TRẬN CÀN CỜLỐT - THẮNG LỢI VẺ VANG CỦA QUÂN VÀ DÂN TIÊN LÃNG

TRẬN CÀN CỜLỐT -

 THẮNG LỢI VẺ VANG CỦA QUÂN VÀ DÂN TIÊN LÃNG

Từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, lớp lớp thế hệ người con quê hương Tiên Lãng anh hùng, một lòng theo Đảng, theo Bác Hồ làm cách mạng, giành lại độc lập tự do. Thành lập ngày 15/02/1946, Đảng bộ, quân và dân Tiên Lãng đã lập được nhiều chiến công vẻ vang trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, phá tan hàng trăm trận đánh của quân giặc, tiêu biểu là trận phá càn Cờlốt tháng 8 năm 1953.

Âm mưu của địch và kế hoạch chống trận càn Cờlốt của quân và dân Tiên Lãng

Âm mưu của địch, với âm mưu tiêu diệt lực lượng bộ đội, du kích, triệt phá nơi cung cấp rất lớn sức người sức của cho cuộc kháng chiến của tỉnh Kiến An. Mùa hè năm 1953, quân Pháp tiến hành gần 30 trận càn quét nhỏ, tung do thám, gián điệp vào Tiên Lãng để thăm dò, đồng thời cho máy bay rải truyền đơn tuyên truyền lừa bịp và uy hiếp nhân dân. Thực dân Pháp biết rằng, lực lượng vũ trang của ta nhiều lần xuất phát từ đây để tập kích vào Kiến An, Hải Phòng, Đồ Sơn làm rung chuyển hệ thống chiến lược phòng thủ của chúng. Do đó, Tiên Lãng trở thành trọng điểm đánh phá của kế hoạch Nava ở vùng đồng bằng duyên hải Bắc Bộ. Âm mưu và kế hoạch mở trận càn quét lớn vào Tiên Lãng mang tên Cờlốt ngày càng lộ rõ.

Kế hoạch chống càn được Tỉnh ủy (Kiến An hay Hải Phòng) phổ biến từ huyện đến cơ sở. Ban Thường vụ Huyện ủy phân công nhau phụ trách các khu vực. Mỗi đồng chí huyện ủy viên phụ trách một tiểu khu. Tỉnh đội Kiến An lệnh cho đại đội 295 phối hợp với đại đội 196 và dân quân du kích: Chiến đấu tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch. Đại đội 331 làm nhiệm vụ chi viện vành ngoài và sẵn sàng vào phối hợp chiến đấu tiếp ứng cho huyện Tiên Lãng. Đại đội 196 bộ đội huyện phân tán xuống các xã trọng điểm phối hợp với du kích chiến đấu. Các bí thư chi bộ và Ban chỉ huy xã đội đều trực tiếp chỉ đạo dân quân du kích chống càn ở địa phương mình. Các cán bộ, đoàn viên Thanh niên cứu quốc, hội viên Nông hội và phụ nữ đều được phân công tham gia vào du kích, làm nòng cốt trong các tổ chức chiến đấu, phục vụ đấu tranh chính trị, đấu tranh kinh tế, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân. Hệ thống “làng kháng chiến” được tăng cường, củng cố. Nhà nào cũng có vũ khí thô sơ đánh giặc. Phong trào thi đua đào hầm, vót chông, làm cạm bẫy, sẵn sàng chiến đấu diễn ra sôi nổi trong toàn huyện.

Diễn biến trận càn Cờ lốt

Sáng sớm ngày 28-8-1953, địch mở trận càn Cờ lốt. Quân Pháp chia làm 5 mũi bao vây, ồ ạt tiến công vào khu căn cứ du kích Tiên Lãng. Đây là trận càn quét thực dân Pháp sử dụng lực lượng và các phương tiện vũ khí có quy mô lớn nhất, ác liệt nhất ở khu vực đồng bằng Bắc Bộ. Lực lượng ta chỉ có 2 đại đội, 12 trung đội dân quân, vũ khí chủ yếu là súng bộ binh, lựu đạn, chông, mìn, đạp lôi... Trong cuộc đọ sức với kẻ thù mạnh hơn mình gấp nhiều lần cả về quân số, vũ khí và phương tiện chiến tranh nhưng quân và dân huyện Tiên Lāng bước vào trận chiến với tinh thần “thể cùng giặc Pháp có mày không có tao”.

