ĐỊA
ĐIỂM BÁC HỒ VỀ THĂM LÀNG CÁ CÁT BÀ
(Di tích Lịch sử cấp quốc gia)
-----
Ngày
31/3/1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam đã ra
thăm đảo Cát Bà và Cát Hải. Đã 65 năm trôi qua, song hình ảnh vị lãnh tụ của nước
Việt Nam độc lập đầu tiên ra thăm đảo vẫn luôn in đậm trong tâm trí người dân
trên đảo. Tại đảo Cát Bà, địa điểm mà Người đến thăm là khu vực làng cá (nay là
Cảng Cá) ở phía Tây – Bắc của đảo. Tại đây, trước đông đảo người dân trên đảo
ra đón Bác, Bác Hồ đã giành những tình cảm đặc biệt của một vị lãnh tụ, trò
chuyện thân mật và động viên Nhân dân đoàn kết, hăng hái lao động sản xuất làm
ra nhiều của cải cho đất nước… Thực hiện lời căn dặn của Người, đảo Cát Bà nói
riêng, huyện Cát Hải nói chung đã và đang trở thành một trong những địa phương
có tốc độ phát triển nhanh về mọi mặt, thu hút sự quan tâm của du khách bốn
phương. Những thành tựu đó được khơi nguồn từ chuyến thăm và những lời dạy của
Bác. Đối với người dân Cát Bà, Cát Hải, chuyến thăm của Bác thắp lên ánh sáng ở
huyện đảo, soi rọi con đường hướng tới tương lai cho Đảng bộ, chính quyền và
các tầng lớp nhân dân nơi đây.
Với 9
lần Bác về thăm Hải Phòng, những địa danh nơi Bác dừng chân đến nay đã trở
thành một hệ thống di tích lưu niệm về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Phần lớn trong các
địa danh này, đã được gắn bia lưu niệm, sưu tầm tư liệu, lập hồ sơ khoa học. Lần
về thăm Cát Bà ngày 31/3/1959 là lần thứ 4. Đối với Đảng bộ, chính quyền, Nhân
dân huyện đảo nói riêng, thành phố Hải Phòng nói chung, đây là một sự kiện hết
sức quan trọng, có ý nghĩa như một kỷ niệm thiêng liêng đối với vị lãnh tụ kính
yêu của dân tộc lần đầu tiên ra thăm đảo Cát Bà. Đối với nhân dân đảo Cát Bà,
việc Bác Hồ ra thăm gần như không được thông báo trước. Tuy nhiên, đây lại là một
kỷ niệm rất sâu đậm đối với mỗi người dân được tận mắt chứng kiến và trông thấy
Bác Hồ tại đảo Cát Bà. Nhiều nhân chứng có mặt tại buổi đón và nghe Bác nói
chuyện đã kể lại:
Ngày
31/3/1959, cũng như những ngày bình thường khác, bình minh trên đảo đã lan tỏa
những sắc màu lung linh như ánh bạc trên dòng biển xanh biếc. Khu vực làng cá bắt
đầu xao động tiếng mái chèo khua nước. Các tàu thuyền nhộn nhịp chuẩn bị ra
khơi đánh cá. Đến khoảng thời gian từ 9 đến 10 giờ sáng ở phía ngoài khu làng
cá bỗng xuất hiện 2 chiếc tàu hải quân và neo đậu tại đó. Một lát sau mọi người
thấy Bác Hồ từ trên tàu bước xuống.
Bác đi
thăm một quãng trên đường xung quanh khu vực làng cá, sau đó đến trụ sở làm việc
của Xí nghiệp đánh cá Cát Bà, tại đây, trên một bục gỗ cao Bác bắt đầu buổi nói
chuyện với Nhân dân trên đảo Cát Bà. Trong chuyến đi thăm đảo lần này, có cả đồng
chí Nguyễn Lương Bằng, nguyên là Phó Chủ tịch nước, Bác thường gọi là “Anh cả đỏ”
thể hiện sự kính trọng của Bác với người đồng chí trung kiên đã từng có nhiều
năm hoạt động cùng Bác tìm đường cứu nước.
