|
Phạm Huy Du sinh năm Ất Mão, (1859), người làng Đồng Trạch, xã Cần Phán, huyện Quỳnh Côi, nay là thôn Ðồng Kênh, xã Quỳnh Hoàng, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình. Ông đỗ Ðệ tam giáp Ðồng tiến sỹ khoa Ất mùi (1895), Thành Thái thứ 8, được bổ Tri phủ Kiến Thụy. Là một trí thức yêu nước, ông học được ở ông cha tính liêm khiết, cương trực, lòng thương dân, vì hoàn cảnh gia đình ông phải ra làm quan với chính quyền đô hộ, nhưng vẫn không xu phụ bọn cướp nước và tay sai; với nhân dân ông khoan hòa, liêm khiết. Tuy ông làm quan đầu phủ nhưng gia đình vẫn bần hàn; đổi lại con cháu đều đỗ đạt cao. Ông là tấm gương quan thanh liêm thời ấy.
Khi phong trào Mạc Thiên binh nổ ra, năm 1897, ông Phạm Huy Du ngầm liên hệ với kỳ đồng Nguyễn Văn Cẩm và làm nội ứng cho Mạc Ðình Phúc nổi dậy đánh chiếm phủ Kiến Thụy một cách dễ dàng. Cuộc khởi nghĩa sau đó thất bại, Mạc Ðình Phúc bị xử chém đầu. Ông Phạm Huy Du bị triều đình quy tội có biểu hiện vô trách nhiệm khi thi hành nhiệm vụ, không thông báo về những hiện tượng đáng ngờ xảy ra trong địa hạt quản lý và đã bỏ trốn, không sử dụng các phương tiện hiện có để chống lại cuộc phản loạn. Ông bị kết tội và cùng với một số tù nhân Bắc Kỳ bị đày ra Côn Ðảo. Lúc xuống tàu ông đã dặn dò con cháu khi ra đưa tiễn là nhớ ngày ông bị đi đày làm ngày giỗ. Vì ông xác định sẵn sàng hy sinh giữ khí tiết, nhất định không hợp tác và đầu hàng giặc Pháp.
Sau những tháng ngày ở nơi địa ngục trần gian Côn Ðảo, phải lao động khổ sai, khi sức tàn lực kiệt, Phạm Huy Du đã trút hơi thở cuối cùng vào ngày 27-6 năm Mậu Tuất (1898), khi đó mới ở tuổi 39. Ðến nay con cháu vẫn chưa tìm được phần mộ của ông. Ở Kiến Thụy nơi ông làm tri phủ và Quỳnh Côi quê hương ông đã truyền nhau câu thơ của Phạm Duy Thanh ca ngợi cuộc đời và sự nghiệp của ông:
“Ðỗ ông Nghè chẳng đe hàng tổng
Chỉ một lòng thù giặc, thương dân
Làm tri phủ không ham phú quý
Chết lao tù còn mãi tiếng thơm”.
Tuy cuộc đời và sự nghiệp của ông rất ngắn ngủi, chỉ lóe lên như một vệt sao băng trong đêm trường nô lệ dưới ách thực dân, nhưng mãi sáng trong lòng dân và con cháu dòng họ Phạm./.
|