ĐÌNH TRẠM BẠC
VÀ LĂNG MỘ NGÀI TỊ TỔ DÒNG HỌ NGUYỄN ĐÌNH, NGUYỄN KHOA
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đình Trạm Bạc và lăng mộ ngài tị Tổ dòng họ Nguyễn Đình, Nguyễn Khoa, thuộc thôn Trạm Bạc, xã Lê Lợi, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng, nằm cách trung tâm huyện khoảng 4 km. Đây là công trình kiến trúc văn hóa tâm linh, tín ngưỡng cổ truyền của nhân dân làng Trạm Bạc.
Đình Trạm Bạc thờ 4 vị Thành hoàng: Đông Hải Đại Vương, Nam Hải Đại Vương, Trung nhạc Đại Vương và ngài Nguyễn Khoa Dục. Các ngài đã có công xây dựng đình, miếu và chiêu dân lập ấp, đánh giặc biển (giặc Khánh), sau đó đều tử trận ngày 1/4 và được dân làng thờ phụng.
Công trình do quan tuần phủ Nguyễn Khoa Dục dựng vào năm Tự Đức 2 (1849). Đình Trạm Bạc xưa, được làm trên gò đất cao, hướng Đông Nam, bố cục mặt bằng hình chữ đinh, gồm 3 gian tiền tế và 1 gian hậu cung. Công trình xây dựng kiểu tường hồi bít đốc, đấu trụ hồi văn, tay ngai trụ biểu. Kết cấu bộ khung chịu lực bằng gỗ lim, mái lợp ngói mũi, nền lát gạch bát, trong khuôn viên đình có nhiều cây đa cổ thụ.
Năm 1970, đình được dỡ lấy vật liệu xây dựng một số công trình công cộng: trường học, nhà kho… Trên nền đình được xây dựng nhà trẻ, nên phần lớn đồ thờ bị thất lạc, một phần được dân làng cất giữ.
Theo nguyện vọng của dân làng, năm 2002, nhà trẻ được di chuyển đến địa điểm khác, đình được dựng lại phần hậu cung để thờ phụng các vị Thành hoàng. Năm 2009, nhân dân tiếp tục đóng góp công sức, phục dựng tòa tiền tế bằng vật liệu bê tông cốt thép. Hiện nay, đình Trạm Bạc được trùng tu hoàn thiện, với diện tích khuôn viên 1047,2 m2, bố cục hình chữ đinh, gồm 3 gian tiền tế, 1 gian ống muống và 2 gian hậu cung. Công trình làm kiểu tường hồi bít đốc, đấu trụ hồi văn, tay ngai trụ biểu. Đình hướng Nam như xưa, khuôn viên được xây tường bao bảo vệ, phía trước sân đình là hai cây đa cổ thụ trên 100 năm tuổi; bên phải là lầu bia, bên trong đặt tấm bia đá niên đại Tự Đức 6 (1853), nội dung bia ghi lại quá trình khai khẩn, lập làng, dựng đình, dựng miếu làng Trạm Bạc.
Đặc biệt, trong khuôn viên của đình Trạm Bạc còn có lăng mộ ngài tị Tổ họ Nguyễn Đình, Nguyễn Khoa. Phần lăng mộ này, được di chuyển từ khu Công nghiệp Tràng Duệ về (thuộc làng Tràng Duệ, cùng xã Lê Lợi), sau đó được quy hoạch, xây dựng trên một thửa đất rộng 1.200 m2. Trong khu lăng mộ còn bảo tồn được phần mộ đá của ngài tị Tổ do cụ Nguyễn Khoa Dục trùng tạo năm Tự Đức thứ 5 (1852), nội dung ghi lại quá trình tìm mộ của ngài.
Hiện nay, đình Trạm Bạc còn bảo tồn được một số hiện vật có giá trị như: Sắc phong và tấm bia đá có kích thước vừa phải, nội dung ghi quá trình chiêu dân, lập ấp xây đình, miếu làng Trạm Bạc. Văn bia này, do ngài Nguyễn Khoa Dục soạn vào năm Tự Đức 6 (1853).
Sinh hoạt văn hóa và lễ hội truyền thống tại đình diễn ra vào các ngày 15/2, 1/4 (âm lịch) hàng năm, ngoài ra còn tế thượng điền, hạ điền. Phần hội có các trò chơi: đi cầu thùm, cờ tướng, tổ tôm, kéo co, hát chèo… Lễ hội dân gian truyền thống là nét văn hóa đặc sắc của nhân dân làng Trạm Bạc nói riêng và khu vực đồng bằng Bắc bộ nói chung, nhằm động viên mọi người cùng nhau đoàn kết, góp phần xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp.
Ngày 17 tháng 01 năm 2014, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 236-QĐ/UBND công nhận Đình Trạm Bạc, xã Lê Lợi, huyện An Dương và lăng mộ ngài tị Tổ dòng họ Nguyễn Đình, Nguyễn Khoa là Di tích Lịch sử cấp thành phố.