ĐỀN THỤ KHÊ, CHÙA THIỂM KHÊ VÀ CHÙA MAI ĐỘNG
(Di tích Lịch sử và Nghệ thuật cấp quốc gia)
Đền Thụ Khê, chùa Thiểm Khê và chùa Mai Động thuộc xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, nằm cách trung tâm thành phố 21 km.
Đền Thụ Khê là di tích tưởng niệm của Nhân dân địa phương đối với vị anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo. Trên chặng đường đánh giặc, ông và đoàn tùy tùng đã phóng ngựa lên dãy núi làng Thụ Khê để quan sát địa hình, bố trí trận địa mai phục trên sông giá. Sau thắng lợi trên sông Bạch Đằng, dân làng lập đàn thờ ông làm Thành hoàng.
Đền có kiến trúc kiểu chữ đinh, gồm 3 gian tiền đường và 2 gian hậu cung, một tòa giải vũ năm gian. Toàn bộ công trình đều được dân làng từng bước tôn tạo trên nền đất cũ, nên giá trị đích thực là di tích lịch sử ghi nhận một sự kiện vĩ đại trong thế kỷ XIII, gắn với hoạt động của vị anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo một cách rõ nét.
Một số di vật được bảo tồn tại đền Thụ Khê: Cỗ ngai và bài vị thờ; một pho tượng nhỏ cao 28cm; hương án tiền, bát bửu, bát hương; một mâm bồng đá cao 45cm. Lễ hội truyền thống: Ngày 9/1 hội vật của Tổng; Ngày 15/3 lễ kỷ niệm ba anh em họ Trương giúp bà Trưng đánh giặc; Ngày 20/8 lễ rước đức Thánh Trần.
Chùa Thiểm Khê xưa tên chữ là Hoa Linh tự, được xây dựng từ thời nhà Trần (1226 – 1400). Công trình tọa lạc trên sườn cao, trong khu vực đất rộng, lưng dựa vào chân núi Thiểm. Bên tả có núi Chùa Hang, bên hữu có núi Mẫu Ba. Chùa bị giặc Pháp phá hủy trong thời kỳ kháng chiến 9 năm, sau đó đã được tôn tạo nhiều lần. Hiện tại công trình mang dáng dấp của nghệ thuật phương Tây. Các tòa nhà tại di tích được quy hoạch rất gọn gàng, ngăn nắp. Công trình có vườn, có sân, kiến trúc gồm nhiều tòa ngang, dọc. Đây là minh chứng sống cho một truyền thống văn hóa cổ truyền của làng quê Việt Nam.
Một số di vật được bảo tồn trong chùa Thiểm Khê: Bộ Tam Thế; bộ Di Đà Tam Tôn; tượng Quan Âm; tượng Ngọc Hoàng và Nam Tào Bắc Đẩu; tượng Quan Âm Tọa Sơn; Tượng Thánh Mẫu...
Chùa Mai Động có tên chữ là Lễ Sơn tự. Đây là một công trình lưu niệm về chiến thắng Bạch Đằng năm 1288, trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông lừng lẫy của dân tộc. Di tích hướng Nam, kiến trúc bố cục hình chữ đinh, gồm ba gian tiền đường và ba gian hậu cung. Tiền đường đứng vững trên bộ vì kèo gỗ, mỗi bộ vì 4 hàng chân cột. Kết cấu vì kèo theo lối : “Kèo suốt trụ chống”. Hậu cung là một dãy nhà dọc 3 gian 3 mái. Mái lợp ngói vẩy rồng, cổ kính. Chùa Mai Động thời chiến là vị trí Nhân dân lập kho lương ủng hộ triều đình, hành quân đánh giặc.
Một số di vật được bảo lưu tại chùa Mai Động: Tượng Bồ Tát, tượng Đức Ông, tượng Thánh Tăng, Thạch Thiên Đại Trụ và một số bia đá…
Ngày 13 tháng 02 năm 1996, Bộ Trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin ra Quyết định số 310-QĐ/BT công nhận Đền Thụ Khê, chùa Thiểm Khê và chùa Mai Động là Di tích Lịch sử và Nghệ thuật cấp quốc gia.