DI TÍCH TỪ ĐƯỜNG HỌ TRẦN DOÃN
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Từ đường họ Trần Doãn là công trình văn hóa tâm linh thờ tổ tiên dòng tộc họ Trần Doãn, thôn Tử Đôi, xã Đoàn Lập, huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng; cách trung tâm thành phố khoảng 26 km.
Đoàn Lập là vùng đất có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời; một làng quê có truyền thống văn hóa tốt đẹp, truyền thống hiếu học, khoa bảng, đời nào cùng có người tài giúp nước, giúp dân. Các dòng họ tụ cư về mảnh đất này, dù sớm hay muộn cũng đều cùng nhau xây dựng tình đoàn kết, thắm đượm tình làng, nghĩa xóm, một lòng, một dạ bảo vệ và xây dựng quê hương. Việc thờ cúng tổ tiên, ông bà, cha mẹ là một tín ngưỡng, một truyền thống tốt đẹp được duy trì từ hàng ngàn đời nay.
Cụ Tiến sỹ Trần Doãn Đàn được coi là ông tổ khởi nghiệp của dòng họ Trần Doãn đã đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sỹ Khoa thi Tân Mùi, năm Hồng Thuận thứ ba (1511); được nhà vua phong Tán trị công thần, xung làm Thượng thư bộ Hình khi mới 37 tuổi. Đến đời vua Trần Thế Tông được truy tặng: Danh thần tiền triều, phong mỹ tự, thần hiệu làm “Đương cảnh Thành hoàng Tả thị vệ Đàn hoa Phái hầu tước hiển ứng Đại vương”, truyền lập miếu thờ phụng.
Ngoài cụ Cao tổ Trần Doãn Đàn thì dòng họ còn có nhiều ông tổ làm quan, đóng góp cho quê hương, đất nước như: Cụ Cao cao Tổ Trần Doãn Đạc dưới triều Lê được đặc tiến là Phụ quốc Thượng tướng quân Thần vũ, vệ đô Chỉ huy sứ Dương nghĩa hầu Tham đốc, gia phong Đốc tiền Đô phủ quân; Cao tổ Trần Phúc Thọ, trùm phủ kiêm cai huyện Quảng Phú Hầu phủ quân; Cụ Trần Đức Tiến cùng cụ bà Trần Thị Na được bầu làm Hậu thần của làng.
Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, cũng như các địa phương khác chìm ngập trong khói lửa chiến tranh, oằn mình dưới gót giày chà xát của giặc thù nhưng Tử Đôi vẫn là một khu du kích, ngoan cường chống trả các đợt càn quét của địch; là nơi nuôi giấu, che chở cho nhiều cán bộ tỉnh, huyện về lãnh đạo kháng chiến. Trong thời kỳ khốc liệt này, nhiều cơ sở tâm linh đình, chùa, đền, miếu, từ đường… đã trở thành nơi hội họp bí mật, tranh thủ tuyên truyền giác ngộ cách mạng cho nhân dânlý luận trong đó có Từ đường dòng họ Trần Doãn. Dòng họ Trần Doãn cũng cống hiến nhiều người con ưu tú cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng quê hương. Năm 1947, trong số 8 đảng viên đầu tiên của chi bộ Đảng đầu tiên xã Đoàn Lập có 2 đồng chí là con cháu họ Trần Doãn (đồng chí Trần Văn Riễm tổ trưởng đảng kiêm thôn đội trưởng, đồng chí Trần Hợi là xã đội trưởng).
Trong những năm 1949-1953, địch càn quét, khủng bố gắt gao với dã tâm triệt phá cơ sở cách mạng. Năm 1951, một cuộc họp được tổ chức bí mật tại Từ đường họ Trần Doãn với sự chỉ đạo của hai cán bộ do Huyện ủy Tiên Lãng cử xuống, do có chỉ điểm nên giặc Pháp đã đốt phá toàn bộ ngôi Từ đường, 3 lần đốt phá nhà Tổ trưởng đảng kiêm Thôn đội trưởng Trần Văn Riễm, bắn chết Trần Văn Thoan, Trần Văn Tu. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và cuộc chiến tranh biên giới năm 1979, dòng họ Trần Doãn đã có 09 người con là Liệt sỹ.
Từ đường dòng họ Trần Doãn có lịch sử khởi dựng khá lâu đời (khoảng 500 năm) sau khi cụ tổ Trần Doãn Đàn mất. Đến thời nhà Nguyễn, Từ đường được trùng tu, bắt đầu từ năm Tự Đức 28 (1874) đến ngày 29/7 năm Duy Tân (1912) thì khánh thành. Sau khi bị lính Pháp ở đồn Đông Xuyên Ngoại đốt phá hoàn toàn vào năm1951, Từ đường được phục dựng từ năm 1954 đến tháng 3/1955 và sau đó qua nhiều lần tôn tạo, tu sửa; đến nay, kiến trúc từ đường đã cơ bản khang trang, đẹp đẽ. Trải qua nhiều thăng trầm, mất mát, đến nay hệ thống thờ tự, tế khí, bia đá… vẫn được các thế hệ cháu con bảo tồn; tiêu biểu là bộ long ngai, bài vị của tổ khai nghiệp Trần Doãn Đàn, niên đại đầu thế kỷ XX, kiệu long đình, niên đại thế kỷ XIX, sắc phong niên hiệu Khải Định 9 (1924) cho cụ Vệ Đàn, nhang án và hệ thống bia đá có niên hiệu Thành Thái 19 (1908)…
Hàng năm, con cháu dòng họ tổ chức giỗ Tổ vào ngày 7/4 âm lịch. Ba năm một lần tổ chức rước sắc ông tổ Trần Doãn Đàn từ đình Tử Đôi về từ đường tế lễ trong hai ngày mùng 6,7/4. Dòng tộc cũng tổ chức quỹ Khuyến học, trao thưởng động viên con cháu dịp 2/9, đầu năm học hàng năm.
Từ đường dòng họ Trần Doãn là công trình văn hóa tâm linh, tín ngưỡng, nơi thờ tự gia tiên, tổ nghiệp một dòng họ có nhiều người đỗ đạt hiển vinh, có công với nước, con cháu họ Trần Doãn đã có nhiều cống hiến, đóng góp sức người, sức của, hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Danh thơm đức sáng của tổ tiên đã được các thế hệ con cháu noi theo và phát huy để làm rạng rỡ tổ tông.
Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng đã có Quyết định ngày 10/11/2017 xếp hạng Từ đường dòng họ Trần Doãn, thôn Tử Đôi, xã Đoàn Lập, huyện Tiên Lãng là Di tích lịch sử cấp thành phố.
--------