Ngày 28-8-1953, ngay trận xuất quân đầu tiên, đại đội 295 cùng du kích xã Kiến Thiết với chiến thuật độn thổ phục kích bố trí trận địa ở thôn Nam Tử (Kiến Thiết) đón đánh cánh quân từ Đông Xuyên Ngoại tiến ra. Địch bị trúng kế, chỉ hơn 10 phút chiến đấu, ta diệt 70 tên lính Âu-Phi, bắt sống 5 tên (có 1 quan ba Pháp), thu 14 súng và nhiều quân trang, quân dụng. Trận đánh mở đầu thắng lợi, đã cổ vũ, khích lệ quân và dân Tiên Lãng đứng lên đoàn kết đánh giặc, bảo vệ quê hương.

Những ngày tiếp theo, bộ đội huyện cùng dân quân du kích đánh địch ở nhiều nơi... Cả 5 cánh quân của địch đi đến đâu cũng bị bộ đội và du kích chặn đánh quyết liệt đến đó. Đặc biệt, tại xã Đoàn Lập, du kích đánh địch ở Cầu Chỗ (Tỉnh Lạc) thu một số vũ khí, đạn dược, 01 radio và bắn đại liên chặn địch ở cầu Đầm, do đó suốt một ngày chúng không sang được Hộ Tứ Ngoại. Đội thiếu niên (Gang Thép) Quyết Tiến phân công nhau làm liên lạc, mang cơm cho bộ đội, du kích. Nhiều em thâm nhập vào nơi địch đóng quân lấy trộm đạn của địch để tiếp tế cho du kích đánh địch. Tổ du kích Ngân Cầu đột kích vào quấy rối bọn địch đóng ở chùa Mụa làm chúng mất ăn, mất ngủ... Kết quả, dân quân du kích các xã đã diệt 60 tên địch, làm hàng chục tên bị thương do sập hố chông và dẫm phải đạp lôi...

Nhận được chỉ thị của khu và tỉnh nào?, thường trực Huyện ủy quán triệt sâu sắc hơn về âm mưu và kế hoạch càn quét dài ngày của Pháp và bình định lại Tiên Lãng, để củng cố lại hành lang sông Văn Úc, bảo vệ khu cố thủ chiến lược Hải Phòng, Kiến An, Đồ Sơn. Các đồng chí Nguyễn Văn Thành, Hoàng Thanh, Phạm Tuyến, Sĩ Đô (bổ sung chức danh) họp bàn kế hoạch lập ra Ban chỉ đạo chống càn và xác định quyết tâm chiến đấu phá càn, đồng thời chống phá kế hoạch tái lập ngụy quyền và phát triển ngụy quân của địch. Đồng chí Vũ Lăng, ủy viên Thường vụ Huyện ủy, chính trị viên huyện đội gặp đồng chí Hoàng Thanh nhận nghị quyết để triển trai trong lực lượng vũ trang, thì ngày 30 tháng 8 năm 1953, đồng chí bị giặc bắt ở Xuân Hòa (Bạch Đằng) (đề nghị bỏ). Quyết định để triển trai trong lực lượng vũ trang được đồng chí Nguyễn Văn Thành ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy Kiến An phổ biến tới các đồng chí Huyện ủy viên phụ trách các tiểu khu, sau đó triển khai cho các xã, tích cực vận động quần chúng chống phá âm mưu bình định của giặc. Huyện tập trung chỉ đạo các xã, nhất là các xã trong khu 4 cố gắng huy động mọi khả năng để tạo ra các loại chông, nếu thiếu sắt thép thì dùng cả răng bừa, tre núi. Trận địa mìn, chông, đạp lôi được bày sẵn ở mọi nơi để nhử địch: Như chuồng gà, chuồng lợn, gốc chuối, bờ ao và những bãi chông mìn trên những đoạn đường địch sẽ phải đi qua, để tiêu diệt chúng. Sau 4,5 ngày càn quét ở khu I, II và khu III, địch bị quân và dân Tiên Lãng chặn đánh tan tác, nhiều nơi chúng bị tiêu hao lực lượng nặng.

