ĐÌNH HOÀNG CHÂU
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Đình Hoàng Châu thuộc xã Hoàng Châu, huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Từ Bến Bính, theo tàu cao tốc tới thị trấn Cát Bà, đi theo con đường bộ trên đảo đến phà Bến Gót tới địa phận xã Hoàng Châu là tới đình. Di tích nằm cận kề với khu dân cư đông đúc của làng.
Theo các vua triều Nguyễn, đình Hoàng Châu thờ 2 vị Thành hoàng: Đô Nguyên Soái Tuyên Nghi chi thần; Phó Nguyên Soái Duy Bùi chi thần. Đây là những võ tướng có công lớn trong việc trừ hải tặc và trấn giữ vùng biên ải thời Hậu Lê. Theo dân gian, đã nhiều lần các ngài hiển thị linh ứng giúp nước, bảo vệ vùng ven biển phía Đông của đất nước và phù hộ cho nhân dân có cuộc sống bình yên, trù phú. Các ngài còn có công đánh giặc, giữ nước, mở mang bờ cõi, sáng tạo văn hóa. Ngoài ra, đình còn thờ Mẫu Liễu Hạnh – một nhân vật huyền thoại đứng đầu các vị thánh mẫu trong tín ngưỡng tâm linh của người Việt.
Đình Hoàng Châu được xây dựng từ lâu đời - đầu thế kỷ XVIII. Công trình được khởi dựng gần nơi cây đèn biển La Vang, sát phía bờ biển, nơi có độ cao lớn hơn so với bình diện chung của khu vực. Bố cục mặt bằng kiểu chữ nhị, gồm 5 gian tiền tế và 3 gian hậu cung. Trên xà nách là các bức cốn có điêu khắc với hình thức chạm bong kênh, chạm nổi thể hiện các đề tài tứ linh, tứ quý sinh động. Phía bên ngoài mái đình, trên đỉnh bờ nóc đắp trang trí lưỡng long chầu nguyệt. Hai trụ biểu tay ngai để tạo dáng quả bồng, thân trụ đắp chỉ khung câu đối, đầu trụ đắp đèn lồng, bốn mặt đèn lồng đắp tứ bình, đình trụ đắp ghế ngồi chầu hướng vào. Nội thất đình trang hoàng khá đẹp mắt…
Theo thời gian, năm tháng, đình Hoàng Châu còn bảo tồn được một số đồ thờ tự, tế khí và tư liệu có giá trị về lịch sử, mỹ thuật, văn hóa như: Sắc phong, nhang án, kiệu bát cống, bát biểu, đại tự, câu đối, bia ký…
Di tích hiện bảo lưu được lễ hội truyền thống dân gian như lễ hội Xa Mã. Đây là lễ hội mang tính thượng võ và độc đáo – một giá trị đặc sắc trong hệ thống di sản, văn hóa phi vật thể của thành phố Hải Phòng. Tại đình, nhiều hoạt động văn hóa, giáo dục truyền thống cho nhân dân địa phương được diễn ra như: biểu diễn văn nghệ truyền thống; các tiết lệ thờ phụng cổ truyền, những cuộc bình thơ, văn; lễ chúc thọ của người cao tuổi…
Đình là trung tâm sinh hoạt văn hóa truyền thống, biểu tượng cho tinh thần yêu quê hương, đất nước của nhân dân địa phương. Đồng thời, tạo sự đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng, góp phần bảo vệ vững chắc biển đảo của quê hương.
Ngày 4 tháng 7 năm 2014, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 2084-QĐ/UBND công nhận đình Hoàng Châu, là Di tích Lịch sử cấp thành phố.