ĐÌNH QUÁN TRANG
Di tích lịch sử văn hóa cấp
thành phố
Đình Quán Trang thuộc
xã Bát Trang, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng là một ngôi đình lớn của Tổng
Quan Trang xưa, tọa lạc gần trung tâm hành chính xã Bát Trang, một vùng đất có
đất đai màu mỡ ba mặt giáp sông. Đình thờ các vị thành hoàng Đông Hải Đại
Vương, Nam Hải Đại vương và Bùi Thần Tiên.
Theo thần tích để lại
nhân vật Đông Hải Đại Vương có tên Đoàn Thượng là người làng Xuân Độ, huyện Gia
Phúc nay là huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương. Ông là con của vú nuôi Thái sử Sâm
nhà Hậu Lý. Khi Thái tử lên làm vua đã cho Đoàn Thượng làm quan, có lúc trấn thủ
miền ven biển xứ Đông. Ông đã giúp dân khai khẩn ruộng hoang, đắp đê ngăn nước
mặn, mở mang diện tích làng xóm. Khi Trần Thủ Độ lập mưu ép Lý Chiêu Hoàng phải
nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh và ám hại Lý Huệ Tông, Đoàn Thượng đem quân
chiếm xứ Đông. Vậy nên nhân dân đều ghi nhớ công ơn của ông.
Vị thành hoàng thứ
hai là Nam Hải Đại Vương tức Phạm Tử Nghi hay còn gọi là Đức Thánh Niệm - một
nhân vật lịch sử ở miền Duyên Hải Bắc bộ. Theo thần tích được lưu giữ tại Lăng
Miếu Đôn Nghĩa, đình Niệm và nhiều di tích khác còn ghi chép về cuộc đời và sự
nghiệp của ông: Đời Lê Chí Hòa lập bia ký, đời Lê Vĩnh Thịnh ban phong mỹ tự:
“Danh Dương Bắc quốc, Văn võ thánh thần”.
Nhân vật thứ ba là
Bùi Thần Tiên tức Bùi Mộng Hoa, sinh năm 1293 - chưa rõ năm mất người xã Trường
Thành, huyện An Lão, năm 20 tuổi ông đỗ Thái học sinh, làm tuyên phủ xứ Châu
Hòa. Khi quân Chiêm Thành xâm phạm biên giới, ông tham gia đánh giặc và được
thăng chức khu mật viện và được ban thực ấp ở trang Hoa Chữ, Phương Chữ. Khi Hồ
Quý Ly cướp ngôi nhà Trần, đã hai lần cho sứ mời về triều nhưng ông nhất quyết
không ra, sau bỏ lên núi Voi tu, không rõ tung tích.
Theo truyền ngôn của
dân làng, đình được xây dựng từ cuối đời Lê - Mạc thế kỷ XVII và được trùng tu
vào thời Nguyễn. Đình có bố cục kiểu chữ Công gồm 5 gian tiền đường, 2 gian ống
muống, 3 gian hậu cung. Tiền đường kết cấu 5 gian, 6 vì cột gỗ, gồm 24 cột… kết
cấu vì nóc mái kiểu giá chiêng. Ống muống - hậu cung kết cấu bộ khung gỗ của loại
kiến trúc kiểu chữ đinh được kết cấu theo lối “chéo đao tàu góc” với những đường
lá mái cong, lượn.
Một số di vật đáng
quan tâm tại đình quán trang
1. Ngai khám, bài vị
3 bộ, nghệ thuật thời Nguyễn, bài trí tại tòa hậu cung
2. Nhang án gỗ: 01
chiếc
3. Long đình, bát biểu
1 bộ 8 thanh
4. Bát hương đại,
men hoa nam: 01 chiếc
5. Sắc phong: Cho ba
vị thành hoàng có 12 bản thuộc các đời vua triều Nguyễn như Tự Đức, Thành Thái,
Duy Tân, Khải Định
6. Câu đối: 03 đôi,
đại tự: 02 bức
Lễ hội của đình được
diễn ra vào ngày 15 tháng giêng. Các họ tộc trong làng đều tập trung mang lễ vật
là sản phẩm ra đình tế lễ thành Hoàng. Tại đây diễn ra các trò chơi dân gian
như thi hát chèo, hát văn, hát sẩm…Ngoài ra tại khuôn viên của đình vào ngày 2
tháng 4 âm lịch diễn ra lễ tưởng niệm tập thể, tưởng nhớ hương hồn của 63 người
dân vô tội bị giặc Pháp khủng bố năm 1949. Năm 1949 là một năm vô cùng ác liệt
trong cuộc chiến chống Pháp khi quân địch liên tiếp hành quân, đốt phá xóm
làng, gây nhiều tội ác dã man đối với nhân dân. Để ghi nhớ sự kiện năm 1949 một
đài tưởng niệm đã được khởi dựng năm 1990.
Di tích đình Quán
Trang là một trong những công trình kiến trúc cổ, phản ánh nhu cầu văn hóa tín
ngưỡng của người dân địa phương. Qua vài lần trùng tu, công trình hiện còn giữ
được những nét riêng độc đáo của một công trình văn hóa, bảo lưu nhiều tiêu bản
chạm khắc gỗ mang hình linh vật, trong bộ tứ linh, phong cảnh thiên nhiên, cây
cỏ, mây nước…mang dấu ấn nghệ thuật thời Nguyễn nửa đầu thế kỷ XX. Bên cạnh đó,
đình còn là nơi tôn vinh các bậc tiền bối có công xây dựng quê hương, ghi nhớ
căm thù, tội ác của đế quốc thực dân xâm lược đối với nhân dân. Đây chính là những
bài học bổ ích góp phần vào giáo dục lịch sử, truyền thống cách mạng của quê
hương, đất nước đối với thế hệ trẻ.
Nhằm tiếp tục bảo tồn và phát huy những giá trị về lịch sử và văn hóa, Ủy
ban nhân dân thành phố công nhận Di tích đình Quán Trang, xã Bát Trang, huyện
An Lão là di tích Lịch sử văn hóa tại Quyết định số 888/2006/QĐ-UBNS ngày 26
tháng 4 năm 2006.