ĐÌNH
- CHÙA HOÀNG CHÂU
(Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố, Di tích lịch sử cấp quốc gia)
Đình - Chùa Hoàng
Châu thuộc xã Hoàng Châu, huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Đình nằm giữa vị
trí trung tâm quần thể văn hóa – tín ngưỡng cổ truyền của ngôi đình làng, văn
chỉ và ngôi chùa thờ Phật mang tên Vân Lai tự.
Đình và miếu Hoàng
Châu thờ công chúa Liễu Hạnh, chính là Vân Hương Thánh Mẫu, người làng Vân Cát,
huyện Vụ Bản tỉnh Hà Nam. Công chúa Liễu Hạnh được coi là một trong 4 nhân vật
huyền thoại đứng đầu các vị thánh mẫu trong tín ngưỡng tâm linh của người Việt.
Ngoài Liễu Hạnh công chúa, đình Hoàng Châu còn phối thờ 2 vị Thành hoàng: Đô
Nguyên Soái Tuyên Nghi Đại Vương và Phó Nguyên Soái Duy Bùi Đại Vương. Đây là
những võ tướng có công lớn trong việc trừ hải tặc và trấn giữ vùng biên ải thời
Hậu Lê.
Đình Hoàng Châu được
xây dựng từ lâu đời. Trước đây đình được khởi dựng gần nơi cây đèn biển La
Vang, sau đình được tạo dựng cách trụ sở Ủy ban nhân dân xã gần 600m, mặt chính
quay hướng Đông, nhìn thẳng ra lạch nước mà người địa phương vẫn gọi là các cửa
đình. Đình có bố cục không gian kiểu chữ đinh (J) gồm 5 gian bái đường và hai
gian cung cấm. Kết cấu vì nóc mái kiểu “Kẻ chồng – giá chiêng” gồm 4 hàng vì cột
bằng gỗ tứ thiết. Hai hồi đốc tường hợp với thềm, mái hiên phía trước khép kín
trong thức “Tường hồi tay ngai”.
Di tích được tu dựng,
tôn tạo vào các năm: 1916, 1984, 1999.
Theo thời gian,
đình Hoàng Châu còn bảo tồn được một số di vật giá trị:
- Khám - tượng: Mẫu Liễu Hạnh
Kiểu lầu mui luyện – có 3 tầng chồng diềm
vuông vức, sơn thếp, chạm lộng hình tứ linh, viền hoa dây bằng dải tỉ mỉ rõ
ràng. Rồng – phượng mang nét đặc trưng nghệ thuật cuối thế kỷ XIX
- Ngai thờ: 4 chiếc gồm 2 ngai đại, 2 ngai cỡ trung
- Kiệu bát cống
- 5 bộ - 40 thanh đòn rồng được dùng trong lễ hội
- 05 bia ký hiện được bảo quản tại đình và văn chỉ liên quan đến lịch sử và sự phát triển trong đời sống làng xã Hoàng Châu
Chùa thờ Phật mang
tên chữ Vân Lai được dân làng tạo dựng lại năm 1946, phật điện còn lưu giữ một
số pho tượng cổ, có giá trị nghệ thuật như: Bộ Tứ Thiên Vương, Đức Ông, A di
đà, Ngọc Hoàng.
Đình Hoàng Châu hiện
vẫn bảo tồn được những lễ hội truyền thống có ý nghĩa trong đời sống văn hóa lễ
hội cổ truyền của dân tộc. Ngày mồng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm là giỗ mẫu Liễu
Hạnh. Ngày 10 tháng 6 âm lịch hàng năm là ngày rước linh vị hai vị Thành hoàng
từ miếu Tây và miếu Đông về đình tế lễ, đồng thời có cuộc thi kéo ngựa chiến -
Lễ hội Xa Mã thu hút sự tham gia sôi nổi của dân làng và sự quan tâm của du
khách bốn phương. Đây là lễ hội mang tính thượng võ và độc đáo – một giá
trị đặc sắc trong hệ thống di sản, văn hóa phi vật thể của thành phố Hải Phòng.
Tại đình, nhiều hoạt động văn hóa, giáo dục truyền thống cho nhân dân địa
phương được diễn ra như: biểu diễn văn nghệ truyền thống; các tiết lệ thờ phụng
cổ truyền, những cuộc bình thơ, văn; lễ chúc thọ của người cao tuổi…
Đình là trung tâm
sinh hoạt văn hóa truyền thống, biểu tượng cho tinh thần đoàn kết, ý chí quật
cường của dân tộc. Ngày 28/1/2005, Ủy ban nhân dân thành phố thành phố có Quyết định số
177/QĐ-UB công nhận Đình – Chùa Hoàng Châu, xã Hoàng Châu, huyện Cát Hải, thành
phố Hải Phòng là Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố.
Căn cứ Quyết định 2084/QĐ-BVHTTDL ngày 04/07/2014 của
Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Đình Hoàng Châu được xếp hạng Di tịch lịch sử cấp
quốc gia./.