MIẾU PHƯƠNG MỸ
(Di tích Lịch sử và Nghệ thuật cấp quốc gia)
Miếu Phương Mỹ (tên chữ là Ngọc Hoa tự) thuộc xã Mỹ Đồng, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Đây là một công trình tưởng niệm, ghi dấu chiến công của võ tướng Phạm Quảng trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống, thế kỷ X (981) dưới triều vua Lê Hoàn (980 – 1005). Tuy mang tên gọi là miếu, song mọi hoạt động văn hóa, tín ngưỡng diễn ra ở đây lại mang tư cách một ngôi đền, ngôi đình truyền thống.
Lịch sử vị thần được thờ: Hiện nay, trong hậu cung của miếu, trên ban thờ cao, đặt 3 pho tượng gỗ, đó là các vị: Phạm Quảng, Phạm Tử Nghi và Quý Minh Đại Vương, được tôn thờ làm Thành hoàng của làng. Song qua nghiên cứu, miếu chỉ còn lưu giữ được bản thần tích đức thánh Phạm Quảng do Đông các đại học sĩ phụng soạn, dưới niên hiệu Hồng Phúc năm đầu (1572), triều Lê Anh Tông (1557 – 1573) và trạng nguyên Nguyễn Hiền phụng sao dưới triều Lê Ý Tông (1735 – 1740). Phạm Quảng là người địa phương, có công giúp nhà Tiền Lê (Lê Đại Hành) đánh giặc giữ nước, được phong làm Thành hoàng làng Phương Mỹ. Trong quá trình tồn tại, đền, miếu bị hư hỏng, đổ nát, Nhân dân địa phương đem phối thờ Quý Minh Đại Vương và Nam Hải Đại Vương Phạm Tử Nghi tại đình chung.
Miếu Phương Mỹ được dựng trên một cù lao nhỏ, nằm ở phía đông của thôn. Miếu quay hướng Đông, bố cục kiểu hình chữ đinh đơn giản, gồm 5 gian tiền đường và 3 gian hậu cung. Miếu là một công trình kiến trúc đẹp, bốn mặt là đầm nước xanh. Có sân tế xây được bằng gạch xi măng cao 20 m, rộng 2,6 m, dài gần 4 m. Mái lợp ngói mũi, phủ đầy rêu phong, càng làm tăng thêm vẻ cổ kính của công trình. Ba gian giữa tiền đường được lắp hệ thống cửa gỗ, xung quanh xây tường gạch. Tòa tiền đường đứng vững trên 4 bộ vì kèo gỗ lim và hai hồi đốc. Hậu cung là ba gian chuôi vồ.
Chiến thắng Bạch Đằng năm 981 được ghi vào lịch sử dân tộc - một biểu tượng của truyền thống chống giặc ngoại xâm. Hơn nghìn năm đã trôi qua, nhưng những chiến tích oai hùng ấy vẫn còn để lại dấu vết. Di tích miếu Phương Mỹ là một bằng chứng lịch sử - một đài tưởng niệm về chống quân xâm lược Tống lần thứ nhất. Thần tích Phạm Quảng là nguồn sử liệu vô giá, góp phần nghiên cứu nghệ thuật quân sự của vua Lê Hoàn năm 981.
Các di vật quý của di tích: Nhang án, long đình, bát bửu, kiệu bát cống, quán tẩy, sập gỗ…
Trước cách mạng Tháng 8/1945, mọi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của làng Phương Mỹ đều gắn với công lao, sự nghiệp của Phạm Quảng, người con dũng cảm của quê hương. Từ khi đình bị phá, mọi hoạt động được chuyển về miếu: Ngày 18 tháng Giêng, ngày thánh đản - ngày sinh đức Phạm Quảng; ngày 7/10, ngày thánh hóa – ngày mất đức Phạm Quảng; ngày 20/8, ngày khánh hạ.
Ngày 21 tháng 01 năm 1992, Bộ Trưởng Bộ Văn hóa, Thông tin và Thể thao ra Quyết định số 97-QĐ/BT công nhận miếu Phương Mỹ là Di tích Lịch sử và Nghệ thuật cấp quốc gia.