DI TÍCH MIẾU NAM
(Di tích Lịch sử và Nghệ thuật cấp quốc gia)
Miếu Nam là công trình kiến trúc văn hoá tâm linh, tín ngưỡng của Nhân dân làng Hà Liên, xã Bắc Sơn, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng. Nguồn gốc di tích trước đây nguyên là một ngôi đình cổ, đồ sộ, tên chữ là Vạn Thọ.
Miếu Nam thờ vị Thành hoàng Nguyễn Hồng, người có công phò giúp nhà Tiền Lý bảo vệ nền độc lập của nhà nước Vạn Xuân. Sau khi dẹp yên giặc, Ông được triều đình ban thưởng rất hậu và xin trở lại quê hương, mở tiệc khao dân. Sau đó ít lâu, ông mất tại quê nhà. Triều đình phong sắc, kèm theo mỹ tự “Đương cảnh Thành hoàng, Quảng tế cư sĩ Hoàng Hóa, Thượng đẳng phúc thần đại vương”. Truyền ngôn của dân làng kể rằng, gò đất xây dựng nơi thờ thần hoàng của dân chính là nơi “hóa” của Nguyễn Hồng. Nhân dân trang Hà Liên, Bắc Sơn ngày nay đã từng khởi dựng 4 đình tại 4 thôn và một ngôi chùa thờ Phật ngay sau gò đất thờ vị Thành hoàng địa phương là Nguyễn Hồng. Trải qua nhiều biến thiên lịch sử và thử thách của thời gian, ngày nay Nhân dân Bắc Sơn lại cùng nhau góp sức tu tạo, giữ gìn di tích Miếu Nam để tiếp nối truyền thống của tiên tổ và giáo dục con cháu hôm nay.
Mặt chính của di tích này quay về hướng Tây Nam, nhìn thấy sông Cống Sến, phụ lưu của sông Văn Úc và di tích khảo cổ và danh thắng Núi Voi đã được Bộ Văn hóa xếp hạng năm 1962. Quy mô của ngôi miếu hiện nay: kiểu chữ Đinh, gồm 5 gian tiền đường, 3 gian ống muống và hậu cung. Nhà tiền đường gồm 5 gian, có 4 vì xà chính, và 2 vì hồi xây áp lên tường. Để nâng 4 vì xà chính cùng những cây hoành sắt, mái là 8 cây cột cái, mỗi cột cái cách nhau 2.2m. Do kiến trúc phục chế lại, nên chỉ có 8 cây cột cái, còn cột quân không có, thay thế bằng cách xây gối luôn vào tường. Cột cái được xây bằng xi măng và bê tông, đường kính bằng kiến trúc cũ (42,5cm). Ngay chính giữa gian tiền đường, là một hương án gỗ, sơn son thếp vàng, trang trí đẹp, đặt bát hương đại, đôi lọ gốm cùng đôi long đào gỗ đá vào đầu hương án. Trang trí trong nội thất di tích được tập trung vào 3 lớp cửa võng: chạm nổi, với đề tài lưỡng long chầu nguyệt, vân án long. Hai biển gỗ diềm trang trí hoa văn, ở giữa chữ vàng, nền gấm chữ triện tròn, treo trên vách cột cái.
Một số hiện vật còn được lưu giữ tại miếu Nam bao gồm có:
1. Đồ gỗ: bao gồm có Hương án, bát bảo, đài có nắp, mâm bồng, cây đèn nến, khám gỗ, cỗ kiệu, đầu rồng, thân rồng, đuôi rồng.
2. Đồ gốm: bát hương, nậm rượu,…
3. Kim thạch: chuông đồng, bia đá.
Ngoài ra, còn giữ được 4 câu đối bằng gỗ dài 2,7 cm, đôi câu đối treo ở vì chính gian tiền đường được chạm rất tinh xảo, chữ triện tròn, đề trên nền hoa gấm, thếp vàng.
Căn cứ vào giá trị lịch sử và văn hóa của di tích, ngày 9/01/1990, Miếu Nam đã được Bộ Trưởng Bộ Văn hóa ra Quyết định số 34-VH/QĐ xếp hạng Di tích Lịch sử và Nghệ thuật cấp quốc gia.