|
Vũ Trọng Khánh sinh năm 1913 trong một gia đình tiểu thương ở Hà Nội; quê làng Cự Đà, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông (nay là Hà Nội); còn nhỏ đi học ở trường Tây (Lyceé Alber Sarraut).
Trong qúa trình học ở trường Tây, sau này tại trường Luật (từ 1933-1937) và cả khi đã thi đỗ luật sư, Vũ Trọng Khánh đã thấy sự bất công, xấu xa của mật thám, quan toà đốc lý...; ghét sự cai trị của Pháp. Các phong trào yêu nước như để tang Phan Chu Trinh, khởi nghĩa của Việt Nam Quốc dân Đảng đã kích thích lòng yêu nước của ông, nhưng do sự khủng bố, tra tấn nên Vũ Trọng Khánh chưa dám tham gia. Ông quen và rất mến phục Nguyễn Thế Dục, ông tham gia tổng hội sinh viên. Thời kỳ Mặt trận bình dân, ông theo nhóm làm báo Le Travail (Báo Lao động) đón Godard ở Hà Nội, tham gia các tổ nghiên cứu Mácxit và tổ thanh niên dân chủ. Trong tổ có Đào Duy Kỳ, Vũ Đình Huỳnh, Phan Tử Nghĩa, Huỳnh Văn Phương... Ông phục cách làm việc của những người cộng sản, nhưng vẫn e ngại.
Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), Vũ Trọng Khánh cùng Nguyễn Sơn Hà, Nguyễn Hữu Tảo đòi Nhật giao cho quyền điều khiển toà thị chính. Được vài tháng, Nhật không cho làm nữa, ông mở phòng luật sư, tìm cách liên lạc với Việt Minh và đã kết nối với Hoàng Minh Chính, Vũ Đình Huỳnh ở Hà Nội.
Tháng 7/1945, chính phủ Trần Trọng Kim thành lập, Vũ Trọng Khánh làm thị trưởng Hải Phòng. Cách mạng tháng Tám nổ ra, ông cùng tổ chức của ta cướp Ngân hàng Đông Dương từ tay Pháp, đưa người Việt vào thay thế Pháp ở hãng vệ sinh thùng. Nhật đầu hàng đồng minh, Vũ Trọng Khánh trưng dụng các nhà máy của Pháp ở Hải Phòng để làm vũ khí, cùng Nguyễn Văn Xuân, Vũ Văn Huyên tổ chức các tổ tự vệ trong nhân dân các khu phố; tập dượt chống Pháp có thể đổ bộ vào Hải Phòng (lúc này có hai tầu chiến Pháp tiến vào cảng Hải Phòng). Vũ Quốc Uy thông báo việc cướp chính quyền ở Hải Phòng. Vũ Trọng Khánh được giao nhiệm vụ làm việc với quân Nhật để chúng đứng trung lập không can thiệp. Chiều 22/8 tại cuộc thương lượng giữa cán bộ Uỷ ban khởi nghĩa với thị trưởng thành phố và đại diện quân đội Nhật, chỉ huy quân Nhật cam kết không gây trở ngại trong ngày khởi nghĩa.
Ngày 23/8/1945, Tổng khởi nghĩa thành công, Vũ Trọng Khánh có tên trong danh sách UBND cách mạng lâm thời thành phố với tư cách uỷ viên hành chính (thị trưởng cũ). Sau đó, ông được cử làm Bộ trưởng Bộ tư pháp trong Chính phủ lâm thời. Từ tháng 8/1945-2/1946, ông cùng Bộ Tư pháp đấu tranh với Pháp, Tầu Tưởng giữ các công sở Tư pháp. Bộ Tư pháp đã trình Chính phủ ký hai sắc lệnh: Số 13 ngày 21/1/1946 về tổ chức các toà án thường; số 21 ngày 14/2/1946 về tổ chức toà án quân sự. Tháng 3-6/1946, ông được cử làm chưởng lý Bắc Bộ, tham gia phái đoàn Phôngtennơblô.
Kháng chiến bùng nổ, ông và gia đình đi theo kháng chiến, làm công tác tư pháp. Từ năm 1950-1952, ông dự lớp tư pháp mới, đọc các tài liệu của chủ nghĩa Mác-Lênin. Từ tháng 2-5/1953, ông học lớp chính Đảng của Trung ương tại Việt Bắc. Ông viết: “lớp chỉnh huấn trung ương 3 (từ tháng 2-5/1953) đã cải tạo sâu sắc lập trường tư tưởng của tôi. Tiếp các năm sau, củng cố lý luận, phương pháp lý luận Mác - Lê cho tôi”.
Các năm 1952-1955, Vũ Trọng Khánh được vào tiếp quản Hải Phòng và giữ chức uỷ viên hành chính Hải Phòng, phó Chủ tịch Uỷ ban hành chính thành phố, Uỷ viên hội đồng nhân dân thành phố (1956-1957). Ông nghỉ hưu năm 1973, được tặng thưởng Huân chương kháng chiến hạng Ba.
|