Chiều ngày 1-9-1953, đại đội 295 đóng ở Chấn Hưng nhận được lệnh báo, địch đã rút khỏi một số thôn ở Quang Phục, Đoàn Lập, Cấp Tiến, Khởi Nghĩa để tập trung quân càn xuống khu IV. Đơn vị 295 nhận được chỉ đạo chuyển về trận địa theo kế hoạch. Đêm ấy, đại đội tìm đường luồn về trận địa cũ và tổ chức trận hóa trang tập kích vào đánh địch ở Cựu Đội (Minh Đức). Bị đánh bất ngờ, địch tức lồng lộn, tiến hành những trận càn lớn ở từng khu vực để vừa bình định, vừa tìm diệt lực lượng vũ trang của ta.

Từ ngày 2-9-1953, địch tập trung phần lớn lực lượng, tấn công xuống khu IV thực hiện giai đoạn hai của cuộc càn quét, đồng thời tiếp tục bình định lại các khu vực I, II, III theo kế hoạch. Về phía ta, bộ đội huyện và dân quân du kích khu IV đã tổ chức trận địa, sẵn sàng đón và đánh địch. Kết quả, trận ở Chử Khê ta đã diệt 45 tên địch; ở Xuân Úc, Bạch Sa địch bị sập hầm chông, dẫm phải 7 đạp lôi; ở Vinh Quang địch sập 7 hầm chông và hàng chục đạp lôi; ở Thái Hoà, địch tập trung trúng bãi mìn, 40 tên tan xác tại chỗ... Chúng thiệt hại nặng nề, đáp máy bay xuống lấy xác và chở đồng bọn bị thương, tuy nhiên có những tên không rút chông được buộc phải đem theo cả bàn chông lên máy bay. Địch dồn xuống càn quét khu IV, không “cất vó" được lực lượng của ta, trái lại chúng bị du kích và nhân dân khu IV chặn đánh liên tục 7 ngày đêm. Bị thua lớn, buộc chúng phải rút khỏi khu IV, đưa quân về đóng ở Mỹ Lộc, Trung Lăng, Phuơng Đôi.

Sáng ngày 7-9-1953, địch ở Quận lị, Trung Lăng cho 200 tên vừa lính Âu-Phi vừa GAMO vào càn thôn Ngọc Động, Ninh Duy (Khởi Nghĩa). Đại đội 295, hai trung đội của đại đội 196 cùng dân quân du kích chiến đấu ngoan cường, sau 30 phút đã diệt 20 tên địch. Phát hiện thấy bộ đội ta, 12 giờ cùng ngày địch nhanh chóng huy động 2.000 quân cơ động và một đại đội GAMO hình thành 5 mũi bao vây toàn bộ xã Khởi Nghĩa. Cuộc chiến đấu không cân sức giữa ta và địch diễn ra vô cùng ác liệt ở các thôn Cương Nha, An Tử, Ninh Duy, An Dụ. Đây là trận địch vây càn lớn nhất trên địa bàn một xã, đánh vào khu căn cứ du kích Tiên Lãng. Bom từ máy bay trút xuống, pháo từ Kiến An, Ninh Giang bắn về, các loại súng từ 5 cánh quân nhả đạn như mưa. Bộ đội và dân quân du kích chiến đấu kiên cường, giành giật với địch từng căn nhà, xóm ngõ. Chiến sĩ thi đua Phạm Xuân Giang chiến đấu hết đạn thấy xác địch phía trước có đạn liền nhảy sang trận tuyến cướp đạn địch để tiếp tục chiến đấu. Có chiến sĩ đã chấp nhận hy sinh xông lên cứu cán bộ, đại đội không lọt vào tay giặc... Kết quả trận đánh, ta diệt 180 tên đa số là lính Âu-Phi (có một quan tư Pháp), bắn nhiều tên bị thương, phá hủy hai súng cối, một đại liên, một rađiô và thu một tiểu liên. Ta thương vong một trung đội, mất tích 6 chiến sĩ và mất một số súng đạn. Đêm hôm đó, địch đóng quân lại ở các thôn Cương Nha, Hà Đới, Ngọc Động và đê sông Thái Bình. Bộ đội ta lợi dụng lúc địch thu quân, luồn về xã Cấp Tiến, sau đó sang Vĩnh Bảo củng cố đơn vị.

