ĐỀN KIẾN VŨ
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đền Kiến Vũ thuộc phường Bắc Sơn, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng, cách thành phố khoảng 08 km, gần Uỷ ban nhân dân phường Bắc Sơn. Đây là công trình kiến trúc, văn hóa nhằm gìn giữ thuần phong mỹ tục của quê hương, tri ân những người có công với dân, với nước.
Đền Kiến Vũ nơi tưởng niệm ghi nhớ công đức của công chúa Chiêu Chinh, con gái vua Trần Thánh Tông, một nhân vật lịch sử thời Trần (1226- 1400). Bà là người có nhiều đóng góp trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông thế kỷ 13 và xây dựng phát triển làng mạc xóm thôn ở vùng đất Kiến An lịch sử. Bà cùng Nhân dân xây dựng bến thuyền, cầu cống giao thông, mở chợ, khai hoang, phục hóa mở rộng diện tích canh tác, xây dựng xóm làng và dạy dân làm ăn từ đó. Để tưởng nhớ công đức của Bà, Nhân dân vùng Kiến An đã lập nhiều đền, miếu thờ cúng bà, tiêu biểu là đền Kha Lâm, đền Kiến Vũ. Như vậy trên vùng đất Bà lập công và sinh sống xưa còn có biết bao địa danh, bao cánh đồng ngọn núi ghi lại những dấu ấn hoạt động của Bà, là những chứng cứ lịch sử có giá trị lâu bền, lưu truyền cho hậu thế (căn cứ vào cuốn “Ngọc phả lục đức Chiêu Chinh Đại Vương Thượng Đẳng Thần” do Đông các đại học sĩ Nguyễn Bính soạn năm Vĩnh Hựu thứ hai đời vua Lê Ý Tông (1735-1740) được lưu giữ tại đền Kiến Vũ).
Đặc biệt, trước thời Pháp đền Kiến Vũ là một công trình với quy mô vừa phải, được làm hoàn toàn bằng gỗ lim với 3 gian tiền tế và 2 gian hậu cung, với diện tích của đền khá rộng. Từ sau Cách mạng Tháng 8 năm 1945 đền bị phá hủy, chỉ còn lại mấy bức tượng và đống gạch vụn. Đến năm 1985 do nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân địa phương ngôi đền đã được phục dựng lại trên nền đất cũ, do quá trình đô thị hóa kiến trúc đền có nhiều thay đổi và diện tích đền chỉ còn khiêm nhường như ngày nay.
Đền Kiến Vũ tọa lạc theo hướng Đông Bắc. Mặt ngoài đền Kiến Vũ được trang trí bằng 4 chữ Hán “Kiến Vũ Linh Tử”, thiết kế “2 tầng 8 mái”. Đền gồm 03 gian tiền tế và 02 gian hậu cung, xây dựng hoàn toàn bằng vật liệu hiện đại. Chiều dọc nhà là 14m7, chiều rộng 6m; nền nhà được lát gạch hoa. Mái lợp ngói tây và một phần được đổ mái bằng với vật liệu xi măng cốt sắt. Ba gian mở hệ thống cửa: gian trung tâm với ba khoang cửa làm theo kiểu “Thượng song - hạ bản”, hai gian bên cửa “ Bức bàn” - Kích thước cửa cao 2m30, rộng 44cm. Tiền tế làm giả 2 bộ vì được đổ bằng bê tông cốt sắt tựa lưng trên 4 cột và bức tường tiền, nhằm để phân định giữa các gian của tiền tế. Nối giữa tiền tế và hậu cung là chuôi vồ và cung, tạo ra ba lối đi theo kiểu vòm cuốn để tạo dáng cho công trình. Đặc biệt với kiến trúc này tạo ra cung trong và cung ngoài được ngăn cách nhau bởi hệ thống cửa cung.
Do quá trình đô thị hóa đền Kiến Vũ đã bị mất đi kiến trúc truyền thống nhưng thay vào đó là công trình hiện đại. Mặc dù kiến trúc mất đi dáng dấp cổ nhưng đền vẫn còn bảo lưu được một số di vật cổ có giá trị như: khám thờ, tượng Công chúa Chiêu Chinh, ngoài ra còn có ban thờ Đức Ông nhà Trần ngồi trên ngai vàng và ban thờ Mẫu với Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Thiên và một số hầu cận cùng với một số di vật có giá trị do nhân dân cúng tiến. Đặc biệt, trong khuôn viên của đền còn lưu giữ được cây si cổ thụ có độ tuổi khoảng 300 năm vô cùng quý giá.
Hàng năm, sinh hoạt văn hóa cúng, lễ đền có hai ngày lễ chính là ngày mồng 6 tháng 2 Thánh Đản và ngày mồng 3 tháng 6 Thánh Hóa. Trong đó, mở đầu cho ngày hội đầu năm là sáng mồng 4/2 đến 6/2 âm lịch được tổ chức lễ tế yết, mở cửa đền. Sau đó tổ chức rước kiệu từ Kiến Vũ về Kha Lâm hoặc Tây Sơn hoặc từ Kha Lâm lên Kiến Vũ. Nghi lễ rước là các thiếu nữ đồng trinh, đi sau đám rước có các vãi già tụng kinh niệm phật. Bên cạnh việc tế thần, cúng Thánh trang nghiêm, thành kính, đồng thời ngoài sân còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian thu hút sự tham gia của đông đảo quần chúng tham gia như đấu vật, hát chèo, cờ người...
Căn cứ vào những giá trị hiện có của di tích cùng nội dung văn hóa mà di tích hàm chứa, ngày 28 tháng 01 năm 2005, Uỷ ban nhân dân thành phố Hải Phòng ra quyết định số 177/QĐ-UB công nhận Đền Kiến Vũ xếp hạng và cấp bằng công nhận Di tích Lịch sử cấp thành phố.