ĐÌNH ĐẠI TRANG
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đình Đại Trang thuộc xã Bát Trang, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng, nằm cách trung tâm xã 1km. Đây là công trình kiến trúc văn hóa tâm linh, tín ngưỡng cổ truyền của người địa phương.
Căn cứ bản khai thần tích, thần sắc của làng, đình Đại Trang thờ 3 vị Thành hoàng: Quý Minh thượng đẳng thần; Mộc Linh tôn thần và Bùi Linh tôn thần. Đây là 3 vị nhân thần có công bảo vệ đất nước, che chở cho nhân dân nên được dựng miếu, ban sắc thờ tự, tôn phong là Thành hoàng làng… Tuy các vị Thành hoàng không rõ lai lịch, nhưng theo dân gian trong vùng, khi lập làng, mở đất, vùng đất này còn hoang vu, dịch nạn và thiên nhiên khắc nghiệt nên các bậc tiên công đã dựng đình, xây miếu thờ phụng để trấn yểm, giúp nhân dân an cư, lạc nghiệp.
Trong hậu cung đình còn lưu giữ tấm bia năm Chính Hòa thứ 24 (1703), đình làng Đại Trang được khởi dựng từ trước thế kỷ thứ XVII, trên một gò đất cao (được gọi là đống). Đình có kiến trúc chữ đinh, hướng Tây, gồm một tòa đại bái 5 gian và hậu cung 3 gian. Mái đình, có rồng chầu mặt nguyệt, 4 góc đao cong, có long phượng hồi chầu. Căn cứ vào một số chân tảng, đây là ngôi đình có quy mô lớn. Phía trước đình, có hai cây đa cổ thụ, phía dưới có bia hạ mã… Năm 1955, trong phong trào cải tạo xã hội chủ nghĩa, tòa đại bái của đình được tháo dỡ làm trường học, nhà kho, chỉ còn lại phần hậu cung. Mãi đến năm 1962, nhân dân mới phục dựng và tôn tạo lại ngôi đình. Di tích hiện nay, vẫn hướng Tây, tòa nhà chữ nhất, kiểu tường hồi bít đốc, đấu trụ tay ngai. Bên trong chia hai phần: Tiền bái 3 gian và cung cấm 2 gian… Phía ngoài khuôn viên, đình Đại Trang còn lưu giữ 07 tấm bia cổ. Những tấm bia này có niên đại trải dài suốt thời Nguyễn.
Về giá trị lịch sử, trong kháng chiến chống Pháp, đình Đại Trang là nơi tập trung của dân quân du kích. Trong khuôn viên đình có gò đất cao, dân quân đã đào hầm bí mật, để trú ẩn trong những năm chiến tranh. Đặc biệt, tại địa điểm đình, đã chứng kiến nhiều đồng chí cán bộ về đây dạy võ cho dân quân, du kích, như đồng chí: Phan An, Khóa Nam…Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đình là nơi sơ tán của Trường Chính trị Tô Hiệu.
Công trình di tích được kế thừa trong quá trình lịch sử: Tòa hậu cung, kiến trúc thời Nguyễn, hiện còn lưu giữ được một số cấu kiện, kiến trúc cũ: đầu dư, ván mê, cửa võng,…; tòa tiền bái có kế thừa những chi tiết kiến trúc cổ như đầu dư, cốn mê,.. ; khuôn viên còn lưu giữ được hệ thống bia đá, tảng kê chân cột, bó vỉa và một số gạch kiến trúc có giá trị văn hóa.
Lễ hội truyền thống tại đình Đại Trang vào ngày 5/5 và ngày 11/11. Đây là ngày hóa của các vị Thành hoàng. Ngoài ra, còn một lễ hội diễn ra vào ngày 8/4 - là lễ rước nước, cầu mưa. Trong lễ này, đại diện bô lão trong làng đi thỉnh nước về đình cúng khao. Phần hội có trò chơi kéo co, đánh đu, đua thuyền trên sông… Hiện nay lễ hội không còn duy trì, mà chỉ làm lễ.
Ngày 17 tháng 01 năm 2014, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 225-QĐ/UBND công nhận đình Đại Trang là Di tích Lịch sử cấp thành phố.