|
Vũ Văn Tấn là tên khai sinh, cũng gọi là Tân, khi hoạt động cách mạng mang bí danh Tố hay Tố Lang; quê ở làng Vĩnh Khê, huyện An Dương, tỉnh Kiến An, nay thuộc xã An Đồng, huyện An Dương, ngoại thành Hải Phòng. Xuất thân trong một gia đình có học, giàu truyền thống yêu nước, năm 1924, sau khi tốt nghiệp tiểu học Pháp – Việt, được cha mẹ cho học lên trung học tại một trường tư thục ở Hà Nội; Vũ Văn Tấn hòa mình vào phong trào đòi thả Phan Bội Châu, để tang Phan Châu Trinh… Cuối năm 1925, Nguyễn Văn Hới, người Hải Phòng, bạn học trung học ở Hà Nội, cùng tham gia các phong trào yêu nước được một thủy thủ tàu viễn dương ở Hải Phòng trao cho cuốn “Bản án chủ nghĩa thực dân Pháp” của Nguyễn Ái Quốc. Nguyễn Văn Hới giới thiệu ngay với Vũ Văn Tấn. Hai người bàn phải dịch ra tiếng Việt để truyên truyền. Ngoài ra còn tìm các sách báo cách mạng bí mật để học hỏi. Năm 1926, sau khi học lớp huấn luyện do Nguyễn Ái Quốc mở ở Quảng Châu về, Nguyễn Văn Hới, Phạm Văn Ngọ giới thiệu Vũ Văn Tấn vào Hội thanh niên cách mạng đồng chí. Vừa được gia nhập tổ chức cách mạng lại được biết chính xác lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc vẫn còn sống, đang trực tiếp lãnh đạo cách mạng, Vũ Văn Tấn vô cùng phấn khởi, về ngay quê giác ngộ hai em ruột: Vũ Thị Mai, Vũ Thị Goòng và ông chú là Lê Văn Bàn đang làm công nhân ở Sở Dầu hình thành một tổ và trực tiếp làm tổ trưởng. Đây là một trong những tổ chức Hội thanh niên cách mạng đồng chí ra đời sớm nhất ở Hải Phòng và là tổ đầu tiên của huyện An Dương, sau phát triển ra một số nơi. Theo chủ trương của Hội, về “vô sản hóa”, Vũ Văn Tấn vào làm thợ phụ tại nhà máy đóng tàu Carông ở phố Dinh, Hải Phòng. Vũ Thị Mai ra làm phu mỏ ở Cẩm Phả, Hòn Gai. Thời gian này, giới cực hữu trong chính quyền Việt Nam Quốc dân đảng Trung Quốc chống Cộng quyết liệt, ra mặt đàn áp sinh viên nước ngoài theo học ở trường Hoàng Phố, trong đó có nhiều sinh viên do tổ chức cách mạng Việt Nam gửi sang. Theo chủ trương của Hội thanh niên cách mạng đồng chí, đúng 19 giờ cùng một ngày, mỗi hội viên đem 10 thư phản đối chính quyền Tưởng gửi đến các cửa hiệu, xí nghiệp, các bang trưởng người Hoa ở các thành phố lớn: Hà Nội – Sài Gòn Gia Định – Hải Phòng. Vũ Văn Tấn cùng với các đồng chí ở Hải Phòng đã tích cực tham gia. Việc làm thống nhất, độc đáo này gây tiếng vang lớn khiến chính quyền Tưởng chùn tay, nhượng bộ. Số sinh viên ta ở trường Hoàng Phố được thả. Cuối năm 1929, Nguyễn Đức Cảnh giao cho Hồ Ngọc Lân, Vũ Văn Tấn xử tử Trịnh Thị Nhu, Trịnh Thị Uyển vì ngờ 2 chị em phản cách mạng. Khi Phiếm Chu (Đỗ Ngọc Du) dẫn Lân, Tấn thử súng lục thì do sơ xuất, Phiếm Chu đã làm Vũ Văn Tấn bị thương, tổ chức phải giải lao cho cô đỡ Nguyễn Thị Vinh bí mật chạy chữa. Vì vụ án này, Vũ Văn Tấn cũng bị kết án