ĐÌNH – MIẾU NGHĨA LỘ (Di tích lịch sử - văn hóa cấp thành phố)

 ĐÌNH – MIẾU NGHĨA LỘ

(Di tích lịch sử - văn hóa cấp thành phố)

Đình - Miếu Nghĩa Lộ huyện Cát Hải nằm trong quần thể di tích xã Nghĩa Lộ, huyện Cát Hải. Cụm di tích liên quan đến tục thờ cúng tổ Mẫu Hùng Sơn (đời Hùng Vương thứ sáu), bao gồm:

Đình làng Nghĩa Lộ là nơi phối thờ các vị Thần Hoàng có công với đất nước. Đầu tiên là thờ Đức thánh Hùng Sơn, sau phối thờ Đông Hải Đại Vương - Đoàn Thượng. Đức thánh Hùng Sơn là người có công chiêu tập binh mã, thành lập thủy binh, lập nhiều chiến công trong đánh giặc Ân dưới thời Hùng Vương thứ 6. Trong một trận quyết chiến ác liệt trên biển, ông bị lọt vào vòng vây của giặc và bị quân giặc chém. Tương truyền, miếu Cốt Múa thờ Hùng Sơn chính là địa điểm dân làng tìm thấy xác ông và chôn cất ông. Sau này khi nghe dân làng tấu trình về chiến công của người chiến binh làng chài Hùng Sơn, Vua Hùng đã vô cùng thương tiếc, ra sắc chỉ cho dân làng lập miếu phụng thờ ông. Nơi đây cũng là nơi dân làng hội họp, sinh hoạt văn hóa, lễ nghi truyền thống hàng năm. Năm 1953 người Pháp đồn trú tại đình, nên di tích bị hủy hoại gần hết. Hiện vật duy nhất có liên quan tới ngôi đình được khởi dựng vào thời Lê Trung Hưng (cuối thế kỷ XVII) là một số tiêu bản nghệ thuật điêu khắc gỗ hình rồng chạm trên đầu dư, kẻ lách hiện được sưu tầm và trưng bày tại Bảo tàng Hải Phòng. Hiện vật đó là tấm bia “Hậu đình phối hưởng niên hiệu Nguyễn Bảo Đại năm thứ 8 tức năm 1933” làm bằng chứng về sự tồn tại của ngôi đình. Toàn cảnh kiến trúc là một khuôn nhà ba gian bốn vì – mái lợp ngói – tường hồi bịt bít đốc. Mặt chính ngôi đình quay hướng Tây, ba gian tiền và hai gian chuôi vồ. Hồi tường xây trụ đấu hình chữ T bò nóc mái đầu mái góc trang trí đắp hình rồng chầu mặt nguyệt.

Chùa Nghĩa Lộ (Đông Sơn tự) có kiến trúc tương tự như ngôi đình - nơi Nhân dân tôn thờ các vị phật pháp trong tín ngưỡng làng xã Việt Nam. Công trình lưu giữ một số hiện vật có giá trị nghệ thuật thời Nguyễn (đầu thế kỷ XIX), trong đó có 02 pho tượng Quan Âm bằng đá, 01 pho Tam Thế, 01 pho tượng Ngọc Hoàng và một quả chuông chùa Đông Sơn.

Miếu Mẫu Tổ Sơn có kiến trúc đơn sơ kiểu cây hương, có cửa đóng mở - mái vòm, nằm dưới bóng cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, dân địa phương gọi là cây Cốt Múa. Đây là ngôi miếu cổ thờ Thánh Mẫu Tổ Sơn, thân sinh ra Đức Thánh Hùng Sơn - người có công đánh giặc trong thời Hùng Vương thứ 6.

Cụm di tích Đình – Miếu tổ xã Nghĩa Lộ là công trình kiến trúc văn hóa của địa phương, nơi thờ cúng tôn nghiêm của làng xã. Là nơi nuôi dưỡng lòng yêu nước, lòng tự hào về truyền thống quật cường chống giặc ngoại xâm của dân tộc và nhân dân huyện đảo Cát Hải nói riêng, nhân dân thành phố Hải Phòng nói chung. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đình -miếu xã Nghĩa Lộ đã chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử, góp phần làm phong phú trang sử vàng truyền thống của huyện đảo anh hùng. Trong những ngày cách mạng tháng Tám, đình Nghĩa Lộ là nơi đặt trụ sở của chính quyền cách mạng lâm thời xã Phú Yên (gồm hai xã Nghĩa Lộ và Đồng Bài), nơi hội họp tuyên truyền đường lối chủ trương kháng chiến, nơi đặt hộp thư mật, đầu mối liên lạc giữa lãnh đạo Việt minh và cơ sở cách mạng các xã, cũng là nơi tập kết đưa con em khu Đô Lương ra khu căn cứ Hà Sen tòng quân đánh giặc, giải phóng quê hương. Trong giai đoạn chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ tại miền Bắc, đình Nghĩa Lộ được sử dụng làm kho hàng của huyện.

Quần thể kiến trúc xã Nghĩa Lộ huyện Cát Hải là bằng chứng sinh động khẳng định giá trị văn hóa truyền thống được hàm chứa trong không gian của mỗi công trình di tích. Đây là một trong số di tích hiếm hoi trên địa bàn thành phố Hải Phòng về thời đại Hùng Vương chống quân xâm lược. Từ năm 1997 đến nay được sự quan tâm cho phép của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải, quần thể di tích Đình -Miếu Tổ xã Nghĩa Lộ đã được nhân dân khôi phục tôn tạo bảo vệ, tăng cường giáo dục truyền thống trong đời sống kinh tế xã hội ở huyện đảo, từng bước phục vụ nhu cầu tham quan cho khách du lịch.

Ngày 28/1/2005, Ủy ban nhân dân thành phố ra Quyết định số 177/QĐ-UBND công nhận công nhận Đình - Miếu Nghĩa Lộ, xã Nghĩa Lộ, huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng là Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố./.