Ngày 9-9-1953, địch có 200 quân từ Phương Đôi càn vào Xa Vĩ, Tiên Lãng. Đại đội 331 ở Vĩnh Bảo vào tiếp ứng bố trí lực lượng chặn đánh chúng phải bật ra. Địch huy động 10 máy bay đến ném bom và bắn phá dồn dập vào làng. Buổi chiều địch tăng viện từ sông Thái Bình lên, tổ chức 4 đợt xung phong nhưng đều bị quân ta đánh lui. Chiến sĩ thi đua Phạm Đình Nguyên với ý chí quyết chiến quyết thắng nêu cao tinh thần thi đua giết giặc lập công và đã hy sinh anh dũng (nên bỏ). Trận đánh kéo dài từ 18 giờ 30 phút đến 19 giờ, quân địch rút về các thôn Phương Đôi, Duyên Lão, Đông Côn. Đêm hôm đó, đại đội 331 xuống Chấn Hưng và được lệnh chuyển sang Vĩnh Bảo.

Bị quân và dân Tiên Lãng đánh trả quyết liệt, lại được Bộ tư lệnh Khu Tả ngạn chỉ đạo các đơn vị, địa phương như trung đoàn 50 và quân dân Hưng Yên, Hải Duơng đánh các bốt trên tuyến đường 5, quân dân tỉnh Thái Bình đánh mạnh tuyến đường 39 để chia lửa với Tiên Lãng. Từ ngày l6-9 đến ngày 20-9-1953, địch phải rút hết quân cơ động gồm toàn bộ GEM3, GEM5, các tiểu đoàn dù và pháo binh ra khỏi Tiên Lãng.

Kết quả của trận càn Cờlốt

Suốt 23 ngày đêm, giữ vững thế trận chiến tranh nhân dân, đồng thời không quản ngại gian khổ, hi sinh, mất mát, quân dân Tiên Lãng đã lập nên những chiến thắng vang dội, khiến quân địch khiếp vía, kinh hồn. Quân dân Tiên Lãng đã đánh địch 182 trận lớn nhỏ, tiêu diệt được 667 tên địch, chủ yếu là lính Âu Phi, bắt sống nhiều tên khác, bắn cháy 3 xe lội nước, 2 ca nô, bắn trúng 2 máy bay, bắn chìm 6 ca nô, thu nhiều vũ khí và quân trang, quân dụng của địch.

Trong 3 tuần lễ càn đi quét lại hầu hết các thôn trong huyện, địch vẫn không tìm được lực lượng vũ trang của ta và chưa bình định được Tiên Lãng. Bởi mỗi làng xóm Tiên Lãng là một trận địa, mỗi người dân Tiên Lãng là một chiến sĩ, ai cũng có nghĩa vụ đánh giặc giữ làng từ cụ già đến em nhỏ đều tích cực cắm chông, làm bẫy, đánh địch bằng nhiều loại vũ khí, đánh ban ngày, đánh ban đêm, đánh mọi nơi, mọi chỗ làm địch phải khiếp sợ.

Những ngày đêm chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh của quân và dân Tiên Lãng đã xuất hiện nhiều tấm gương tiêu biểu như đồng chí: Vũ Hồng Phong thuộc đại đội 295, là chiến sĩ thi đua toàn quân đã chỉ huy tiểu đội dũng mãnh xung phong tiêu diệt địch; Phạm Văn Lựu xã đội phó Đoàn Lập chỉ huy du kích chống càn lập nhiều thành tích xuất sắc; Phạm Thị Sim nữ du kích Hùng Thắng, khi địch phát hiện đã dũng cảm bật nắp hầm bí mật, ôm lựu đạn lao về phía kẻ thù, làm cho mấy tên địch tan xác và chị đã hi sinh oanh liệt... Phạm Ngọc Đa “tuổi nhỏ chí lớn” làm giao thông liên lạc và trinh sát của xã Bạch Đằng do địch đặt khẩu súng cối ngay trên nóc hầm bí mật, nên mỗi lần bắn đất bị lún xuống nên chúng phát hiện ra và bắt được em. Chúng mua chuộc, dụ dỗ rồi tra khảo đánh đập, Đa vẫn không khai báo nửa lời (biên tập lại đoạn này). Cuối cùng bị kẻ thù tra tấn, em vẫn cắn răng chịu đựng, giữ trọn lòng trung với nước, hiếu với dân cho đến hơi thở cuối cùng.

