CHÙA VIỆT KHÊ (Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố)

CHÙA VIỆT KHÊ

(Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố)

-----

Chùa Việt Khê (còn gọi là chùa Bà Đanh – Huyền Quang Tự) thuộc xã Tân Dân, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng; chùa cách trung tâm thành phố khoảng 17km. Chùa là công trình văn hóa tâm linh, tín ngưỡng, do chính cộng đồng dân cư nơi đây xây dựng, nhằm gìn giữ thuần phong mỹ tục của quê hương, tri ân những người có công với dân, với nước.

Theo truyền ngôn, chùa Việt Khê được xây dựng vào thời nhà Mạc (thế kỷ XVI) và đã trải qua nhiều lần trùng tu, trong đó có lần trùng tu lớn vào Triều Minh Mạng (đầu thế kỷ XIX). Chùa là một công trình kiến trúc cổ, có quy mô vừa phải, được xây dựng cấu trúc kiểu chữ đinh (J), gồm 3 gian tiền đường, 02 gian hậu cung; hệ thống khung bằng gỗ tốt, mái lợp ngói mũi (ngói ta)… Tuy trải qua khoảng gần 200 năm chùa vẫn được bảo tồn, gìn giữ. Năm 1994, Nhân dân địa phương đã xây dựng thêm 03 gian bái đường ghép sát vào nhà Phật điện. Chính vì vậy chùa đã có cấu trúc theo kiểu chữ nhị biến thể như hiện nay.

Mở đầu khuôn viên của chùa là một Đài tưởng niệm các liệt sỹ đã hy sinh anh dũng tại đây để bảo vệ cơ sở kháng chiến trong trận càn quét của địch đầu năm 1949. Đài tưởng niệm được đặt ngay cạnh lối vào chùa, dưới gốc si cổ thụ, được xây dựng vào những năm 1990. Cũng thời gian này, được sự quan tâm của chính quyền địa phương, Nhân dân nơi đây đã xây dựng thêm một nhà bái đường sát phía trước, tạo thành “Nhị bái đường”. Đồng thời nhà chùa còn dựng lại 02 ngôi tháp gạch tại vườn trước sân để thờ người có công lập lên chùa và vị sư chú đã ngã xuống trước bom đạn của quân thù.

Mặt bằng kiến trúc chính của ngôi chùa được bố cục theo kiểu chữ đinh, gồm 3 gian bái đường, 02 gian hậu cung. Tường hồi và xung quanh được xây bằng đá. Bờ nóc và bờ giải để trơn nhưng đấu với nhau thành trụ chữ T khéo léo. Trong đó tòa bái đường gồm ba gian và 04 bộ vì kèo. Các vì kèo cấu tạo theo kiểu “Thượng chữ công, hạ ván bưng” được bào trơn, bằng gỗ lim. 02 bộ vì kèo gian chính cung có 04 hàng chân cột, 02 bộ vì hồi được cấu tạo theo cách trốn cột cái. Hậu cung chùa chia làm 02 gian với 03 bộ vì kèo. Các bộ vì kèo tòa hậu cung cũng có kết cấu tương tự nhưng mỗi bộ vì chỉ gồm 02 cột cái, 02 đầu xà nách được gài thẳng vào tường nhằm tăng độ thoáng cho phật điện. Nền nhà hậu cung được xây cấp từ thấp lên cao và ốp gạch men để bài trí các pho tượng Phật, đồ thờ tự. Hai bên tả hữu bái đường bố trí 02 ban thờ Mẫu và Đức Ông. Phía ngoài đặt 02 ban thờ Tổ quốc và các vị sư tổ. Nhìn chung di tích chùa Việt Khê có bố cục tương đối gọn, kiến trúc nghệ thuật đơn giản nhưng khá chắc chắn mang đậm phong cách nghệ thuật kiến trúc đầu thời Nguyễn.

Trải qua thời gian, chiến tranh tàn phá, mưa bão nên nhiều di vật cổ tại chùa bị thất lạc và hủy hoại, không còn nhiều; chỉ còn bảo lưu được một số di vật, đồ thờ tự và hiện vật cổ tương đối có giá trị về mặt nghệ thuật và niên đại, cụ thể như:

- Tượng A Di Đà, pho tượng đẹp được tạc với kích thước lớn hơn các pho tượng khác trong chùa; tượng ở tư thế ngồi thiền trên đài sen gồm 4 lớp cánh.

- Tượng Quan Âm đứng trên đài sen, gồm 2 pho có kích thước giống nhau, mình mặc áo pháp, đầu búi tóc, hai tay nâng bông sen, có niên đại thế kỷ XIX.

- Tượng Thích Ca, tạc ở tư thế đứng, đầu đội mũ phật, mình mặc áo pháp, tay đặt trước ngực trong tư thế thuyết pháp, niên đại thế kỷ XVIII

- Tượng Ngọc Hoàng, ngồi trên bệ rồng trong trang phục Hoàng đế.

- Tòa Cửu Long đứng giữa là tượng Thích ca sơ sinh, xung quanh tạc 09 rồng cùng các vị thiên thần, nhã nhạc đứng chầu.

- Chuông đồng có kích thước cao 55 cm, đường kính 31 cm, được đúc vào thời kỳ Minh Mạng thứ XII (1831).

Ngoài ra chùa còn có một số tượng, đồ thờ khác có niên đại thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX như: Tượng Mẫu; 02 pho Tượng Đức Ông; 02 pho Tượng Hộ Pháp, 02 pho có niên đại thế kỷ XIX; bát hương lớn bằng đồng, có niên đại đầu thế kỷ XX; Tượng Sư Tổ 02 pho, thế kỷ XX…

Mặc dù phải di chuyển, tu tạo nhiều lần nhưng chùa Việt Khê vẫn giữ nét sinh hoạt văn hóa truyền thống. Hằng năm, vào dịp mồng 9/01 dân làng và các tăng ni, phật tử tổ chức lễ hội chùa. Trong dịp lễ hội, ngoài việc tế lễ, dâng hương còn diễn ra nhiều hoạt động thể thao, thi đấu bơi thuyền, đấu vật, chọi gà… Đặc biệt đấu vật là bộ môn thi rất được người dân địa phương ưa chuộng, hứng thú, cổ vũ, nó trở thành bộ môn thể thao truyền thống của người dân Việt Khê. Chính vì vậy nhiều giải thưởng lớn về môn vật của huyện, của thành phố đã do các đô, người Việt Khê giật giải.

Ngày Phật Đản cũng như các ngày sóc, vọng hàng tháng, các dịp Tết Nguyên Đán dân làng Việt Khê, các hội viên hội quy, tăng ni, phật tử không quên dâng hương tại Đài Liệt sỹ để tưởng nhớ đến những con người ở đây đã anh dũng hy sinh, góp phần làm lên những kỳ tích để cho quê hương, đất nước có ngày an bình và thịnh vượng như hôm nay.