CHÙA
NGỌC LIỄN
(Di
tích lịch sử văn hóa cấp thành phố)
Chùa Ngọc Liễn thuộc địa phận thôn Ngọc Liễn, xã
Đại Hà, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng. Chùa Ngọc Liễn còn có tên chữ:
Trung Linh Tự, tức Trung tâm của chốn tâm linh.
Trung Linh tự tọa lạc trên mảnh đất bằng phẳng, cao
ráo, diện tích 4.000 m2, được bao xung quanh bằng hàng rào cây xanh, cây lưu
niên. Chùa nổi bật với kiến trúc cổng Tam quan hai tầng mái đao, nóc đỉnh mái
đao đề tên chùa bằng chữ Hán: Trung Linh tự.
Theo văn bia hiện còn lưu lại cho thấy ngôi chùa được
tu dựng vào nửa đầu thế kỷ XVII (niên hiệu Dương Hòa năm thứ 8 (1642) – Lê Thần
Tông. Làng Ngọc Liễn trước đây thờ các vị Thành hoàng: Đông Hải Đại Vương Đoàn
Thượng, Nam Hải Đại Vương, Càn Quốc. Do chưa có điều kiện khôi phục nơi thờ tự,
nên nghi lễ cúng thành hoàng, cùng long ngai, bài vị hiện được bảo quản tại
chùa. Chùa Ngọc Liễn giáp ranh thôn Kỳ Sơn của xã Tân Trào nơi có di tích đình
Kim Sơn – di tích cách mạng đánh dấu sự ra đời của chính quyền cách mạng đầu
tiên vùng Duyên Hải (12/7/1945).
Chùa có bố cục mặt bằng kiểu chữ đinh, gồm 5 gian
bái đường, 3 gian hậu cung, mặt chính tòa Tam Bảo quay hướng Tây. Kết cấu vì
nóc kiểu thuận chồng đấu sen, bộ khung gỗ còn khá chắc chắn, mái lợp ngói, cửa
bức bàn, hai gian hồi bên vì 5-6 sát tường hồi, xây gạch, hồi tường bổ trụ.
Sau trận càn của quân giặc cuối năm 1949, chùa bị
đổ nát phải tu tạo lại tòa phật điện và nhà thờ sư tổ. Các công trình kiến trúc
trong khu vực khuôn viên của chùa gồm: Nhà thờ sư tổ kiểu chữ đinh, ảnh của các
vị sư tổ trụ trì tại chùa đã được tu tạo lại chắc chắn, bài trí phù hợp với
không gian thờ tự. Gian thờ Tam tòa thánh mẫu cổng tam quan và khu hậu cần của
nhà chùa vừa được khánh thành cuối năm 2001. Cảnh quan chùa rộng mát, gồm nhiều
loại cây cổ thụ, cây bóng mát, vườn cây thuộc nam vườn tháp sư tổ, cùng hai tấm
bia ghi nhận quá trình tồn tại, phát triển của ngôi chùa.
Chùa Ngọc Liễn hiện đang lưu giữ nhiều di vật có
giá trị, trong đó quan trọng nhất là số tượng Phật được bài trí trên tòa Tam
Bảo, chất liệu gỗ, mang niên đại nghệ thuật Nguyễn cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ
XX, gồm bộ tượng Tam thế, tượng Quan Âm Nam Hải, tượng quan âm tọa sớm, tượng
Ngọc Hoàng, Nam Tào, Bắc Đẩu, tượng Cửu Long (còn gọi là Thích Ca sơ sinh).
Chùa hiện lưu giữ một quả chuông, trên chuông đồng hằn rõ 2 vết đạn - dấu ấn
của thực dân Pháp trong trận càn quét vào làng vào Thu Đông năm 1949. Chùa còn
lưu giữ bài vị Đức Đông Hải vương, Nam Hải Đại Vương và Tống Thái Hậu, bia đá
khắc niên hiệu Lê Trung Hưng – Dương Hoa thứ 8 (1642) và bia đá khắc niên hiệu
Nguyễn Tự Đức 30 (1879). Hai gian hồi có ban thờ Đức Phổ Hiền Bồ Tát, ngoài ra
cùng tọa lạc tại khuôn viên rộng rãi của ngôi chùa là ban thờ các vị sư tổ bên
cạnh tòa thờ Mẫu. Chùa bảo tồn một số cổ vật có giá trị lịch sử - mỹ thuật như tượng
Phật, tượng Mẫu, bia ký, chuông đồng, vườn tháp, giếng chùa và cây cổ thụ. Đặc
biệt tại phần diện tích khá rộng của đất nội tự, còn được trồng nhiều cây cỏ
dược liệu làm thuốc nam cổ truyền, đúng với truyền thống tốt đẹp “cứu nhân độ
thể” của các vị ni sư, hòa thượng từng trụ trì tại chùa Ngọc Liễn qua các giai
đoạn.
Trong 9 năm trường kỳ của cuộc kháng chiến chống
Pháp, chùa Ngọc Liễn chính là nơi cung cấp hậu cần, địa điểm trú quân của du
kích và bộ đội Kiến An, góp phần vào thắng lợi chung của cả dân tộc.
Chùa Ngọc Liễn là công trình văn hóa – tín ngưỡng
gắn liền với cuộc sống canh tác lúa nước, đánh bắt cá ven sông của người dân
địa phương, là nơi tổ chức tập trung các hoạt động lễ nghi hội hè, phản ánh tâm
tư, ước vọng về một cuộc sống ấm no, an lành của người dân.
Ngày giỗ Tổ của chùa vào 19 tháng giêng âm lịch
cũng chính là ngày hội làng Ngọc Liễn vẫn được duy trì cho đến ngày nay, thể
hiện sự trân trọng gìn giữ của người dân đối với những giá trị văn hóa lịch sử
của địa phương.
Ngày 28/01/2005, Ủy ban nhân dân thành phố có Quyết
định số 178/QĐ-UBND công nhận Chùa Ngọc Liễn (Trung Linh tự) xã Đại Hà, huyện Kiến
Thụy, thành phố Hải Phòng là Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố./.