CHÙA
LIÊN HOA
(Di
tích Lịch sử cấp thành phố)
-----
Chùa
Liên Hoa là một công trình kiến trúc văn hóa tâm linh, tôn giáo, tín ngưỡng cổ
truyền của làng Qùy Khê, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng.
Chùa Liên Hoa gắn liền với hình ảnh về những mái chùa thâm nghiêm cổ kính, trầm
mặc, ẩn mình dưới những tán cây cổ thụ đầy linh thiêng huyền bí mà rất đỗi thân
quen ở mỗi làng quê Việt Nam. Từ xưa tới nay dân làng vẫn quen gọi là chùa Qùy
Khê cùng với tên chữ là Liên Hoa. Chùa Liên Hoa là niềm tự hào chung của cộng đồng
cư dân địa phương. Cũng như các làng xã khác, ngôi chùa do Nhân dân địa phương
xây dựng nên. Vì thế ngoài chức năng và nhiệm vụ bao hàm trong tên gọi của một
thiết chế văn hóa cổ truyền là chùa, di tích còn mang chính tên địa danh là
làng Qùy Khê. Tên gọi chính thức trong hồ sơ khoa học của di tích này là chùa
Liên Hoa, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng - Nơi có 2 con
sông Đá Bạc và sông Giá chảy qua, cũng là vùng đất ghi đậm dấu ấn văn hóa lịch
sử và trải qua các thời kỳ, Nhân dân nơi đây đã tham gia tích cực vào các cuộc
kháng chiến chống giặc ngoại xâm.
Theo
truyền ngôn, chùa Liên Hoa được khởi dựng từ khá sớm khoảng thế kỷ XIII gắn liền
với công cuộc khai khẩn vượt đất, lập làng của Nhân dân Qùy Khê. Tuy nhiên, qua
khảo sát thực tế cho thấy chưa phát hiện dấu tích, tư liệu, hiện vật nào thời kỳ
đó. Chỉ biết rằng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, Qùy Khê đã có một số công
trình tôn giáo, tín ngưỡng như đình, chùa, miếu bản thổ… được xây dựng. Chùa
Liên Hoa xưa kia ở khu vực ven đê sông Đá Bạc. Về quy mô kiến trúc ngôi chùa
xưa ra sao đến nay không ai còn nhớ rõ. Năm 1925, dân làng di chuyển chùa về
rìa làng tại vị trí hiện nay. Trải qua thời gian, chùa đã nhiều lần trùng tu
tôn tạo. Năm 2008, do chùa bị xuống cấp nên được nhân dân trùng tu lại 3 gian Hậu
cung. Năm 2012-2014, nhà chùa xây dựng lại 5 gian tòa Tiền đường.
Chùa Liên Hoa tọa lạc trên một gò đất
cao ở phía tây nam của làng. Khuôn viên chùa hiện có diện tích rộng khoảng gần
1.000 m2. Chùa hướng Tây Nam, có bình đồ kiến trúc hình chữ “Đinh”
truyền thống, gồm 5 gian bái đường và 3 gian thượng điện, xây kiểu “tường hồi
bít đốc, đấu trụ hồi văn, tay ngai trụ biểu”. Mái chùa lợp ngói mũi, nền lát gạch
đỏ Giếng Đáy, sân láng xi măng. Bờ nóc trang trí hoa chanh, Chính giữa bờ nóc đắp
biểu tượng bình “cam lồ”, hai đầu đắp đôi kìm ngậm bờ nóc. Tòa bái đường lắp 3 bộ cửa gỗ lim, làm kiểu bức bàn “thượng song, hạ bản”,
trang trí hoa văn đề tài “tứ quý”. Kết cấu bộ khung chịu lực tòa bái đường gồm
4 bộ vì bê tông cốt thép và làm theo lối 5 hàng chân cột; hệ thống hoành rui
làm hoàn toàn bằng gỗ tứ thiết; vì nóc kiểu chồng đấu giá chiêng, vì nách kiểu
chồng rường con nhị, trang trí hoa văn lá lật. Riêng hàng cột hiên được tạo kiểu
trụ đá vuông. Mặt trước các trụ đá chạm nổi các câu đối chữ Hán, các mặt còn lại
đều chạm nổi hoa văn hoa lá, dải lụa, bình “cam lồ”...
Hiện nay, chùa Liên Hoa còn bảo tồn được khá nhiều hiện vật
có giá trị như: bát hương, mộ tháp và đặc biệt là hệ thống tượng thờ. Hệ thống
tượng thờ được bài trí khá chu đáo với các pho tượng: bộ tượng Tam thế Phật, tượng
Thích Ca Mâu Ni Phật, tượng A Di Đà, tượng Quan Thế Âm và Đại Thế Chí, Quan Âm
chuẩn đề, Đức Ông, tượng Thần Thổ Địa, tượng Thích Ca sơ sinh, tượng Tổ Tây… Tổng
cộng 16 pho tượng cổ và đều được sơn son thếp bạc phủ hoàn kim. Tất cả
các pho tượng đều được tạc theo lối tượng tròn, bằng vật liệu gỗ, kích thước nhỏ
hơn người thường, được bảo quản tốt, đường nét hoa văn tạo tác mang phong cách
nghệ thuật từ thời Lê thế kỷ XVII, XVIII đến thời Nguyễn đầu thế kỷ XX. Riêng
pho tượng Thần Thổ Địa được làm bằng vật liệu đất thó. Qua lịch sử xây dựng, kiến
trúc vật chất, nội dung thờ tự và những cổ vật, di vật hiện còn tại di tích
chùa Liên Hoa thực sự là một di sản văn hóa có giá trị cần được bảo vệ và phát
huy.
Xã
Liên Khê nói chung và làng Qùy Khê nói riêng là quê hương giàu truyền thống yêu
nước, đấu tranh cách mạng. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế
quốc Mỹ, nhân dân làng Qùy Khê đã có những đóng góp đáng kể về sức người, sức của
cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Suốt những
năm kháng chiến chống thực dân Pháp, chùa là cơ sở kháng chiến vững chắc, là địa
điểm quy tụ quần chúng nhân dân và lực lượng vũ trang tiến hành các cuộc chiến
đấu chống lại sự xâm lược chiếm đóng của thực dân Pháp.
Sinh hoạt văn hóa và lễ hội truyền thống tại chùa
Liên Hoa, diễn ra vào các ngày âm lịch hằng năm: ngày 15/4 lễ Phật đản, ngày
15/7 lễ Vu Lan và các ngày sóc, vọng hàng tháng. Vào những ngày này, mọi người
thường tập trung về chùa làng cùng nhau sinh hoạt văn hóa tâm linh, tín ngưỡng
cổ truyền. Như một nét đẹp văn hóa truyền thống, lễ hội tại chùa Liên Hoa luôn
duy trì được những thuần phong mỹ tục, có tác động động viên mọi người cùng
nhau đoàn kết, xây dựng quê hương xóm làng thêm giàu đẹp.
Ngày 14/12/2021, Ủy ban nhân dân thành phố ban hành Quyết
định số 3645/QĐ-UBND xếp hạng Chùa Liên Hoa, làng Quỳnh Khê, xã Liên Khê, huyện
Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng là Di tích Lịch sử cấp thành phố.