ĐÌNH HẠ TRANG
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đình Hạ Trang thuộc xã Bát Trang, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng, nằm cách trung tâm huyện khoảng 7km. Đây là công trình kiến trúc văn hóa tâm linh, tín ngưỡng, cổ truyền của người địa phương.
Theo truyền ngôn, đồng thời qua thống kê văn tế lưu tại làng cho biết, đình Hạ Trang thờ hai vị Thành hoàng: Đông Hải Đại Vương Đoàn Thượng; Thuận Thái đệ nhị cung phi Tôn Thần (còn gọi là Vua Bà). Thành hoàng Đoàn Thượng là một võ tướng rất giỏi thời Lý, có nhiều công lao xây dựng và bảo vệ nền độc lập của dân tộc. Ngài đã đánh thắng giặc Muỗi ở Quốc Oai, được triều đình ban thưởng và sau đó cho cai quản đất ở Hồng Châu. Vị Thành hoàng thứ hai: Thuận Thái đệ nhị cung phi Tôn Thần. Theo truyền ngôn địa phương, bà là người địa phương được phong là Cung phi trong cung đình. Một lần, về thăm quê, bà bị ốm nặng. Khi võng long về đến làng Nghĩa Trang, thì bà qua đời (vào ngày 22/4). Sau đó, quan quân chưa kịp an táng, thì thi thể bà đã bị mối xông thành một ngôi mộ lớn.
Đình Hạ Trang được khởi dựng từ thời Lê Trung Hưng, thế kỷ XVIII, ban đầu chỉ bằng tranh tre, nứa lá. Năm 1898, dân làng xây ngôi đình ở vị trí chùa Hạ Trang. Đình được xây dựng đẹp, bằng vật liệu thiên nhiên truyền thống. Công trình quay hướng Đông, cấu trúc mặt bằng chữ đinh, gồm 5 gian tiền tế và 2 gian hậu cung. Đình có cây cổ thụ và giếng nước. Giai đoạn 1947 – 1950, đình bị tiêu thổ kháng chiến; mãi đến năm 2009 mới được phục dựng lại. Công trình hướng Tây, kiến trúc mặt bằng chữ công, gồm 7 gian tiền tế, 3 gian ống muống và 3 gian hậu cung. Di tích có quy mô khá bề thế, bộ khung chịu lực bằng gỗ lim, các bộ vì, kèo có kích thước to, khỏe, chắc chắn. Toàn bộ hệ thống chân cột của đình đều được kê trên chân tảng đá - chân tảng tạo ba cấp theo ý nghĩa dịch học thiên, địa, nhân. Cấp dưới cùng vuông, tượng trưng cho đất, cấp giữa tròn hình côn, thể hiện cho người, cấp tròn trên cùng, thể hiện cho trời. Nền đình được lát gạch bát, đất nung khổ lớn… Phía trước, còn có công trình phương đình, tạo thêm vẻ đẹp, uy nghi, tư thế hoành tráng cho ngôi đình Hạ Trang.
Trải qua thời gian, năm tháng, các đồ thờ tự cũng bị mất mát, thất lạc theo. Hiện nay đồ thờ tự trong nội thất đình đều là các đồ mới tạo tác. Tuy nhiên, do đồ thờ được các cơ sở sản xuất có tay nghề cao, nên việc bài trí trong đình rất có giá trị thẩm mỹ như nhang án, long ngai, bài vị, câu đối đại tự, kiệu bát cống…
Tại đình Hạ Trang xưa, hàng năm vào các ngày 22/4, dân làng lại tổ chức lễ hội kỷ niệm ngày hóa của Vua Bà; ngày 6/12, ngày hóa của Đức thánh Đoàn Thượng. Ngoài phần tế lễ, còn có hội như: Đi cầu thùm, đập niêu, cướp cờ, hát chèo sân đình… Ngày nay, địa phương đang từng bước khôi phục các nét đẹp trong lễ hội truyền thống xưa.
Ngày 17 tháng 01 năm 2014, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 226-QĐ/UBND công nhận đình Hạ Trang là Di tích Lịch sử cấp thành phố.