1. Vùng đất “Sở Dầu”
Phường Sở Dầu nằm ở
phía Tây Bắc quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng, có vị trí đặc biệt quan
trọng: tiếp giáp cửa ngõ giao thông thủy, bộ và đường sắt của thành phố Cảng.
Về phía Đông, phường giáp phường Thượng Lý, phía Tây giáp huyện An Dương, phía
Nam giáp phường Hùng Vương, phía Bắc giáp sông Cấm – một trong những tuyến vận
tải chiến lược của khu vực Đông Bắc. Từ ngày 01/01/2025, quận Hồng Bàng tiếp nhận
thêm 3 phường mới ở khu vực phía Tây Bắc là Đại Bản, An Hưng và An Hồng từ
huyện An Dương, phường Sở Dầu có vị trí nằm ở khu vực trung tâm của quận Hồng
Bàng (mới).
Vùng đất nay là
phường Sở Dầu xưa thuộc làng An Chân, sau đổi tên thành An Lạc vào khoảng năm
1925–1926. Đây là một làng cổ của huyện An Dương, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương
xưa. Đầu thế kỷ XX, người Pháp xây dựng các bến cảng và cơ sở công nghiệp dọc
hạ lưu sông Cấm. Các hãng buôn lớn Âu – Mỹ như Shell, Standard, Chocony, Cantex
đặt trụ sở và bến bãi kinh doanh tại vùng đất ven sông thuộc làng Thượng Lý, An
Lạc. Do tập trung nhiều cơ sở kinh doanh xăng dầu, người dân gọi khu vực này là
“Sở Dầu”.
Ngày 3/01/1981, Hội
đồng Chính phủ ban hành Quyết định số 3-CP về việc đổi khu phố Hồng Bàng thành
quận Hồng Bàng, phường Sở Dầu thuộc quận Hồng Bàng. Ngày 18/5/1981, Hội đồng
Chính phủ ban hành Quyết định số 186-CP về việc sáp nhập thôn An Lạc của xã
Hùng Vương thuộc huyện An Hải vào phường Sở Dầu. Năm 2019, HĐND thành phố Hải
Phòng ban hành Nghị quyết số 25/NQ-HĐND về việc sắp xếp, sáp nhập 26 tổ dân phố
và 2 tổ tự quản thành 11 tổ dân phố tại phường Sở Dầu.
Trước năm 1975, địa
bàn Sở Dầu chủ yếu là khu dân cư lao động, kho tàng, bến bãi, nhà máy phục vụ
cho hoạt động công – thương nghiệp, quân sự và hậu cần. Do vậy, nơi đây vừa là
mục tiêu đánh phá trọng điểm của máy bay Mỹ trong chiến tranh, vừa là “cửa ngõ
bảo vệ” thành phố Hải Phòng. Cùng với quá trình đô thị hóa mạnh mẽ từ thập niên
1990 đến nay, phường Sở Dầu từng bước trở thành một trung tâm công nghiệp –
dịch vụ trọng điểm, đòi hỏi nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự càng đặt ra những
yêu cầu mới, cao hơn, đa dạng hơn.
2. Những chiến công
tiêu biểu của Đảng bộ, chính quyền, quân và Nhân dân Sở Dầu trong xây dựng và
bảo vệ thành phố và đất nước
Sớm tiếp thu ánh sáng
của phong trào cách mạng, ngay từ năm 1931, công nhân Sở Dầu đã tích cực tham
gia phong trào đấu tranh do Công hội đỏ Bắc Kỳ lãnh đạo. Những ngày đầu kháng
chiến chống Pháp (1946–1954), nhân dân Sở Dầu đã lập nên những tổ chức tự vệ, tổ
chức đoàn thể cứu quốc để chống địch càn quét, bảo vệ cơ sở cách mạng, góp phần
vào chiến thắng Sở Dầu, tiếp thêm sức mạnh cho chiến dịch Điện Biên Phủ. Khi
Hải Phòng được giải phóng (1955), chính quyền cách mạng được củng cố, hệ thống
công an nhân dân tại Sở Dầu được thành lập, trực thuộc Công an thành phố Hải
Phòng.
