văn hóa, đình Chính Lý, xã Quang Phục, huyện Tiên Lãng được Ủy ban nhân dân thành phố xếp hạng là Di tích Lịch sử theo Quyết định số 3739/QĐ-UBND ngày 9/12/2020.