CHÙA - ĐỀN NHÂN LÝ
(Di tích Lịch sử và Kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia)
Chùa – đền Nhân Lý thuộc xã Cao Nhân, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Di tích hiện nay đã trở thành điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh của người dân địa phương.
Chùa Nhân Lý được khởi dựng thế kỷ XVII. Di tích tọa lạc trên khu đất cao ráo, hướng Đông Nam. Gian phật điện làm theo kiểu chữ đinh, gồm 5 gian tiền đình và 4 gian ống muống, được xây cất trên nền đá tảng cao. Phía trước 5 gian tiền đường, có lan can bao quanh, tạo thành gác chuông. Chính giữa có đắp nổi tên chữ của ngôi chùa “Linh Phúc tự” và niên đại tu tạo gần đây nhất là năm 1989. Chính khoang to nhất tầng hai gác chuông có treo quả chuông đồng. Đây là một trong những cổ vật có giá trị của ngôi chùa, mang dấu tích nghệ thuật điêu khắc đầu thế kỷ XIX. Phía bên tả, hữu gác chuông là vườn tháp. Kết cấu kiến trúc 5 gian tiền đường với 6 hàng cột, tổng số 22 cột, hai vì chính giữa gian trung tâm kết cấu theo lối “kèo ngồi cột trốn”. Cảnh quan chùa thoáng đãng, rộng rãi, khuôn viên mang nhiều nét nguyên vẹn của một nơi tu hành.
Chùa Linh Phúc còn lưu giữ một số hiện vật tiêu biểu: Chiếc hương án tiền, nhiều pho tượng phật, chuông đồng…
Đền Nhân Lý thờ 3 vị Thành hoàng: Quý Minh Đại vương; Quảng Tế và Lôi Công.
Vị Thành hoàng thứ nhất của đền Nhân Lý là Quý Minh Đại vương. Khi nghe tin Hùng Duệ Vương tuổi già, sức yếu, quân Thục liền đem đại binh sang đánh. Khi đó, có người họ Trương, tên Tuấn, tự là Quý Minh về triều chầu vua, xin lĩnh ba vạn hùng binh thẳng tiến Châu Quỳnh đánh quân Thục. Quân Thục bị chặn đánh tan tác, phải rút quân về nước. Quý Minh liền báo tin thắng trận và kéo quân về triều dự lễ mừng công. Sau đó, xin phép vua Hùng đi thăm các chốn doanh đồn cũ trong đó có trang Nhân Lý. Đúng giờ Ngọ, ngày 12/9 (âm lịch) ông hóa. Vua Hùng vô cùng thương tiếc cho bậc công thần, liền truyền cho bản Trang Nhân Lý lập đền thờ phụng. Quý Minh Đại vương được dân bản trang Nhân Lý gọi là đức Thánh cả.
Vị Thành hoàng thứ hai của đền Nhân Lý là Quảng Tế, do lai lịch bị thất lạc, dân làng chỉ còn giữ lại được pho tượng. Văn khấn là một số sắc phong cùng mỹ tự, do các triều nhà Nguyễn ban tặng: Dực bảo Trung Hưng Quảng Tế, Hùng cư sĩ Đại vương, Thượng đẳng thần.
Vị Thành hoàng thứ 3 của đền Nhân Lý là Lôi Công, hiện cũng chỉ còn lại pho tượng và bốn bản sắc phong của các triều vua nhà Nguyễn.
Đền Nhân Lý kiến trúc kiểu chữ nhị, gồm 5 gian tiền đường và 3 gian hậu cung. Các gian cách nhau một khoảng không gian rộng. Trang trí trên kiến trúc “đấu chồng con nhị”, kiểu trụ tròn đế vuông, đầu bẩy. Vì nóc kết cấu kiểu “chồng rường đấu sen”, dưới câu đầu kiểu “tiền kệ hậu bẩy”.
Trải qua thời gian, đền Nhân Lý còn bảo lưu được một số hiện vật: tượng 3 vị Thành hoàng; hòm sắc, đồ gốm sứ, quả chuông, ngoài ra còn một số sắc phong của triều vua Duy Tân, Khải Định.
Ngày 04 tháng 8 năm 1992, Bộ Trưởng Bộ Văn hóa, Thông tin và Thể thao ra Quyết định số 983-QĐ/BT công nhận đền, chùa Nhân Lý là Di tích Lịch sử và Kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.