DI TÍCH ĐÌNH – CHÙA CỐNG MỸ
(Di tích Lịch sử Văn hoá cấp thành phố)
Cụm di tích đình - chùa Cống Mỹ thuộc xã Nam Sơn, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng; một địa phương có vị trí địa lý thuận lợi trong việc phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời chứa đựng những giá trị lịch sử- văn hóa biểu hiện qua di tích đình – chùa trên địa bàn làng xã hiện nay.
Căn cứ vào tài liệu kê khai thần tích của làng xã Cống Mỹ ngày 27/4/1938, vị thần hoàng mà dân làng tôn thờ làm phúc thần tại đình Công Mỹ có tên gọi là Phạm Hồng, con trai ông Phạm Công Chân và bà Phùng Thị Trinh; có công dẹp giặc kéo quân từ miền biển vào uy hiếp nước ta dưới thời Hậu Lý Nam Đế, thế kỷ thứ XVI. Ngoài ra, ngôi đình còn thờ Đức Thánh Phụ và Đức Thánh Mẫu thân sinh ra vị Thần hoàng là Phạm Công Chân và Hoàng Thị Chinh tại hai bàn tả - hữu ngôi đình.
Đình có bố cục mặt bằng kiểu chữ Đinh gồm 3 gian bái đường, 2 gian hậu cung, mặt chính quay hướng Đông Nam theo trục thần đạo từ cung cấm qua diện tích sân, vườn, cây cổ thụ, đến hồ nước hình bán nguyệt được coi là nơi tụ thủy, điểm tích phúc của dân làng. Đình đã được dân làng phục dựng theo lối nghệ thuật Nguyễn, thế kỉ XX bằng sự kết hợp vật liệu truyền thống hiện đại với trình độ cao, thẩm mĩ hoàn hảo.
Các di vật được bảo tồn còn lưu giữ giá trị tại đình Cống Mỹ bao gồm:
1. Tượng Đức Thành Hoàng: tọa trên ngai gỗ được tạo theo lối Đế vương với đầy đủ giáp phục, áo mũ, cân đai hộ tâm trạm nổi hình linh vật, hai tay để trên đầu gối, dáng nét cương nghị, rắn rỏi, toát lên vẻ thần thái của một vị võ quan.
2. Nhang án tiền: 1 chiếc bằng gỗ phủ sơn thếp hình chữ nhật, giật tam cấp, xung quanh chạm thủng hình linh vật, hoa cúc, hoa dây theo dải đối xứng nhau. Trên bề mặt của chiếc nhang án được bầy đặt bát hương đại, đôi ống hương, khay đèn thắp nến.
3. Long đình: 1 chiếc đặt ngay phía sau chiếc nhang án. Niên đại, mô phỏng hình thức nghệ thuật trang trí thời Nguyễn, cuối thế kỉ XX.
4. Bát biểu: gồm 8 thanh được mắc trên giá gỗ, đặt song song qua nhang án tiền.
5. Đại tự gỗ: hình chữ nhật, chữ màu đen trên nền hoa gấm.
6. Câu đối gỗ, sơn thiếp, kiểu lòng máng: gồm 2 câu đối mang nội dung ca ngợi quê hương của vị thần hoàng được thờ tự tại đình.
7. Văn bia: được bài trí trong nhà bia ở hai phía hồi Đông -Tây của ngôi đình.
8. Ngai ỷ, bài vị: chất liệu gỗ phủ sơn thếp, có ba bộ ngai ỷ, bài vị, đề tên vị Đương cảnh Thành hoàng họ Phạm, húy Hồng đặt tại ban chính vị gian bái đường, hai bộ còn lại bài trí hai bên tả hữu bái đường, niên đại nghệ thuật thế kỉ XX.
Về tục lệ thờ cúng vị thần hoàng tại đình Cống Mỹ được dân làng tổ chức vào đầu năm, ngày 11/2 có lễ nghênh thần – tháng 3 ngày 16 kỉ niệm ngày sinh Đức Thánh Phụ - tháng 8, ngày 15 là ngày lễ sinh nhật Đức Thánh Cả, tháng 11 là ngày kị nhật Đức Thánh Cả, có lễ xướng ca mừng sinh nhật, ngày kị có lễ cúng tế, lễ vật thì dùng: gà, xôi, hoa quả. Riêng ngày 12-11 thì có xôi, thủ lợn. Những lễ vật dùng cho việc cúng lễ theo lần lượt các họ đứng ra, còn lợn, gạo lấy từ phần ruộng của các họ, mỗi tộc họ một sào. Cúng xong thì chia lộc cho dân làng.
Chùa Cống Mỹ nằm trên trục đường giao thông nội bộ của làng Cống Mỹ. Tòa Phật điện có bố cục mặt bằng kiểu chữ Đinh gồm 5 gian tiền đường và 3 gian chuôi vồ. Kết cấu và nóc mái, cột, xà, hoành chủ yếu bằng phương pháp bê tông thay thế vật liệu gỗ truyền thống. Mặt trước của tòa Phật điện khá công phu, trang trí đắp vẽ khá nổi bật, theo lối kiến trúc “Tường hồi tay ngai”. Chính giữa sân dựng một pho Phật Bà Quan âm, phong cách Nam Trung Bộ, đứng trong tư thế cầm ống nước cam lồ ban phúc cho muôn loài. Chùa thờ ban thờ Mẫu và ban Đức Ông, được coi là người coi giữ phần đất đai, tài sản của ngôi chùa.
Các di vật trong chùa bao gồm: Đại tự gỗ, sơn thếp, câu đối, trang trí cửa võng. Đình - chùa Cống Mỹ là nơi bảo lưu truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm của dân tộc, làng xã địa phương xưa được tạo dựng và phát triển từ kỷ nguyên văn hóa Lý - Trần rực rỡ trong lịch sử Việt Nam, thông qua phong tục tập quán địa phương. Di tích còn giữ gìn được nhiều vật có giá trị lịch sử và văn học như bia bằng đá, tượng Phật, tượng Thánh, hoành phi, câu đối, ca ngợi cảnh sắc và con người Cống Mỹ - Nam Sơn trong quá trình lịch sử.
Ghi nhận những giá trị to lớn đó, Ủy ban Nhân dân thành phố Hải Phòng đã công nhận đình – chùa Cống Mỹ là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố theo Quyết định số 2176/QĐ-UBND ngày 07/11/2007.