Toàn
văn nội dung nói chuyện của Bác Hồ với nhân dân đảo đến nay không ai nhớ được
chi tiết. Song, nội dung cơ bản mà Bác nói bao gồm các vấn đề như: Cát Bà là một
hòn đảo có rừng vàng biển bạc, thiên nhiên ưu đãi nhiều thuận lợi nên đồng bào
cần tích cực hăng hái lao động sản xuất để có cuộc sống ấm no. Đồng thời, ở đây
có nhiều hoa kiều sinh sống nên mọi người phải đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau. Đến
lúc chia tay, Bác đã căn dặn Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện đảo làm tốt
các vấn đề về kinh tế - xã hội, đoàn kết phấn đấu đưa đảo Cát Bà phát triển về
mọi mặt, trong đó cần phát huy lợi thế về thủy hải sản, đánh bắt, nuôi trồng và
chế biến phục vụ tiêu dùng…
Giản dị
như cuộc đời của Bác, những dấu tích vật chất phản ánh chuyến thăm đảo Cát Bà của
Bác Hồ ngày 31/3/1959 không có nhiều. Đến nay chúng ta mới chỉ được biết về
chuyến thăm này của Bác một cách tường tận thông qua tấm ảnh chụp nơi Bác đứng
nói chuyện với nhân dân trên đảo. Nơi Bác đứng là một chiếc bệ cao, phía sau có
một tháp nước của Nhà máy xay nước đá thuộc Xí nghiệp đánh cá Cát Bà.
Tại
khu vực làng cá đảo Cát Bà nơi Bác Hồ về thăm có một lễ hội truyền thống hết sức
tiêu biểu đó là Lễ hội đua thuyền rồng trên biển diễn ra vào ngày 01/4 hằng
năm, có sự liên quan mật thiết đến sự kiện Bác Hồ về thăm Làng cá. Nguồn gốc của
Lễ hội là từ trước cách mạng Tháng 8/1945, gọi là ngày hội xuống nước ở các làng
Chài cùng nhiều trò chơi và các hoạt động hoàn toàn diễn ra trên biển. Từ sau
cách mạng Tháng 8 đến trước ngày Bác Hồ về thăm làng cá, lễ hội này đã bị gián
đoạn, từ sau năm 1959 đến những năm gần đây, lễ hội này được khôi phục với ý
nghĩa kỷ niệm ngày Bác Hồ về thăm làng cá. Bắt đầu từ năm 2000 lễ hội đua thuyền
rồng trên biển Cát Bà được tổ chức với quy mô lớn và thường xuyên mang thêm ý
nghĩa quan trọng nữa là ngày hội ra quân của ngành thủy sản cả nước. Sau lễ
khai mạc hoạt động của Lễ hội chủ yếu là nội dung thi đấu bao gồm đua thuyền rồng,
thuyền mủng, bè mảng, kéo co trên biển với sự tham gia của các đội đến từ nhiều
tỉnh trong cả nước và các huyện ngoại thành Hải Phòng. Ngày nay, nói đến lễ hội
đua thuyền rồng trên biển ở Cát Bà, mọi người dân tham gia đều biết đó là lễ hội
kỷ niệm Ngày Bác Hồ về thăm làng cá. Đơn giản nhưng sôi động, giàu tính nhân
văn.
Dấu ấn
vật chất duy nhất của di tích này tồn tại dưới dạng là một địa điểm lịch sử ở
khu vực làng cá đảo Cát Bà. Song lại chứa đựng những giá trị, ý nghĩa hết sức
to lớn. Sau một ngày Bác Hồ ra thăm đảo Cát Bà, ngành thủy sản cả nước đã lấy
ngày 01/4 hằng năm là ngày truyền thống nhằm động viên khuyến khích ngành thủy
sản thực hiện di huấn của Bác Hồ, làm ra nhiều của cải, vật chất trong vai trò
là một ngành kinh tế mũi nhọn của cả nước với nhiều sản phẩm có giá trị cao để
xuất khẩu.
Là một
huyện đảo nằm cách xa đất liền, trước kia giao thông đi lại còn khó khăn, việc
Bác Hồ ra thăm đảo Cát Bà có ý nghĩa hết sức to lớn đối với Nhân dân trên đảo.
Đối với Nhà nước, trước hết đó là sự ghi nhận vai trò, vị trí của đảo Cát Bà
trong sự nghiệp đấu tranh, bảo vệ Tổ quốc. Đối với Nhân dân đó là niềm tự hào,
sự động viên khích lệ của một vị lãnh tụ tối cao ở một vùng hải đảo xa xôi của
Tổ quốc, một kỷ niệm sâu đậm thiêng liêng trong lòng mỗi người dân trên đảo.
Ngày
22/01/2009, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số
317/QĐ-BVHTTDL xếp hạng Địa điểm Bác Hồ về thăm làng Cá Cát Bà, thị trấn Cát
Bà, huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng là Di tích quốc gia.