TỪ ĐƯỜNG HỌ NGUYỄN KHẮC
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Từ đường họ Nguyễn Khắc thuộc phường Bàng La, quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng, nằm cách trung tâm thành phố khoảng 15 km. Đây là công trình kiến trúc văn hóa, tâm linh của dòng họ Nguyễn Khắc.
Từ đường họ Nguyễn Khắc là nơi thờ các bậc tiên tổ của dòng họ. Theo phả tộc dòng họ, thủy tổ của dòng họ là cụ Nguyễn Khắc Minh, là một trong những danh sĩ nổi tiếng trong vùng - Chủ Hội đồng điền có công đóng góp xây dựng những công trình quan trọng của làng, xã. Cụ sinh được 3 người con trai: Người con cả là Nguyễn Khắc Tuân; người con thứ hai là Nguyễn Khắc Kỷ; người con thứ 3 là Nguyễn Khắc Trí. Trải qua thời gian, dòng họ được tiếp tục phát triển thành 5 ngành. Ngày nay, dòng họ Nguyễn Khắc chiếm tỉ lệ khá đông, trên 50% so với cả làng Bàng La. Đây là một dòng họ lớn, có uy tín và những đóng góp đáng kể cho sự phát triển của làng, xã cũng như quê hương.
Qua nghiên cứu thực tế, từ đường đã qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Đây là một công trình kiến trúc có từ thời Nguyễn - đầu thế kỷ XX. Trên thanh câu đầu của vì nóc tòa bái đường có ghi dòng chữ Hán “Bảo Đại Tháp tứ niên tuế thứ Kỷ Mão tân tạo đại cát”, có nghĩa “Từ đường được xây dựng vào ngày tốt, năm Kỷ Mão, Bảo Đại thứ 14 (1939)”. Công trình có bố cục chữ đinh, gồm 3 gian bái đường và 1 gian hậu cung, được trùng tu gần đây nhất vào năm 1998, kết cấu vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 – 1954), từ đường họ Nguyễn Khắc là nơi nuôi giấu cán bộ kháng chiến. Hậu cung có căn hầm bí mật, là nơi lưu giữ nhiều tài liệu, nơi hoạt động của cán bộ kháng chiến. Đặc biệt trong căn hầm này, đã diễn ra một cuộc họp khá quan trọng, chuẩn bị cho việc thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của xã Bàng La.
Trong kháng chiến chống Mỹ, từ đường được trưng dụng làm trường tiểu học của xã. Khuôn viên từ đường có hầm kèo tránh trú ẩn bom, đạn.
Trải qua hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, dòng họ Nguyễn Khắc đã có những đóng góp đáng kể về sức người, sức của cho sự nghiệp đấu tranh, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Nhiều người trong dòng họ là thương binh, liệt sĩ. Dòng họ có 33 người tham gia kháng chiến chống Pháp, 153 người tham gia kháng chiến chống Mỹ. Xã Bàng La có 06 Bà Mẹ Việt Nam anh hùng đều thuộc dòng họ Nguyễn Khắc.
Tại từ đường, hiện còn bảo tồn được khá nhiều hiện vật có giá trị: Bia đá, tạo năm Dương Hòa 5 (1639); một số đại tự, câu đối, tượng thờ, long ngai, bài vị...
Từ đường họ Nguyễn Khắc thường tổ chức tiết lễ vào các ngày 27 tháng Chạp và mồng 6 tháng riêng hằng năm. Vào ngày này, con cháu của dòng họ lại có dịp tập trung đông đủ, thành kính trước anh linh bậc tiên tổ, cùng nhau ôn lại công lao to lớn của ông cha, góp phần xây dựng, bồi dưỡng nhân tài cho quê hương, đất nước.
Ngày 15 tháng 11 năm 2016, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 2822-QĐ/UBND công nhận Từ đường họ Nguyễn Khắc là Di tích Lịch sử cấp thành phố.