ĐÌNH VẬT CÁCH HẠ
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đình Vật Cách Hạ thuộc xã Nam Sơn, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng, nằm cách trung tâm huyện khoảng 6 km về phía Tây. Đây là công trình kiến trúc văn hóa tâm linh, tín ngưỡng, cổ truyền của người địa phương làng Vật Cách.
Đình làng Vật Cách Hạ tôn thờ vị Thành hoàng làng Nguyễn Trung Thành. Ông là người Cam Lộ, sinh ngày 2/2/1009, có công giúp nhà vua Hậu Lý đánh Tống, bình Chiêm, được phong chức Bình Chương Tể tướng. Một thời gian sau, ông về làng Cam Lộ chiêu dân, lập phủ. Khi đánh giặc Chiêm lần thứ hai (ngày 12/11) ngài đã hi sinh ở núi Trang Sơn. Dân làng đã thờ ông bằng bài vị và nay được thờ bằng tượng. Thương cảm Trung Thành là một danh tướng trung nghĩa, bậc vĩ nhân thiên cổ, nên được các đời vua ban tặng sắc phong: Thời Lý, Tự Đức, Đồng Khánh, Duy Tân, Khải Định.
Công trình được khởi dựng vào khoảng đầu thế kỷ XX, trên cơ sở tách làng Vật Cách thành hai: Vật Cách Thượng và Vật Cách Hạ. Ngôi đình xưa tọa lạc trên một gò đất cao ở trung tâm của làng. Đình hướng Nam, khuôn viên rộng khoảng hơn một mẫu Bắc Bộ, bố cục mặt hình chữ đinh, gồm 3 gian tiền tế và 1 gian hậu cung. Kết cấu bộ khung chịu lực bằng gỗ lim truyền thống. Mái đình lợp rạ, tường đất và vách vôi rơm, tre nứa. Năm 1964, đình được tháo dỡ, vật liệu dùng xây dựng một số công trình công cộng của làng xã. Trên nền đất đình được xây dựng trường học. Đồ thờ tự phải gửi tạm sang đình Quỳnh Hoàng - làng bên cạnh.
Năm 1997, đình được dân làng phục dựng lại trên nền đất bằng vật liệu bê tông, cốt thép, gồm 3 gian tiền tế và 1 gian hậu cung, một số đồ thờ tự được rước trở lại đình để thờ. Đến năm 2007, đình được tôn tạo khang trang hơn, các hạng mục như nghi môn, nhà bia được xây mới, cây xanh được trồng bổ sung trong khuôn viên, tạo cho công trình thêm hài hòa và đẹp mắt.
Ngôi đình được tôn tạo, thể hiện sự tri ân của nhân dân địa phương đối với những người đã có công với dân, với nước. Đồng thời, đây cũng là địa điểm sinh hoạt văn hóa, tâm linh tín ngưỡng cổ truyền của người dân địa phương, góp phần vào việc phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của thành phố.
Trải qua thời gian, năm tháng, đình còn lưu giữ được một số di vật, cổ vật: Sắc phong: Sắc Khải Định 9 (1924), hòm sắc, đèn nến, khám mờ, tượng Thành hoàng và một số chân tảng kê cột bằng đá niên đại đầu thế kỷ XX.
Hằng năm, vào các dịp thánh đản 2/2; thánh hóa 12/11; dân làng Vật Cách Hạ lại tổ chức cúng tế. Lễ hội thường được tổ chức rất long trọng. Có những năm, người dân địa phương còn tổ chức rước thánh đi quanh làng. Ngoài tế lễ, trong hội còn có các trò chơi thi đấu: như đánh cờ người, chọi gà, tổ tôm, hát chèo, hát ca trù…
Ngày 17 tháng 01 năm 2014, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 223-QĐ/UBND công nhận đình Vật Cách Hạ là Di tích Lịch sử cấp thành phố.