Trận du kích thôn Kỳ Vĩ (Quang Phục) phối hợp với bộ đội đánh địch quyết liệt. Cậy quân đông, lực mạnh, địch hò hét liều lĩnh xông vào. Lão du Pham Văn Vịnh dũng cảm, mưu trí luồn qua đầm lúa đánh tạt qua sườn địch và bằng lá cờ đuôi nheo, cụ hô lớn: Trung đội 1 đánh vòng bên phải, trung đội 2 đánh vòng bên trái. Địch tưởng lọt vào trận địa mai phục của ta, chúng hốt hoảng tháo chạy. Quân ta thừa thế truy kích, bắt 6 tên địch, thu 7 súng và đạn dược. Chiến thắng ở Kỳ Vĩ là trận nổi tiếng dùng mưu đánh giặc của du kích Tiên Lãng. Còn biết bao những con người kiên trung bất khuất như ông Đặng Văn Ất (Khối Vĩ - Quang Phục), anh Bùi Văn Thơ (Liên Hào - Kiến Thiết), bà Tưởng (Hộ Tứ), Bà Nải (Quan Bồ - Cấp Tiến). Những tấm gương dūng cảm đó thể hiện tinh thần quật khởi cách mạng của nhân dân và là kết quả của công tác chính trị tư tưởng, giáo dục, động viên quần chúng sắc bén có hiệu quả của Đảng bộ Tiên Lãng.

Tên Nêmô - một trong những tên chỉ huy trận càn, khi rút khỏi Tiên Lãng đã phải thốt lên: "Càn lên Tiên Lãng, quân đội Pháp đã phải đối phó với một rừng chông, trẻ con cũng đánh hăng như sư tử”. Câu nói đó từ kẻ thù thốt ra đã nói nên sự thật về thất bại của chúng và thắng lợi rực rỡ của  quân và dân Tiên Lãng trong phá tan trận càn Cờlốt tháng 8-1953.

(hai đoạn này nên biên tập khái quát lại)

Ngày 29-9-1953, Bác Hồ gửi thư khen ngợi động viên đồng bào, chiến sĩ và cán bộ Tiên Lãng. Người thay mặt Chính phủ tặng thưởng huyện Tiên Lãng huân chương Kháng chiến hạng nhất và thưởng huân chương Chiến sĩ cho 12 xã (trong số 14 xã của huyện) về thành tích chiến đấu.

Ý nghĩa của trận càn Cờlốt

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, trận càn Cờlốt là thắng lợi lớn nhất, vẻ vang nhất của quân và dân Tiên Lãng. Thắng lợi này có ý nghĩa rất lớn, khẳng định vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của Khu ủy, Tỉnh ủy (Kiến An hay Hải Phòng), trực tiếp là Huyện ủy Tiên Lãng và Ban chỉ đạo chống càn.

Thắng lợi của trận phá càn Cờlốt chính là kết quả của đường lối quân sự, nghệ thuật chiến tranh nhân dân của Đảng, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của các cấp ủy đảng địa phương, sự đoàn kết chặt chẽ, chiến đấu ngoan cường, sự chịu đựng gian khổ, hy sinh của nhân dân, bộ đội và du kích địa phương.

Chiến công đã cổ vũ và để lại những bài học kinh nghiệm quý báu để quân và dân khu Tả Ngạn sông Hồng chống địch càn quét thắng lợi, đẩy mạnh các hoạt động kháng chiến giành thắng lợi.

Thắng lợi này có ý nghĩa rất quan trọng, làm thất bại ý đồ bình định khu du kích Tiên Lãng, tạo đà cho chiến tranh du kích ở đồng bằng Tả Ngạn sông Hồng trong Thu Đông 1953 giữ vững và phát triển, phối hợp với chiến trường chính, tiến tới làm phá sản kế hoạch Nava, góp phần vào thắng lợi của quân và dân cả nước trong chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954, đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử.

Hơn 70 năm qua, phát huy truyền thống quê hương anh dũng phá càn thắng lợi, Đảng bộ, chính quyền, quân và dân toàn huyện tiếp tục đoàn kết, nỗ lực, đánh thức tiềm năng, tạo nên sự tiến bộ, thay đổi rõ rệt. Từ một huyện nông nghiệp, đất đai chua mặn, kinh tế nhiều mặt còn yếu kém, khó khăn, đến nay, huyện Tiên Lãng là một trong những đơn vị tiêu biểu của thành phố, có bước tăng trưởng kinh tế - xã hội mạnh mẽ, hệ thống chính trị ổn định, vững mạnh./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

       1.Lịch sử Đảng bộ huyện Tiên Lãng (1930-1995), NXB Hải Phòng 1998.

2. Hải Phòng - Lịch sử kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân 1986.