ĐÌNH TRỮ KHÊ
(Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố)
Đình Trữ Khê thuộc phường Quán Trữ, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng, cách trung tâm thành phố khoảng 07 km. Ngôi đình được dân làng xây dựng và phục dựng lại để thờ Đức Quý Minh Đại tướng quân đã có công với dân, với nước theo truyền thống đạo lý dân tộc: “Uống nước nhớ nguồn”.
Đình Trữ Khê là một công trình cổ có lịch sử từ thời vua Hùng thứ 18. Theo truyền khẩu trong nhân dân địa phương thì thời vua Hùng thứ 18 (Hùng Duệ Vương) ông về đây đóng quân chống giặc. Sau Đức Quý Minh hiển thánh, nhân dân trại Hoa Khê chuyển sang từ đình thành đền thờ ngài. Khoảng thế kỷ 18, nhân dân lại chuyển từ đền xây thành đình. Theo truyền thuyết lưu truyền trong nhân dân địa phương, và một số thư tịch cổ như sắc phong, sử cũ, bia ký,.... đình Trữ Khê phường Quán Trữ quận Kiến An là đài tưởng niệm, nơi tôn thờ vị Thánh Đô Đài Đại Phu – oanh liệt Đại Tướng Quân Quý Minh Thượng Đẳng Thần Vương thời vua Hùng Vương thứ 18.
Trải qua thời gian, chiến tranh tàn phá, mưa bão và sự lãng quên của con người nên thần phả, di vật cổ tại đình bị thất lạc và hủy hoại, không còn nhiều; chỉ còn bảo lưu được một số đồ thờ tự và hiện vật cổ thời Nguyễn. Như: Nhang án, Bát hương sứ đường kính miệng 0,30 cm, long đình 01 bộ cao 2m4, rộng 80cm, bộ cửa võng bằng gỗ, câu đối 01 đôi, đại tự 01 bức, 01 bộ ngai vàng bằng gỗ sơn son thiếp vàng bên trong có bài vị, Khám đơn, Tượng thờ ngài Quý Minh Đại Vương. Đặc biệt có một hòm sắc gỗ sơn son thiếp vàng, trong hòm sắc còn lưu 9 đạo sắc phong thần của các đời vua nhà Nguyễn gồm đời vua Thành Thái có 02 đạo, đời vua Duy Tân có 01 đạo, đời vua Khải Định có 06 đạo, 03 bộ đài quả, 01 chiếc đồng, sập thờ rộng 60cm, dài 80cm, cao 50cm, 01 đôi câu đối rộng 27cm, dài 2m20, trong đó ghi:
“Thánh ngự Càn Long khai thọ vực
Thần cư cấn tượng úc xuân phong ”
Qua nhiều lần xây dựng đình đã trở thành công trình văn hóa đồ sộ. Đến năm 1996, sau khi tìm lại sắc phong thờ thần, nhân dân địa phương tiếp tục công đức, bổ sung đồ thờ và kiến thiết thêm để biến công trình ngày càng khang trang trên nền đất cũ như một minh chứng hùng hồn về sự trường tồn của lịch sử dân tộc Việt ngàn năm văn hiến. Đồng thời, đình được phục dựng lại do công lao của nhân dân địa phương, trong đó đình vẫn còn thờ phối hưởng một ban thờ những bậc tiền bối có công kiến tạo lập làng. Làng Hoa Khê (xưa) và Trữ Khê nay có hàng chục dòng họ, nhưng họ lâu đời nhất gồm 19 đời là dòng họ Vũ Khắc, gốc quê Thanh Hóa bắt đầu từ nghề khai hoang lập ấp. Có thể nói dòng họ Vũ Khắc là cư dân đầu tiên có công phục dựng lại đình.
Đình Trữ Khê được tọa lạc trên khu đất cao, trước mặt đình có một hồ hình tròn, cổng của di tích được tạo bởi hai cột đồng trụ. Đầu cột trụ có hai con lân ngồi. Trụ được xây theo kiểu giả đèn lồng, xung quanh trang trí pho sách, đàn, bút. Chân cột trụ hình vuông được trang trí hình cánh sen. Trong sân với bức bình phong đề 3 chữ Hán” Cung Thánh Đường”. Trong đó, phần cảnh quan của đình còn giữ được cây bồ đề và cây gạo cổ thụ có độ tuổi trên 200 năm vô cùng quý giá. Đặc biệt, theo truyền ngôn kể lại của các cụ trước kia, kiến trúc của đình gồm 5 gian tiền tế và 3 gian hậu cung làm hoàn toàn bằng gỗ lim theo kiểu “chéo đao tàu góc”. Nhưng đến năm 1947 ngôi đình đã bị dỡ đi làm hầm nên một số di vật của đình phải mang sang chùa bảo quản. Đến năm 1996 tìm thấy bút tích, ngôi đình được phục dựng lại trên nền đất cũ vẫn xây dựng theo kiểu kiến trúc truyền thống. Đình quay hướng Đông, được bố cục mặt bằng kiểu chữ đinh (J), gồm 3 gian tiền kế và 1 gian hậu cung. Đình được xây dựng hoàn toàn bằng nguyên vật liệu hiện đại. Chiều dài 9m80, chiều rộng 5m60. Nền nhà được lát bằng gạch hoa. Bờ nóc đắp mặt nguyệt chính giữa. Hai đầu bờ nóc là hai cột trụ đấu, kết thúc bờ giải là mây hóa rồng. Mái lợp ngói mũi, ba gian mở hệ thống cửa theo lối gian giữa, cửa “Thượng song hạ bản”, 2 gian bên cửa chính là các “cửa bức bàn chân quay”. Tiền tế gồm có hai bộ, làm tương tự nhau theo kiểu “vì kèo giá chiêng”; 2 gian hồi cũng tạo ra hai chái bồ câu giả “chéo đao tàu góc”, đổ bằng bê tông cốt sắt và được chịu lực trên hai bức tường tiền và tường hậu. Hoành để vuông, gồm 18 hoành gỗ táu mật, có cạnh là 10 cm...
Trước Cách mạng Tháng 8 năm 1945, mọi sinh hoạt mang tính chất cộng đồng của làng xóm Trữ Khê đều diễn ra ở đỉnh làng. Hội đình đồng thời là hội làng là ngày vui chung và là niềm tự hào của cả quê hương và thường xuyên diễn ra hằng năm vào ngày: 10/02, 15/8, 15/9. Đặc biệt lễ hội đầu năm thường tổ chức kéo dài từ ngày mồng 8/2 đến 10/2. Phẩm lễ và rước đồ tế lễ dâng lên thần gồm có oản, xôi, thịt, hoa quả…nhưng trước năm 1945 có lệ, cứ một giáp mang đồ lễ vật ra tế thần, trong đó thường là lợn sống được làm sạch sẽ, mỗi một giáp từ 2 đến 3 con, và sau khi tế xong các giáp lại mang đồ lễ về chia theo các đinh trong giáp.
Ngày 28 tháng 01 năm 2005, Uỷ ban nhân dân thành phố Hải Phòng ra quyết định số 177/QĐ-UB về việc xếp hạng và cấp Bằng công nhận đình Trữ Khê là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố.