Đồng chí LƯƠNG KHÁNH THIỆN
Ngày 1-9-1941, tại thị xã Kiến An, đồng chí Lương Khánh Thiện đã hy sinh vì Tổ quốc, vì lý tưởng cộng sản chủ nghĩa. Trước khi chết, người chiến sĩ cộng sản ấy vẫn bình tĩnh nhìn thẳng vào nòng súng quân thù và giơ cao nắm tay, hô to các khẩu hiệu cách mạng, tin tưởng sắt đá vào thắng lợi của chủ nghĩa cộng sản. Năm ấy, đồng chí mới 38 tuổi.
Lương Khánh Thiện là con một trong gia đình bần nông ở thôn Mễ Tràng, xã Liêm Chính, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Sau khi đỗ bằng Sơ học, năm 1925, đồng chí xin vào học trường Kỹ nghệ thực hành Hải Phòng. Ở đây, đồng chí hiểu thêm cuộc sống cơ cực của anh chị em công nhân. Do đó, đồng chí sớm giác ngộ quyền lợi giai cấp, căm thù bọn chủ nhà máy và chế độ thống trị của thực dân Pháp. Năm ấy, đồng chí tham gia vận động học sinh đòi trả tự do cho nhà yêu nước Phan Bội Châu. Bọn thực dân Pháp thẳng tay khủng bố học sinh. Đồng chí Thiện vận động học sinh bãi khóa phản đối. Bọn mật thám chú ý theo dõi những hoạt động của đồng chí. Đồng chí phải rời Hải Phòng đi Nam Định. Đến Nam Định, đồng chí xin vào làm thợ nguội ở Nhà máy Dệt. Ở đây, đồng chí cùng một số công nhân trẻ lập ra hội Ái hữu. Hàng tháng, mỗi người góp mấy xu để giúp những công nhân ốm đau, hoạn nạn. Nhưng, chẳng bao lâu, bọn mật thám và chủ nhà máy đã tìm ra người đứng ra vận động thành lập hội Ái hữu. Chúng đuổi đồng chí ra khỏi nhà máy.
Năm 1928, đồng chí Thiện trở về Hải Phòng, nhờ người quen xin cho làm thợ nguội ở Nhà máy Tơ để có điều kiện tiếp tục hoạt động cách mạng. Ít lâu sau, đồng chí được giác ngộ chủ nghĩa cộng sản và được kết nạp vào Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, rồi được kết nạp vào chi bộ cộng sản đầu tiên ở Hải Phòng. Đồng chí Thiện quyết tâm cống hiến cả cuộc đời mình cho lý tưởng cộng sản chủ nghĩa. Đồng chí đã cùng một số đồng chí khác xây dựng chi bộ Đảng và chỉ đạo phong trào công nhân ở Nhà máy Tơ, Nhà máy Chai, Nhà máy Điện, cảng Hải Phòng… Từ khi có chi bộ Đảng lãnh đạo, các tổ chức Ái hữu được thành lập ở khắp các nhà máy. Nhiều cuộc đấu tranh của công nhân ở Hải Phòng liên tiếp nổ ra, đòi bọn chủ phải tăng lương, giảm giờ làm, không được đánh đập công nhân.
Trước phong trào đấu tranh của công nhân ngày càng lan rộng, bọn thực dân Pháp rất hoảng sợ. Chúng cho bọn chó săn ráo riết lùng bắt những người cộng sản. Đảng quyết định rút đồng chí Thiện vào hoạt động bí mật. Sau ngày hợp nhất các tổ chức cộng sản (3-2-1930), đồng chí đã cùng nhiều đồng chí khác tích cực xây dựng cơ sở đảng ở Bắc bộ. Đến giữa năm 1930, đồng chí bị địch bắt. Bọn thực dân Pháp dùng mọi cực hình tra tấn. Trung thành vô hạn đối với Đảng, nêu cao khí tiết của người cộng sản, đồng chí chịu đựng mọi cuộc tra tấn dã man, không khai một lời nào. Địch kết án đồng chí chung thân rồi đày đi Côn Đảo.
Trong thời gian bị giam ở Hải Phòng đồng chí vẫn tìm cách liên lạc với các đồng chí ở ngoài, tiếp tục chỉ đạo phong trào cách mạng. Ra Côn Đảo, đồng chí tích cực tranh thủ thời gian, nghiên cứu chủ nghĩa Mác-Lênin. Đồng chí được mọi người quý mến.
Năm 1936, Mặt trận nhân dân ở Pháp lên cầm quyền. Ở nước ta, phong trào đòi thả hết tù chính trị diễn ra sôi nổi. Đồng chí được trả tự do. Về Hà Nội, đồng chí tiếp tục hoạt động và được cử vào Xứ ủy Bắc Kỳ. Trong thời gian ở Hà Nội, đồng chí thường xuyên có mặt ở các xóm lao động để xây dựng chi bộ đảng trong công nhân: Cùng một số đồng chí khác, đồng chí mở nhiều lớp huấn luyện đào tạo cán bộ phụ trách các tổ chức ái hữu, nghiệp đoàn và thanh niên dân chủ, góp phần thúc đẩy phong trào công nhân và phong trào thanh niên khắp nơi phát triển mạnh.
Bọn mật thám ở Hà Nội bố trí tay chân luôn luôn theo dõi sự hoạt động của đồng chí Thiện. Không sợ sệt, chùn bước, đồng chí vẫn tích cực hoạt động. Sau khi chính phủ Pháp do Mặt trận nhân dân thành lập bị lật đổ, phái phản động lên nắm chính quyền, chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, Đảng cử đồng chí Thiện về phụ trách khu B, gồm Hải Phòng, Kiến An, Quảng Yên, Hải Dương, Hưng Yên. Năm 1940, đồng chí làm Bí thư Thành ủy Hải Phòng. Bọn mật thám giăng lưới lùng bắt đồng chí. Tháng 11-1940, đồng chí bị bắt. Tất cả mọi cực hình về những hành động mua chuộc, dụ dỗ của bọn mật thám không hề lay chuyển được ý chí sắt đá của người cộng sản đã luyện thành gang thép ấy. Chúng xử bắn Lương Khánh Thiện nhưng khí phách anh hùng, lòng trung thành đối với giai cấp, đối với Tổ quốc đời đời bất diệt.
(Bài đăng trên báo Nhân dân số 3349 ngày 22-1-1965)