ĐÌNH TIÊN ĐÔI NGOẠI
(Di tích Lịch sử văn hóa cấp thành phố)
Đình Tiên Đôi Ngoại nằm trên địa bàn xã Đoàn Lập, huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng, cách trung tâm thành phố khoảng 25 km.
Đình Tiên Đôi Ngoại thờ 2 vị Thành hoàng có công chống giặc Nguyên Mông trên sông Bạch Đằng năm 1288 là Công Tính Lang và Công Tính Lai.
Khi giặc Nguyên Mông xâm lược nước ta, vua Trần truyền hịch tìm người có tài thao lược đánh giặc. Lúc bấy giờ, hai ông Công Tính Lang và Công Tính Lai có tài văn võ, trí dũng hơn người đã đầu quân đánh giặc và được phong hàm chỉ huy quân đội. Hai ông được lệnh đem quân đi tuần phong, bãi tạ Điện Tiền, thủ lĩnh thủy bộ binh mã, tuần phong miền Đông Bắc, với địa thế sơn thủy hữu tình, 2 ông đã lập đồn trú tại trang Tiên Đôi. Hai đội dân binh đã tham gia vào đạo quân của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn chỉ huy chiến đấu và chiến thắng ở Vạn Kiếp, Bạch Đằng Giang. Sau chiến thắng, 2 ông được phụng chiêu mừng đại thắng, trên đường tới cửa Lục Đầu Giang, gặp cơn giông sấm sét, thuyền của 2 ông bị cuốn ra biển. Hai ông hóa vào ngày 12/2/1288. Vua biết tin đã sai sứ giả đi tìm, làm lễ khất phúc sắc phong thần:
Phong cho Công Tính Lai nguyên tự thần hiệu Nhất Phong Lang Công Đại Vương; phong cho Công Tính Lai “Lai Công Đại Vương”, tặng phong Đương cảnh Thành hoàng; tặng cho Tiên Đôi Ngoại trang lập miếu phụng sự.
Đình Tiên Đôi Ngoại nằm trên diện tích khoảng 2000 m2, mặt chính quay hướng Tây Bắc, với kiến trúc kiểu chữ Đinh 5 gian. Trên cơ sở nền móng và thực kiến trúc ngôi đình cũ (đã được tháo dỡ năm 1979) tòa bái đường được phục dựng như hình bóng ngôi đình xưa, kiểu “chéo đao tàu góc”. Hiện nay ngôi đình được thu gọn xây cất theo lối “tường hồi bít đốc” chỉ giữ lại một số cấu kiện truyền thống của ngôi đình cũ như góc màn, rui, hoành… Một số di vật còn lưu giữ tại đình: nhang án tiền, ngai án, bài vị, hòm đựng sắc, ống quyển, đại tự gỗ, câu đối gỗ, án đọc văn, bát bửu…
Sinh hoạt lễ hội của đình được tổ chức vào các ngày sinh (10/11), ngày hóa (12/2). Ngoài việc tham gia và tổ chức ca hát diễn xướng trong lễ hội còn bảo lưu truyền thống bơi thuyền tháng 8 tại khu vực lạch sông. Ngày nay, phong tục này đã được tổ chức thành phong trào thi trong dịp lễ Quốc khánh 2/9.
Đình Tiên Đôi Ngoại là một công trình tín ngưỡng, nơi sinh hoạt văn hóa của Nhân dân địa phương, vừa tri ân công lao của các bậc tiền nhân, vừa góp phần giữ gìn văn hóa truyền thống Việt Nam. Với những giá trị về lịch sử và văn hóa, ngày 30 tháng 5 năm 2008, Ủy ban nhân dân thành phố đã ban Quyết định số 885/QĐ-UBND xếp hạng đình Tiên Đôi Ngoại là di tích Lịch sử Việt Nam cấp thành phố.