Bước vào thời kỳ
kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đặc biệt từ năm 1965 trở đi, các
phường Sở Dầu, Thượng Lý, Hùng Vương cùng các xã giáp sông Cấm của huyện An
Dương như Đại Bản, An Hưng đã hình thành một vành đai phòng không – hậu cần
liên hoàn. Đây là tuyến chiến lược then chốt, nối cảng Hải Phòng với hệ thống
đường sắt, đường bộ, đường thủy quốc gia. Sở
Dầu trở thành một địa bàn trọng yếu: nơi tiếp nhận vận tải quân sự, hậu cần,
tiếp tế vũ khí và lương thực cho chiến trường miền Nam. Do đó, Sở Dầu trở thành
mục tiêu đánh phá của không quân Mỹ. Trong những năm 1965–1972, không quân Mỹ
nhiều lần tập trung đánh phá cầu Sở Dầu, ga Thượng Lý và khu vực kho vận, bến
bãi Sở Dầu – Thượng Lý. Đặc biệt, năm 1972, khi Mỹ dùng máy bay B52 đánh phá
Hải Phòng, Sở Dầu là một trong những địa bàn chịu thiệt hại nặng nề nhất.
Trước tình hình đó,
lực lượng Công an, dân quân, tự vệ của phường Sở Dầu không ngừng lớn mạnh, làm
nòng cốt trong việc tổ chức phòng không nhân dân, sơ tán, cứu hộ, chống biệt
kích, chống gián điệp và bảo vệ tài sản quốc gia. Theo tài liệu “Sở Dầu – Những
năm tháng không quên”, quân dân phường Sở Dầu đã tổ chức: Bắn rơi 5 máy bay Mỹ tại địa bàn
(1967–1972); Phát hiện và tiêu diệt 3
toán biệt kích Mỹ - Ngụy đổ bộ đường sông năm 1969; Sơ tán hơn 80% kho lương thực, vũ khí
ra khỏi vùng đánh phá, đảm bảo an toàn tuyệt đối; Giải cứu hàng trăm người bị vùi lấp trong các trận bom, tiêu biểu
như trận ngày 26/10/1972 tại bến xe Sở Dầu. Những chiến công này đã góp phần
bảo vệ vững chắc cửa ngõ thành phố Hải Phòng – tuyến hậu cần trọng yếu của miền
Bắc.
Sau khi Hiệp định
Paris 1973 được ký kết và tiến tới giải phóng hoàn toàn miền Nam (1975), phường
Sở Dầu nhanh chóng bắt tay vào công cuộc khôi phục, xây dựng đất nước. Lực
lượng Công an, quân dân chính của phường đã đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công cuộc xây dựng các khu công
nghiệp, kho vận lớn tại địa bàn; Đẩy
lùi nạn trộm cắp, buôn lậu, từng bước lập lại trật tự tại khu vực bến
xe, ga tàu vốn tiềm ẩn nhiều phức tạp; Tham
gia xóa đói, giảm nghèo, xây dựng đời sống văn hóa mới; Triển khai hiệu quả các phong trào “Toàn dân
bảo vệ an ninh Tổ quốc”, tổ chức các tổ tự quản, tổ hoà giải cơ sở, giúp
Sở Dầu trở thành lá cờ đầu trong công tác giữ gìn trật tự đô thị. Đặc biệt,
trong những năm đổi mới, Công an phường Sở Dầu là một trong những đơn vị đi đầu
trong cải cách hành chính, xây dựng mô hình “3 giảm”: giảm tội phạm, giảm tệ
nạn, giảm tai nạn giao thông… Trong nhiều hội nghị sơ kết, tổng kết của Công an
thành phố Hải Phòng, phường Sở Dầu luôn được nhắc đến như một mô hình kiểu mẫu về phong trào toàn dân bảo
vệ an ninh Tổ quốc.
Với những thành tích
đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước và trong công cuộc xây
dựng, bảo vệ Tổ quốc, phường Sở Dầu, quận Hồng Bàng đã vinh dự được Đảng và Nhà
nước trao tặng: Huân chương Chiến công
hạng Nhất (1973); Huân chương
Lao động hạng Ba (1995) vì thành tích xuất sắc trong phong trào Toàn dân
bảo vệ an ninh Tổ quốc. Nhiều cờ thi đua, bằng khen của Bộ Công an, UBND thành
phố Hải Phòng. Đặc biệt, ngày 03/11/2004, Nhân dân và Lực lượng vũ trang phường
Sở Dầu đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang
nhân dân – Đây là phần thưởng cao quý nhất, ghi nhận những đóng góp to lớn,
bền bỉ, đầy hy sinh của Đảng bộ, chính quyền, Nhân dân và Lực lượng vũ trang
phường Sở Dầu trong xây dựng, phát triển phường; xây dựng, bảo vệ thành phố và
đất nước.
Phường Sở Dầu hôm nay, với vai trò là một trong những trung
tâm công nghiệp – dịch vụ phía Tây Bắc thành phố, tiếp tục phát huy truyền thống
cách mạng, tinh thần đoàn kết, sáng tạo trong xây dựng đô thị văn minh – hiện đại.