TỪ ĐƯỜNG HỌ NGUYỄN DUY
(Di tích lịch sử cấp thành phố)
Di tích từ đường họ Nguyễn Duy, thuộc xóm Nam, thôn Kim Sơn, xã Tân Trào là nơi phụng thờ các bậc tiên tổ, tiên linh dòng họ Nguyễn Duy. Ngôi từ đường nằm gần trung tâm làng Kim Sơn và gần đình Kim Sơn, một di tích cách mạng đã được xếp hạng cấp quốc gia.
Theo các bậc cao niên của dòng họ Nguyễn Duy: Phát tích của dòng họ Nguyễn Duy là từ huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương; khởi thủy tổ Nguyễn Đức Trí lập nghiệp tại Kim Sơn vào khoảng thế kỷ XVII. Tính đến nay, dòng họ đã kế tiếp truyền nối qua 13 đời.
Từ đường họ Nguyễn Duy phụng thờ ngôi cao nhất là cao cao tổ Nguyễn Hữu Trí, kế tiếp sau này theo phong tục tập quán của người Việt, dòng họ rước các bậc tiên linh đã qua 5 đời, cùng các chân linh vào từ đường để phụng thờ chung.
Theo truyền ngôn, từ đường họ Nguyễn nằm trên một gò đất cao, địa thế phong thủy ở vị trí bụng con cá chép. Thuở ban đầu, từ đường làm bằng tranh tre, nứa lá, lợp rạ, khuôn viên diện tích hàng mẫu Bắc Bộ. Năm 1908, dòng họ làm lại nhà từ đường bằng gỗ lim, lợp ngói mũi, tường xây gạch, công trình tồn tại cho đến ngày nay, Tuy nhiên, phần đất của từ đường bị thu hẹp, chỉ còn khoảng 300m2. Trong quá trình xây dựng làng xã và trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, từ đường dòng họ Nguyễn Duy cũng là nơi hoạt động của lực lượng cách mạng kháng chiến của địa phương. Dòng họ cũng có nhiều đóng góp cho cách mạng, kháng chiến với 18 người được tặng danh hiệu cách mạng lão thành cách mạng và tiền bối khởi nghĩa; nhiều người tham gia công tác, cống hiến, hy sinh trên nhiều lĩnh vực khác nhau.
Những cổ vật, di vật có giá trị tại di tích còn tồn tại đến ngày nay bao gồm:
1. Bia đá: Chất liệu đá xanh nguyên khối hình hộp chữ nhật, đặt lên trên đế bia hình khối, kích thước bia cao 81 cm, dày 12 cm, rộng 49 cm.
2. Bài vị đá: bằng chất liệu đá xanh, vân đỏ nguyên khối, có kích thước 81 cm, rộng 26 cm. Bài vị không khắc chữ, tạo tác kiểu dáng mặt khám thờ, có khung diềm giật hai cấp, trên có chắn trương, diềm trang trí rủ xuống hai bên.
3. Bát hương: bát hương gồm miệng vành rộng, thân phình giữa, thót đáy. Đường kính miệng 20 cm, đường kính đáy 16 cm, cao 15 cm. Bát hương men trắng ngà, trên thân trang trí men lam đề tài lưỡng long chầu nguyệt, vân tán.
4. Hạc gỗ: cao 72 cm, rộng 40 cm; tạo dáng đứng trên lưng rùa. Rùa tư thế nằm chân co vào phía trong, đầu vươn dài ra ngoài.
Hàng năm vào ngày mồng tám tháng hai, dòng họ Nguyễn Duy tổ chức lễ giỗ tổ tại từ đường.Vào dịp này các ngành, các chi, kể cả ngành họ trưởng cũng về tế lễ tiên tổ.
Từ đường dòng họ Nguyễn Duy, xã Tân Trào, huyện Kiến Thụy là công trình kiến trúc cổ truyền làm bằng chất liệu thiên nhiên đã có trên 100 tuổi, là nơi thờ các tiên tổ của dòng họ, thể hiện đạo lý truyền thống tốt đẹp. Chính vì lẽ đó, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng đã quyết định xếp hạng từ đường họ Nguyễn Duy là Di tích lịch sử cấp thành phố (Quyết định số 195/QĐ-UBND ngày 23/01/2013).