ĐÌNH ĐỒNG LÝ
(Di tích Lịch sử và Kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia)
Đình Đồng Lý thuộc xã Mỹ Đồng, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Đình là một trong những đài tưởng niệm quý giá – một biểu tượng đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của người dân địa phương nhằm tri ân danh tướng có công với dân với nước.
Đình là nơi tôn thờ Thành hoàng làng - danh tướng Sĩ Quyền; một tướng tâm phúc của Hai Bà Trưng, có công trong cuộc khởi nghĩa chống quân đô hộ Đông Hán, đầu công nguyên. Được sự giúp đỡ của của Sĩ Quyền, viên quan lang cùng Nhân dân trong vùng đã chặn đứng các cuộc tiến công của giặc. Đại quân nhà Hán dồn hết sức tiêu diệt đồn, cuộc chiến đấu diễn ra vô cùng ác liệt, cuối cùng Sĩ Quyền đã ngã xuống dưới lưỡi gươm tàn bạo của kẻ thù, ngay tại đồn trại trang Đồng Lý. Trưng Vương thương cảm một vị công thần có công với nước, với dân, ban sắc truyền cho dân trang, lập đền để tôn thờ. Đồng thời, ban cho mỹ tự “Huyết thực muôn đời, cùng thọ mãi với non sông”. Phong tước Đại Vương “Thiên trấn thượng đẳng phúc thần” và cho trang Đồng Lý đèn nhang thờ phụng mãi mãi.
Đình Đồng Lý là một công trình kiến trúc nghệ thuật cổ, có quy mô bề thế. Công trình là sự hòa nhập hữu cơ của hai phong cách nghệ thuật dân tộc, thế kỷ XVII và thế kỷ XIX. Di tích nằm trên khu đất của thôn, xung quanh là cánh đồng lúa. Đình quay hướng Tây, phía trước là con đường liên thôn. Bước vào đình là một bậc tam quan, được sao chép từ mẫu đền Kiếp Bạc (Chí Linh – Hải Dương). Nối tam quan với tiền đường là một khoảng sân rộng, ba mặt xây tường khép kín. Mái lợp ngói vẩy rồng, rêu phong. Đình chính có cấu trúc hình chữ đinh, gồm 5 gian tiền đường và 3 gian hậu cung. Trước mặt tiền đường là 3 gian trung tâm. Tòa tiền đường 5 gian, đứng trên 6 bộ vì kèo gỗ lim, gồm 4 bộ vì giữa và hai bộ vì hồi. Các bộ phận kiến trúc chính như cột, câu đầu, xà, rường, hoành… đều rất chắc và khỏe. Tòa hậu cung được dựng từ 4 bộ vì kèo gỗ lim.
Trường tồn qua năm tháng, với những biến cố lịch sử, hiện đình còn bảo lưu được một số di vật, cổ vật: Nhang án gỗ, long đình, tường rùa và hạc, khám gỗ, tượng Sĩ Quyền, quán tẩy, kiệu bát cống, bia đá, cuốn thư, câu đối…
Sinh hoạt văn hóa truyền thống của đình Đồng Lý: Ngày 10 tháng Giêng, kỷ niệm ngày sinh của Thành hoàng, đồng thời là ngày kỳ phúc; ngày 1 tháng Chạp là ngày thánh hóa. Ngày thánh sinh mở hội 3 ngày liền, ngày thánh hóa quy định của làng không được phép xướng ca. Các lễ vật sau khi tế thần tại đình, được chia hết cho dân làng.
Ngày 18 tháng 01 năm 1993, Bộ Trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin ra Quyết định số 57-QĐ/BT công nhận đình Đồng Lý là Di tích Lịch sử và Kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.