ĐÌNH MỸ KHÊ
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đình Mỹ Khê, thuộc phường Đồng hòa, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng, cách trung tâm thành phố khoảng 08 km. Đình Mỹ Khê là một công trình văn hóa tâm linh, tín ngưỡng, gắn bó với sự tồn tại bền vững của làng do chính cộng đồng dân cư nơi đây tu sửa và xây dựng nên để thờ phụng, để tri ân những người đã có công đánh giặc, bảo vệ cuộc sống yên lành cho Nhân dân, cho đất nước.
Mỹ Khê là một làng cổ ở đất Kiến An, vùng non nước hữu tình, thơ mộng. Dân gian có câu:
Kiến An có núi ông Voi
Có sông Văn Úc, có đồi Thiên Văn.
Vùng đất Kiến An đã tích tụ bao đời những tinh anh nhiều mặt của dân tộc. Hợp, tan rồi lại hợp ... thịnh, suy rồi lại phục hồi...Nơi đây cũng là một trung tâm kiến trúc lớn ở Hải Phòng với nhiều điểm di tích, danh thắng được ghi tên trên bản đồ, trong đó có đình Mỹ Khê. Di tích đình Mỹ Khê thờ ngài Thành Hoàng Cao Sơn Đại Vương, vị tướng soái tài ba của vua Hùng Vương Thứ 18. Tương truyền, ngày trước, đình Mỹ Khê được bố cục theo hình chữ thổ gồm 05 gian tiền tế, 02 gian nhà cầu (ông muông ), 03 gian đại bái và 02 gian hậu cung chuôi vồ. Kiến trúc đình Mỹ Khê có đặc điểm là không vươn lên cao mà trải dần theo bề rộng, hoà nhập vào thiên nhiên. Trải qua thời gian, khí hậu khắc nghiệt, chiến tranh, giặc dã di tích đã bị tổn thất nặng nề, trong đó toà tiền tế 5 gian và 01 gian nhà cầu bị mất dạng, đồ tế bị thất lạc, cảnh quan di tích bị xâm phạm. Năm 1880, ngôi đình được trùng tu vào thời Tự Đức, dòng chữ Hán ghi chỉ rõ năm tháng xây dựng lại là "Tự Đức tam thập tam niên". Từ đó đến nay, đình đã trải qua nhiều lần tu sửa, tiêu biểu là vào các thời: Thành Thái, Khải Định, Bảo Đại. Đợt tu bổ lớn gần đây nhất là vào năm 1995. Với đạo lý "uống nước nhớ nguồn", ý thức bảo tồn di sản văn hoá dân tộc, truyền thống của ông cha ta, nhân dân Mỹ Khê - Đồng Hoà đã đóng góp nhiều công sức, tiền bạc tu bổ lại đình xưa.
Đình được xây dựng và được tọa lạc trên gò đất cao ráo, mặt đình quay hướng Tây Bắc nhìn ra xa là dòng sông Lạch Tray lững lờ uốn khúc, núi Phù Liễn, Kha Lâm Đẩu Sơn sừng sững. Di tích có bố cục mặt bằng kiểu chữ đinh (J), gồm 03 gian tiền đường (đại bái cũ) và 02 gian hậu cung, qui mô vừa phải và khá chắc chắn. Mái lợp ngói mũi hài rêu phong cổ kính. Tường hồi xây theo kiểu bít đốc bổ trụ chắc khoẻ. Bờ mái đắp bằng vôi vữa, để trơn không trang trí. Hồi long đắp nổi đồ án thuỷ quái Ka - Ra, một biểu tượng cầu mưa thuận gió hoà của dân nông nghiệp trong lúa nước. Mặt trước, gian trung tâm lắp hệ thống cửa tùng cung sách, kiểu thượng song hạ bản. Hai đầu hiên xây cột đồng trụ vuông, đỉnh cột tạo dáng nụ sen, góp phần làm tăng sự bề thế cho công trình kiến trúc…Tòa hậu cung là hai gian chuôi về phía sau toà tiền đường, kích thước bằng gian trung tâm và một phần hai tả gian và hữu gian tiểu đường. Hậu cung kết hợp với tiền đường tạo thành một không gian thờ tự hài hoà trong một tập thể kiến trúc thống nhất. Bên cạnh đó, trong phần cảnh quan của ngôi đình có cả cây đa, bến nước, mái đình, ngôi chùa thờ phật. Ở phía Tây Bắc ngôi đình Mỹ Khê còn có ngôi miếu thờ "Thánh mẫu Thiên Hương là người phụ nữ có công giúp Cao Sơn trong chiến trận"
Tuy trải qua nhiều lần tu tạo, chiến tranh, mưa bão, đình Mỹ Khê còn lưu giữ được một số ít di vật, cổ vật, đồ thờ tự có giá trị văn hóa đặc sắc như: 01 pho tượng cao 90cm, niên đại thế kỉ 19; kiếm gỗ 01 đôi; Long khảm 01 chiếc; Bia đá 02 chiếc. Ngoài những di vật trên, còn lưu giữ một số nghi trượng, đồ thờ khác... Đặc biệt, đình Mỹ Khê còn bảo tồn được bản thần tích ngọc phủ có giá trị lịch sử, đã góp phần khẳng định thời kỳ dựng nước Văn Lang - Âu Lạc đã có sự tham góp của những con người trên mảnh đất phường Đồng Hòa, quận Kiến An ngày nay.
Hàng năm đình tổ chức lễ tế Thành Hoàng thường diễn ra vào ngày 10 - 2 và 12 – 3 âm lịch, đặc biệt Lễ hội đầu năm kéo dài 3 ngày từ ngày 10 – 2 đến ngày 12 - 2, trong những ngày này dân làng tổ chức rước bát hương, thần vị từ miếu về đình làm lễ. Trong ngày mở hội làng còn mời gánh hát chèo, thi hát đối xướng, đấu cờ người cho nam nữ thanh niên và nhiều trò chơi dân gian khác.
Ngày 28 tháng 01 năm 2005, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 177-QĐ/UB V/v xếp hạng và cấp bằng công nhận Đình Mỹ Khê là Di tích Lịch sử cấp thành phố.