ĐÌNH, CHÙA HÀM DƯƠNG
(Di tích Lịch sử Kháng chiến cấp thành phố)
Đình, chùa Hàm Dương thuộc xã Hòa Bình, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. Theo nghiên cứu đình, chùa được xây dựng từ thế kỷ 19 (thời Nguyễn). Hai công trình này đã tạo thành cụm di tích hoàn chỉnh, phản ánh những nét bản sắc văn hóa của cộng đồng dân cư làng Hàm Dương trong lịch sử.
Trong không khí của những ngày cách mạng tháng Tám trên cả nước, ngày 20/8/1945 khởi nghĩa giành chính quyền của huyện Vĩnh Bảo thắng lợi. Ngày 22/8/1945, ban cán sự Việt Minh đã cử ông Nguyễn Đức Dần, Phạm Đình Hàm, Lê Văn Hiếu về Hòa Bình tuyên bố xóa bỏ chính quyền cũ, thành lập chính quyền lâm thời. Toàn bộ những hoạt động này được tiến hành tại đình Hàm Dương. Phấn khởi được trở thành công dân của một nước độc lập, có quyền tự do, nhân dân xã Hòa Bình đã nô nức kéo về đình tổ chức mít tinh chào đón sự ra đời của chính quyền mới. Từ đây, đình đã trở thành trụ sở làm việc của cơ quan chính quyền mới cho đến ngày toàn quốc kháng chiến.
Trong những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đình và chùa là nơi lực lượng du kính, bộ đội địa phương lấy làm điểm tập trung, huấn luyện quân sự. Giai đoạn 1946 - 1950, trong điều kiện huyện Vĩnh Bảo vẫn còn là một vùng tự do, đình đã tổ chức đón nhận các cơ quan chính quyền cách mạng Hải Kiến về Hòa Bình để xây dựng căn cứ cách mạng.
Ngày 8/2/1950, thực dân Pháp đánh chiếm huyện Vĩnh Bảo. Tháng 3/1950, địch càn quét chiếm đóng xã Hòa Bình và lập ra chính quyền tay sai tề ngụy. Chúng đã tăng cường lùng sục, càn quét, bắt bớ, tù đầy và giết hại cán bộ, chiến sĩ cách mạng, dân quân du kích đang hoạt động tại địa phương, làm giảm lòng tin của nhân dân vào cuộc kháng chiến do Đảng lãnh đạo. Song với tình thần yêu nước son sắt, cán bộ và nhân dân xã Hòa Bình vẫn duy trì cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Xã tổ chức nhiều trận đánh chống càn, phá đồn bốt tề ngụy, làm cho địch phải chùn bước, rút khỏi làng xã. Trong cuộc chiến đấu bảo vệ làng, đình và chùa Hàm Dương đã chứng kiến nhiều trận đánh tiêu biểu như trận: Ngày 14/4/1952, địch tổ chức một trung đội từ Nam Am bất ngờ tập kích bao vây đình Hàm Dương. Lúc này trong đình chỉ còn lại 7 đồng chí du kích, các chiến sĩ đã bám trụ kiên cường, giữ vững trận địa, buộc quân địch phải rút lui.
Sau khi hệ thống đồn, bốt của tề ngụy được xây dựng tại Hàm Dương bị quân ta triệt phá hoàn toàn, cuối năm 1952, đình được lấy làm địa điểm dạy học của trường phổ thông cấp I xã Hòa Bình.
Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, đình tiếp tục phát huy vai trò là chỗ dựa của cộng đồng. Một thời gian là xí nghiệp Thảm Len Hàng Kênh. Năm 1972 được chuyển thành địa điểm đón nhận thương binh từ chiến trường B về điều trị, an dưỡng.
Ngày 11 tháng 5 năm 2005, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 734-QĐ/UBND công nhận đình, chùa Hàm Dương là Di tích Lịch sử Kháng chiến cấp thành phố.