tử hình cùng Hồ Ngọc Lân, Nguyễn Đức Cảnh. Nhưng Vũ Văn Tấn đã trốn thoát, thay tên đổi họ vào Sài Gòn, tìm việc làm dưới tàu viễn dương để phục vụ theo yêu cầu của Đảng. Vũ Văn Tấn đã liên hệ hoạt động với Ngô Gia Tự (Sĩ Quyết), Lý Tự Trọng… Thời gian ở Sài Gòn, Vũ Văn Tấn thường đến phòng đọc sách của chị em cô Phương Hoa để dạy trẻ học ngoại ngữ và giúp cô Phương Hoa tuyên truyền giới thiệu sách báo cách mạng. Sau hai người lập gia đình, bà Phương Hoa trở thành đồng chí, thành người bạn đời chung thủy của ông. Từ giữa năm 1933, chính quyền thực dân tăng cường khủng bố, vây ráp. Vũ Văn Tấn bị bắt, địch tìm ra tung tích ông, một chính trị phạm bị kết án tử hình vắng mặt. Chúng chuyển ông về Bắc để thi hành án. Bà Phương Hoa ra Bắc, tìm luật sư biện hộ, buộc tòa án thực dân phải chuyển ông Tấn từ tử hình xuống chung thân khổ sai, vì lúc xảy ra vụ việc Vũ Văn Tấn mới 17 tuổi. Ở nhà tù Sơn La, Vũ Văn Tấn ở cùng với các nhà cách mạng: Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Nguyễn Tạo… được học hỏi thêm nhiều về lý luận cách mạng. Thời kỳ Mặt trận Bình dân Pháp nắm chính quyền, Vũ Văn Tấn cùng nhiều tù chính trị được thả. Ông xin vào làm bồi rượu của hãng hàng không Pháp tuyến Hà Nội – Marseille. Ở hãng này, Vũ Văn Tấn tham gia tổ chức Công đoàn và Đảng cộng sản Pháp. Chuyến bay cuối cùng 1939, Đại chiến thế giới bùng nổ, ông bị kẹt lại ở Marseille. Đến năm 1944, Đảng cộng sản Pháp chuyển ông về hoạt động ở thủ đô Pháp. Tại đây, ông tham gia sáng lập Liên đoàn lao động Việt Nam và Liên đoàn thủy thủ và được bầu làm Tổng thư ký cho hai tổ chức này. Nam 1946, Hồ Chủ Tịch sang thăm Pháp, Vũ Văn Tấn xin về nước công tác, Bác khuyên ông nên ở lại Pháp hoạt động sẽ có lợi cho cách mạng hơn. Vâng lời Bác, tổ chức của ông tham gia phong trào chống Pháp gây chiến ở Đông Dương, vận động thanh niên Pháp phản chiến… Các ông lôi kéo được nhiều báo chí cánh tả Pháp tham gia phản đối Chính phủ Pháp hiếu chiến… Thời gian ở Pari, Vũ Văn Tấn tham gia Đảng ủy Đảng cộng sản Pháp, phụ trách khối lao động Việt kiều, Ủy viên tổ chức và hành động quốc tế và đã được cử thay mặt Việt kiều tại Pháp dự Hội nghị hòa bình thế giới lần I (1947) lần II (1950), tham gia hội thảo về hòa bình, về Việt Nam tổ chức tại Tiệp Khắc, Ba Lan, Ý, Hungary, Anh,… Cuối năm 1955, ông được lệnh về nước, làm chuyên viên nghiên cứu nghệ thuật điện ảnh, rồi Trưởng phòng thuộc Cục Điện ảnh, góp phần xây dựng nền điện ảnh nước nhà lúc sơ khai.
Cả cuộc đời liên tục hoạt động cách mạng, lúc bí mật, lúc công khai, khi ở trong nước, khi ở nước ngoài, Vũ Văn Tấn luôn nỗ lực, hăng say hoạt động với tất cả lòng yêu nước, đức hi sinh. Cả nhà ông, anh em, vợ chồng và các con của ông bà đều nối nghiệp, phát huy truyền thống yêu nước, cách mạng của gia đình.
|