CHÙA CÂU HẠ
(Di tích Lịch sử kháng chiến)
Chùa
Câu Hạ thuộc xã Quang Trung, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng là địa
điểm ghi nhận nhiều sự kiện lịch sử trong các phong trào yêu nước, đấu
tranh cách mạng cũng như trong các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp,
đế quốc Mỹ xâm lược của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương.
Cuối thế kỷ 19, hưởng ứng phong trào Cần Vương, ông Bùi Đình Trạch, người làng Câu Hạ đã chiêu mộ dân địa phương tập trung tại chùa Câu Hạ xây dựng căn cứ kháng chiến, tận dụng vũ khí thô sơ, tự tạo để đánh giặc giữ làng. Trận đánh tiêu biểu nhất mà nghĩa quân Bùi Đình Trạch tiến hành là trận đánh bốt Sòi, tiêu diệt 4 lính Pháp, thu 4 súng và nhiều chiến lợi phẩm khác.
Trong những năm đấu tranh vận động thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, làng Câu Hạ có ông Dương Đức Cù tham gia tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí hội, đã xây dựng cơ sở cách mạng đầu tiên tại xã; sau thực dân Pháp đã cho lính về bắt ông, lục soát đình chùa tìm tài liệu.
Cách mạng tháng Tám thành công, chùa Câu Hạ là nơi chứng kiến quyền làm chủ của nhân dân làng Câu Hạ, công dân của một nước độc lập, cầm lá phiếu bầu ra Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngay trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, chùa Câu Hạ đã thực hiện tiêu thổ tòa tiền đường, không cho địch chiếm đóng làm chỗ trú chân. Nhà chùa đã ủng hộ quả chuông quý cho kháng chiến đúc rèn vũ khí.
Cũng ngay sau lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, xã Quang Trung thành lập đội quyết tử, lấy chùa Câu Hạ làm địa điểm tập hợp lực lượng, luyện tập và xuất quân trong các trận đánh. Là cơ sở tôn giáo đạo Phật đã thực hiện tiêu thổ kháng chiến nên địch ít chú ý hơn, những cán bộ về địa phương hoạt động đã lấy chùa Câu Hạ làm địa điểm tập kết. Ngoài việc tổ chức đón tiếp, bố trí nơi ăn ở, nhà chùa, nhà sư trụ trì còn xây dựng các hầm bí mật trong phật điện, ngoài bờ ao, bờ tre nhằm tạo điều kiện thuận lợi và đảm bảo bí mật an toàn tuyệt đối cho các cán bộ hoạt động tại địa phương. Sư trụ trì thời gian này là Trịnh Quang Hường đã tích cực tham gia ủng hộ kháng chiến. Dưới hình thức nhà sư, ông đã bí mật vận chuyển công văn, giấy tờ, chỉ thị của cấp trên đến các cơ sở kháng chiến trong toàn huyện, tạo sự liên kết đồng bộ, phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương trong cuộc kháng chiến. Kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc thắng lợi, chùa Câu Hạ đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương kháng chiến hạng II.
Phát huy truyền thống; chùa Câu Hạ tiếp tục là một căn cứ hậu phương tích cực trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Ngay sau sự kiện “vịnh Bắc Bộ” ngày 5/8/1964, Công ty Du lịch Hải Phòng đã về chùa Câu Hạ xây dựng các căn nhà phục vụ đưa đón khách du lịch trong và ngoài nước đến nghỉ ngợi, điều dưỡng. Một thời gian sau, khoa Ngoại bệnh viện Hữu nghị Việt – Tiệp về tiếp quản làm nhà cứu chữa thương bệnh binh; sau đó bàn giao cơ sở vật chất này cho trường đào tạo và bồi dưỡng cán bộ của Ban Tổ chức chính quyền thành phố, nay là sở Nội vụ Hải Phòng.
Chùa Câu Hạ, xã Quang Trung đã được Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng xếp hạng Di tích Lịch sử kháng chiến tại Quyết định số 2171-QĐ/UBND ngày 07/11/2007.