ĐỀN THỜ TIẾN SĨ, NHÀ THƠ YÊU NƯỚC LÊ KHẮC CẨN
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đền thờ Tiến sĩ, nhà thơ yêu nước Lê Khắc Cẩn được gọi theo tên của danh nhân Lê Khắc Cẩn, người làng Hạnh Thị, tổng Đại Phương Lang, huyện An Lão, phủ Kiến Thụy, tỉnh Hải Dương. Nay là thôn Hạnh Thị, xã An Thọ, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng. Từ trung tâm thành phố tới di tích khoảng 17,7 km.
Về tiểu sử, công danh, sự nghiệp của Lê Khắc Cẩn được ghi chép trong bia ký, sử liệu, mộc bản cho biết: Thân phụ Lê Khắc Cẩn húy là Tường Vân (được ấm phong chức Triều liệt đại phu - Hàn lâm thị giảng), quê ở xã Hạnh Thị, tổng Đại Phương Lang, huyện An Lão, phủ Kiến Thụy, tỉnh Hải Dương lấy bà Đoàn Thị Tường (được ấm phong Tòng tứ phẩm cung nhân). Ngày mồng 9 (Tân Dậu) tháng 8 năm Quý Tỵ (1833) sinh ra ông Lê Khắc Cẩn (tên húy là Khắc Cẩn đổi là Nghị, tên chữ là Dụng Chi, tên hiệu là Hải Hạnh và Miễn Trai, thụy là Hiến Mục). Thuở bé, Lê Khắc Cẩn thông tuệ, hiếu học, cha dạy học bậc tiểu học, luôn kính cẩn năng đọc, giúp cha biên chép sổ sách. Học xong tiểu học thì theo học quan Huấn đạo huyện Bình Lục họ Vũ, kế đó học quan Phó bảng Lê Phẩm. Quá trình học tập nức tiếng văn tài, các kỳ thi khảo khóa, phúc hạch ở huyện, tỉnh đều đứng đầu bảng… Kỳ thi Hội năm Nhâm Tuất, niên hiệu Tự Đức thứ 15 (1862), ông thi trúng Hội nguyên. Vào thi Đình, được ơn vua ban đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân đệ nhị danh (Hoàng giáp). Tháng 12 năm 1862, ông được bổ chức Tập hiền viện tu soạn, sung vào Kinh diên với chức Khởi cư chú trị kinh đô Huế, niên hiệu Tự Đức 16 (1863) được bổ chức Tri phủ Xuân Trường, niên hiệu Tự Đức 19 (1866) thăng chức Thị giảng học sỹ, Tham biện Nội các sự vụ, niên hiệu Tự Đức 20 (1867) vâng mệnh vua làm Phó chủ khảo trường thi Hương Nghệ An… Hiện tại chưa xác định được năm mất của ông.
Tiến sĩ Lê Khắc Cẩn không chỉ nổi tiếng quan trường mà cả thơ văn, đặc biệt những áng thơ văn thể hiện lòng yêu nước sâu sắc, ông còn để lại cho đời nhiều tập thơ, điếu văn, văn tế như: Hải Hạnh văn phái; Hải Hạnh thi tập, Miễn Trai văn tập, Hải Hạnh thi văn tập, Biểu tòng chinh…
Tiến sĩ Lê Khắc Cẩn là một vị quan thanh liêm, chính trực, yêu nước, thương dân, thông qua những áng văn, vần thơ, ông bày tỏ nỗi lòng ngưỡng mộ trước quan, quân đất Việt anh dũng, chiến đấu, hy sinh chống lại giặc Pháp xâm lược, để bảo vệ, đất nước, quê hương. Để tri ân những công lao của nhà thơ yêu nước Lê Khắc Cẩn, thành phố Hải Phòng đã quyết định đầu tư xây dựng công trình đền thờ Tiến sĩ, Nhà thơ yêu nước Lê Khắc Cẩn, ngày 13/10/2010 công trình được khánh thành. Với kiểu kiến trúc chữ Đinh truyền thống, bốn mặt xung quanh đều mở rộng hàng cột để có thể đi vòng quanh đền như thiết kế của một công trình tưởng niệm. Đền thờ chứa đựng nhiều hiện vật góp phần làm nên giá trị văn hóa, tín ngưỡng như: Long ngai, bài vị Tiến sĩ, nhà thơ yêu nước Lê Khắc Cẩn, bát bửu, biển rước, nhang án, hệ thống hoành phi, câu đối…
Đền thờ Tiến sĩ, Nhà thơ yêu nước Lê Khắc Cẩn là một công trình kiến trúc văn hóa, tín ngưỡng, là không gian để tưởng niệm và tôn thờ vị Song Nguyên Hoàng giáp duy nhất của thành phố Hải Phòng trong thời Nguyễn (thế kỷ XIX, XX). Đền thờ có giá trị lịch sử văn hóa, là địa điểm để thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên thành phố đến học tập, trải nghiệm và noi gương, qua đó giáo dục truyền thống lịch sử, truyền thống yêu nước cho các thế hệ trẻ. Ngày 09/10/2019, đền thờ được UBND thành phố xếp hạng Di tích Lịch sử cấp thành phố (Quyết định số 2616/QĐ-UBND).