TỪ ĐƯỜNG HỌ NGUYỄN QUANG
(Di tích Lịch sử cấp thành phố)
Từ đường họ Nguyễn Quang thuộc phường Ngọc Hải, quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng, nằm cách trung tâm thành phố khoảng 20 km. Đây là công trình kiến trúc văn hóa, tâm linh của dòng họ Nguyễn Quang, đồng thời cũng là không gian để con cháu trong dòng tộc sinh hoạt văn hóa, tổ chức lễ giỗ tổ hàng năm.
Từ đường họ Nguyễn Quang là nơi thờ các bậc tiên tổ của dòng họ. Theo bản Nguyễn Thế tộc phá ký, niên hiệu bảo đại 12 (1937), còn được bảo lưu tại từ đường, họ Nguyễn Quang đã có từ rất lâu đời. Thủy tổ họ là cụ Tuấn Đức, vốn dòng dõi họ Nguyễn, đến đây mở mang cơ đồ, dựng nên xóm ấp, mộ dân lập thành làng, lấy Đồ Hải làm xã, Đồ Sơn làm tổng, họ hàng vui vẻ quây quần, làm ăn khá giả. Từ khi cụ thủy tổ bắt đầu xây dựng đến nay, nhiều ngành con cháu được phát triển, họ hàng ngày một lớn, kéo dài hàng chục đời. Tính đến nay, dòng họ Nguyễn Quang sinh sống ở Ngọc Hải, Đồ Sơn hơn đã 300 năm và ngày càng thịnh vượng.
Công trình Từ đường dòng họ được khởi dựng từ lâu đời. Trải qua thời gian, lịch sử, từ đường vẫn được con cháu chăm nom, hương khói. Trước cách mạng tháng Tám - khoảng năm 1940, từ đường được tháo dỡ lấy vật liệu xây dựng những công trình công cộng. Từ đó, mỗi khi giỗ tổ dòng họ lại phải tổ chức tại nhà thờ, các chi, ngành. Năm 2005, từ đường họ Nguyễn Quang được tôn tạo khang trang, đẹp đẽ hơn. Hệ thống kiến trúc của từ đường được dòng họ mua lại từ tỉnh Thái Bình về dựng lại. Nhìn tổng thể quy mô, kiến trúc từ đường họ Nguyễn Quang tuy nhỏ nhưng mang giá trị tâm linh, kiến trúc truyền thống. Công trình được làm bằng gỗ lim, hoa văn trang trí mang dấu ấn nghệ thuật của thời Nguyễn – đầu thế kỷ thứ XX.
Trải qua hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, dòng họ Nguyễn Quang đã có những đóng góp đáng kể về sức người, sức của cho đấu tranh, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Nhiều người trong dòng họ là thương binh, liệt sĩ, Bà Mẹ Việt Nam anh hùng...
Tại từ đường, hiện còn bảo tồn được khá nhiều hiện vật có giá trị: Gia phả, long ngai, bài vị, hoành phi câu đối...
Dòng họ Nguyễn Quang thường tổ chức tiết lễ vào ngày 16 tháng Giêng (âm lịch) hằng năm. Vào ngày này, con cháu của dòng họ lại có dịp tập trung đông đủ, thành kính trước anh linh bậc tiên tổ, cùng nhau ôn lại công lao to lớn của ông cha, góp phần xây dựng, bồi dưỡng nhân tài cho quê hương, đất nước.
Ngày 15 tháng 8 năm 2018, Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định số 1927-QĐ/UBND công nhận Từ đường họ Nguyễn Quang, phường Ngọc Hải, quận Đồ Sơn là Di tích Lịch sử cấp thành phố.